Lesbók Morgunblaðsins - 16.01.1982, Blaðsíða 16

Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins

Lausn
á síðustu krossgátu
Lte, Huba Bixia- AM RáMOA ■ Binc ÉA.0I tivw OP Dvt L- u(L FÆRfl i KflF Ksir
'1 5 T R U s £ L ú. u R 1 K £
J Pkéifa S T R Á D Udw- AOuB- £ L T A N Nmc R A
5flM- Sui l ID A U K 1 Ð hju- V r 1 ÆSfl L F M
Kvcntt £ K M A HeiTuk VCIXUR 3 Ö K fULL k E V F 1
§£ L V K T HflNC- IR. L A F 1 R fJjoflT i K FL R
(ClMkJ- ÞNC, 8 b <A DVR/N orrnn A •P A N A UFTlR f AN y T P 1 R
'orr- IHN A 6, 1 N H 5 EX 5 P//uf)i L A T l/ATAU A ■R A R
/epn c; A L A V I M £ T U R -fvClA eiNS i Ý
B fl SKÚMM t 6.. d \ H onti A T Fröu A L V A R
LITL- L A a A K NVCC- fCKf K N bt f> 1 C>MB- Ctwxs LK KKl K L 'l M A
foCt- £ U dVOJA f?oop K 'A H C.*nf - IT''' R 1 M D 1 “•A’P P 1 UMD
U tí-.i *. 0. ö Á SvÍKuK Vní. ft Ý f U R |R<U» AR A N d u R ó
’/eiTie r ic,fj A Ð L A R &LÓM- tKlf- N A X Vwa £ L H A 5kapí V 'A
B'Bl- i aH R l T N 1 N óv 1 H (jiNoe iff- A F T R l R
S 11 m. MtÖ a. !3rm.h- A R, Fwala- HfcTÓO ■ du-Ðl IÐKA / m a a Fnskuí Títill ml-', ÉÉsI^- ■ íC K -11 iTo
M? 1
ÉHfíiR. OFAN SoRO- N> » 1 R. FYRSTU
\í d IJl_ Hafna GIÐTA u r-'t
m fi-m [TflÚSS HLTÓNl
St'fcUR 5u«ar.
&RRC.B íáoÐUR Kófj - u fJCLS - $\JE IT NAFMi i PflNiKT Bla±)
F'EÐA Brvhna
t^AÐ- UfiL FISKÍ- l £> Ft>K mrun þuNAI
Belt- \Ð KAPOAÍI flSKA Bók- srAFun lecu- OfKK- |l?NtR
5KAKITT k'ALL- A 5 T
RNlS- 'ATT I AK Kve'N- Kindin B D R HA F£> 1 UPP 'A H-óf- DýK
5K/WM- 1 -Ð uppi £LX>- iTKLÐ 1
ÖWAST KNrlR 0 KTÁna
TUR.T + b&RYMM/ dflaM- LE f3U(R < ¥ >
■ UNC.- Ilimó |Ho (? - lATdS E L D - STÆf)! FÆ- R I hlor 'fój LLTa ToNN Hvæs
C- Lflusn MAHN5- MAFM
Fiíkur \CÆ P-- LÉIKUR.
bsflw- 5.TÆÍ- Ifi- LVKKJýy \ KAt>L\ SKCUN Vif>ue- NCFNI
Gu£> íf pirtti
HER- BfcKÚI ÍTÓPPA í
Irýr 1 |KVo£.E> l • ÓMFIPD UR
Tore Ditlevsen
Frh. af bls. 13.
vinnuna. Hiö elsta er eldheit hvatning til
æskunnar og hljóöar þannig:
Bein i baki, höfuö hátt,
en hreyk þér ei i sæti.
Segðu satt, en lút ei lágt.
Lygin engan græti.
Veikum sértu vörn og hlif.
Virð þú rétt hins smáa.
Önd þin stefni á æöra líf.
Auðlegð bætir fáa.
Enn þér fellur auðna í skaut
allra þinna vona.
En ekki er vist að ævibraut
öll þin veröi svona.
Sorgin fyrsta hefur hert
og heróir enn mannsins sonu.
Þá hafa forlög að fullu gert
ykkur fulltíða mann og konu.
