Lesbók Morgunblaðsins - 14.01.1984, Blaðsíða 10

heldur afskiptalausir um verndun gamalla
húsa. Vitundin um þau menningarverömæti
sem oft er þar aö finna hefur ef til vill ekki
náö aö skjóta rótum almennt I þjóöarsál-
inni. Ekki er auövelt aö gera sér grein fyrir
hvernig á þvi stendur, sérstakiega þegar
tekiö er tillit til þess aö Islensk menning
byggist fyrst og fremst á fornum verömæt-
um, nefnilega bókmenntaarfi, og þaö er sá
arfur fyrst og fremst sem gerir þaö aö verk-
um aö viö erum metin aö veröieikum á
menningarsviöinu f samfélagi þjóöanna.
Líklega er ofstutt siöan aiiur þorri manna
bjó i köldum og rökum húsum úr torfi og
grjóti og hraðinn svo mikill aö komast I nýtt
og betra aö öll eldri hús hafa hjá hverri
kynslóö slðah mátt gjalda nokkuö fyrir.
Þó höfum við átt brautryöjendur á húsa-
verndunarsviðinu góöu heilli, sem hafa bar-
ist fyrir málstaö gamalla bygginga, bent á
gildi þeirra og jafnvel hafist handa og látiö
verkin tala. Og nú er svo komiö aö stööugt
stækkar sá hópur sem gerir sér þaö ijóst að
þaö er skylda okkar sem nú lifum aö taka á
þessum málum af skynsemi og rökfestu og
að þaö er skylda okkar aö kosta nokkru til,
svo komandi kynslóðir þurfi ekki aö ásaka
okkur fyrir vanrækslu og glapþaskot.
En verndun og endurnýjun gamalla húsa
með byggingar- og menningarsöguiegt
gildi er oft ýmsum vandkvæðum háö. Þar
þarf oft að koma til mikiö fjármagn, ýmist
frá einstaklingum eða þvl oþinbera, nema
hvorttveggja sé. Vandamál sem upþ rlsa I
þessu sambandi eru marghliöa og misstór.
Oftast skjóta þau uþp kollinum I gömlum
hverfum I þéttbýli, og þau eru umfangsmeiri
og flóknari þvl stærra sem þéttbýliö er.
Hér i Reykjavik hefur ekki veriö tekin
ákveöin stefna I húsaverndunarmálum og
gagnger úttekt hefur ekki fariö fram á
gömlum húsum. Fram aö þessu hefur yfir-
leitt veriö tekiö á þessum málum þegar
spurningin um niöurrif einstakra húsa hefur
komið á boröiö.
Og oft sýnist sitt hverjum.
Menn skiptast I hópa, meö eöa á móti
niöurrifi, ott án þess aö hafa haft tækitæri
til aö kynna sér málið nógu vel til aö mynda
sér rökrétta skoöun. Þess vegna eru al-
mennar umræöur um þessi mái þarfar, ekki
hvaö síst til aö auðvelda fólki aö taka af-
stöðu.
A Akureyri sem kemur næst á eftir
Reykjavik aö stærö eru þessi mál ekki eins
flókin og erfiö og hér I höfuöborginni, aö
sögn Finns Birgissonar, sem starfar aö
skipuiagsmálum þar. Elsti hluti bæjarins á
Akureyri þjónar ekki lengur miöbæjarhlut-
verki eins og t.d. Kvosin hér I Reykjavlk.
Miöbæjarkjarninn á Akureyri fluttist til meö
titkomu nýju hafnarinnar um aldamótin, svo
gömlu húsin I elsta bæjarhlutanum hafa
fengiö aö vera i friöi, þar sem háværar
kröfur um stærri hús og viöameiri bygg-
ingar heyrast ekki.
A Akureyri er reyndar fyrir hendi sérstak-
ur sjóöur, Byggingarlánasjóöur sem menn
geta sótt um styrk úr, hyggist þeir laga eöa
endurbæta gömul hús sln. Skilyröi eru þó
aö húsin séu eldri en 35 ára og aö eigandi
hafi búið á Akureyri 15 ár. Þessi sjóöur var
áöur almennur byggingarlánasjóöur, en
lánin úr honum voru oröin svo lág aö hann
gekk undir nafninu „gardinusjóöur", og
segir sú nafngift slna sögu.
Nú er árlega veitt úr þessum sjóöi ein-
göngu til snyrtingar eöa endurbóta á göml-
um húsum. A siöasttiönu ári voru veitt 23
lán að upphæö 20—120 þúsund krónur,
en I sjóöinn skila sér svo endurgreiðslurnar.
I Reykjavlk er til vlsir aö sllkum sjóöi, sem
aö vlsu nær aöeins til gamalla húsa I
Grjótaþorpinu. Fyrir nokkrum árum sam-
þykktu borgaryfirvöld aö selji borgin hús-
eign sina I Grjótaþorpi meö þeim kvööum
sem þessum húsum fylgja, skuli andviröi
þess ganga til aö kaupa annaö hús I
Grjótaþorpi til aö endurbæta eöa seija meö
kvööum. Akvöröunin var tekin til aö flýta
fyrir uppbyggingu á þessu svæöi. En hægt
miöar samt.
i Lesbók hefur oft áöur veriö fjallaö um
húsavernd og tekið hefur veriö á þeim mál-
um frá ýmsum hliöum.
I þetta sinn hafa nokkrir aöilar, fagfólk á
þessu sviöi, veriö beðiö að svara sþurning-
unni: Hversu langt á aö ganga I verndun
gamalla húsa?
Svör þeirra birtast hér almenningi tii fróö-
leiks og til aö koma af staö umræöum um
máiiö. Þaö snertir nefnilega okkur öll.
Hversu langt
á að ganga?
Nokkrir áhugamenn um friðun gamalla húsa,
sem hafa hugleitt málið rækilega og lengi, svara
spurningunni
Gestur
Ólafsson
Gylfi
Guðjónsson
Nanna
Hermannsson
Dagný
Helgadóttir
Leifur
Blumenstein
10