Þá var ég 101/2. Skrítin og „ööruvísi“ en
aðrir. En mamma huggaði mig meö því aö
það gerði ekki til ef þaö bara „bærist ekki
út meðal fólks". Síðasta kvæöiö í þessari
nú ræfilslegu bók er hiö eina sem ég tók
meö í „Meyjarhug". Ég var 15 ára þegar ég
orti það uppi á lofti í verslun í Valdimars-
götu þar sem ég vann viö aö pakka inn
blikköskjum. Hér er það:
Aðeins vegna þín
/ nóttinni logar Ijósið,
það logar aðeins vegna mín,
og blási ég á það, blossar það uþp,
og blossar upp aðeins vegna min.
En andir þú hægt og andir þú vært
óðar er Ijósið meira en skært
og logar mér innst i brjósti svo tært,
— aðeins vegna þín.
Þetta hlýtur aö hafa verið ort til karlsins
í tunglinu, því aö þegar hér var komiö sögu
haföi enginn maöur, hvorki ungur né gam-
all, uppgötvaö mína sjaldgæfu andlegu eig-
inleika. Hinir líkamlegu voru í lakara lagi. Á
máli götunnar var ég „rengluleg hengil-
mæna“ sem vantaöi öll ávöl útstæö form.
Móðir mín haföi af því meiri áhyggjur en ég.
Ég átti mér stööugt þann draum að veröa
skáld og á því markmiði missti ég aldrei
sjónar.
Þeir gerðu barni mein
„Meyjarhugur" kom út í 500 eintökum en
seldist þrátt fyrir góöa ritdóma í tæpum
hundrað. Heiminn þyrsti ekki beinlínis í
Ijóö. Hann haföi einnig um annaö aö hugsa
því aö seinni heimsstyrjöldin haföi nýlega
brotist út. Og hún var samkvæmt skoðun
móöur minnar Stauning aö kenna eins og
atvinnuleysi föður míns. Hann kiippti rit-
dómana út úr blöðunum og límdi þá inn í
bók sem er mér glötuð. Ég minnist þó þess
aö mjög þekktur gagnrýnandi sagöi þá eftir
nokkur hrósyröi: „En varaöu þig á öfugri
orðaröð, ungfrú Ditlevsen, og á oröinu
„ei““! Hiö síðarnefnda var rétt hjá honum,
en þegar Meller (þaö kölluöu hann allir og
ég gat ekki fengið af mér aö kalla hann
fornafni) útskýröi fyrir mér hvaö átt væri
viö meö hinu fyrra oröalagi, vissi ég aö ég
haföi aðeins notaö þaö í einu erindi og þar
átti þaö rétt á sér:
Kom góðar hugrenningar,
hin blíða og hin hreina
og ei mig látið vera
svo uggandi og eina.
Og nú, sagði Moller, var tímabært aö ég
færi aö skrifa prósa. Til þess haföi ég líka
löngun og nú haföi ég nógan tíma. Hann
vann á daginn á skrifstofu tryggingarfélags
og ég haföi þessa þriggja herbergja íbúö
fyrir mig eina. Það var eitthvað annað en
hin ísköldu leiguherbergi sem ég haföi búiö
í áður en ég giftist. Þar gat ég aðeins veriö
meðan ég svaf og varö meira að segja að
leggja fötin min ofan á sængina á nóttunni.
Kvöldunum eyddi ég með vinkonum mínum
á dansstöðum bæjarins. Og þar sem ekki
var hægt að lifa af skrifstofulaununum fékk
ég aðeins heitan mat þegar ég heimsótti
foreldra mína. Það gerðist ekki oft því að
mamma spuröi alltaf hvort ég fyndi ekki
bráðum strák sem vildi giftast mér. En þeir
strákar, sem ég hitti, voru alltaf atvinnu-
lausir, traustir iðnaöarmenn fóru greinilega
ekki út aö dansa. Auk þess sem ég haföi
ekki hug á neinum slíkum. Um sama leyti
voru foreldrar mínir mjög óánægöir með
aö Edvin bróöir haföi gift sig af því aö þaö
bráölá ekki á aö fá konu og börn til aö sjá
fyrir.
Svo skrifaði ég fyrstu skáldsögu mína án
þess aö gera mér Ijóst um hvaö hún ætti
eiginlega aö fjalla. Ég byrjaöi eins og úti í
horni og svo komu orðin af sjálfu sér án
nokkurs vísvitandi hugarstarfs. Mér fannst
ég ekki vera aö vinna, ég naut þess aöeins
aö skrifa. Ég ætlaði ekki aö sýna þetta
neinum fyrr en bókin væri búin. Mér fannst
það ganga glæpi næst þegar Moller leiö-
rétti handrit sem ung skáld sendu tímariti
hans. Hiö ófullkomna og leitandi á einnig
rétt á sér. Þaö gefur sitthvað í skyn milli
línanna sem hrærir meira hjartað en leikni
hins æföa sem veit hvernig hann á aö haga
orðum sínum. Aöeins meö tilliti til fyrir-
sagna fór ég eftir smekk tíöarandans: Fólk
vildi hafa langar fyrirsagnir í líkingu viö:
„Heyröu, var ekki einhver aö hlæja?“ „Já,
en hesta skjótum viö." „ — Og nú bíðum
viö eftir skipi."
Reyndar er oft erfiðara aö taka ákvörð-
un um hvaö bókin eigi aö heita en skrifa
hana. Aö ekki sé minnst á aö fá hana gefna
út. Það haföi ekki veriö auðvelt aö fá útgef-
anda til að koma „Meyjarhug“ á prent, en
það reyndist ennþá erfiðara meö „Þeir
geröu barni rnein". Frá Gyldendal var
handritiö endursent meö þeim ummælum
að atburöarásin væri reyndar áhrifamikil
en málið væri undir alltof miklum áhrifum
frá Viggó F. Moller. Þaö var í senn spaugi-
legt og dapurlegt. Ég haföi nefnilega aldrei
getaö pælt í gegnum neina af bókum hans.
Mér leiddist hvað hann var alltaf góölátleg-
ur. Hann sagöi bara aö þær væru ekki
heldur skrifaðar með hliösjón af slíkum
andans stórmennum sem mér.
Allan þann tíma — og hann var langur
— sem skáldsagan var endursend frá einu
útgáfufyrirtækinu eftir annað, hjálpaöi
hann mér til aö missa ekki kjarkinn. Hann
kenndi mér aö efast aldrei um eigin verö-
leika, því aö tryði maöur ekki á sjálfan sig
væri ekki hægt aö ætlast til þess aö aörir
geröu þaö. Nokkur útgáfufyrirtæki báru viö
pappírsskorti. Landiö var hersetið af Þjóö-
verjum og þaö var skortur á öllu svo aö
þaö var ekki svo ótrúlegt. Öðrum fannst
sagan of djörf. Hún fjallaöi um unga stúlku
sem var hrædd við karlmenn af því að í
æsku hafði hún orðið fyrir kynferðisárás.
Eitt sinn hittir hún manninn aftur og þekkir,
og þá hverfur hræösla hennar aö minnsta
kosti aö hluta. En hiö eiginléga þema er líf
fátæks fólks á götum stórborgarinnar. Þaö
þekkti ég inn i kviku, og sé maöur ekki aö
setja saman ævintýri eða yrkja Ijóö getur
maöur ekki skrifað um neitt sem maður
hefur ekki á einn eða annan hátt oröiö aö
reyna á eigin líkama.
Aö lokum var bókin tekin til útgáfu af
litlu, nýju fyrirtæki sem gaf bækur út af
hugsjón og var ekki eins hrætt við að tefla
á tvær hættur og hin grónu fyrirtæki. Bókin
kom út 1941 og fékk frábærar viðtökur.
Piet Hein orti meira aö segja eitt af sínu
fræga „krunki“ um hana í Politiken:
Eg tek ekki ofan minn heiðurshatt
fyrir hverju skáldi, það segi ég satt,
þó hengi' ég hann hér á grein.
En frumraun Tove var fagnað svo glatt ...
Þaö fær mér ótta ... Parnassos er bratt,
að nú geri þeir mannsbarni mein.
Sennilega átti hann viö eitthvaö svipaö
og skáldið Sven Clausen hefur sagt meö
færri oröum í spakmæli: „Örlítiö skemmdir
sumarávextir og bráöþroska barn.“ Þaö er
svo mikið um þaö að persónulegur ósigur
sé samfara ytri velgengni minni. Þannig
gætir drottinn þess sem kunnugt er aö trén
vaxi ekki inn í himininn.
Þaö gekk illa meö hjónaband mitt sem
ég hafði annars hugsaö mér aö mundi end-
ast ævilangt. Þaö geröi aldursmunurinn og
vonbrigöi mín meö þann hóp roskinna
frægöarmanna, sem maður minn stoltur —
og áreiöanlega í bestu meiningu — haföi
leitt mig inn í. Ég þjáöist af feimni þegar ég
var innan um þá, og þeir gátu ekki látiö
vera að henda gaman að Kaupmannahafn-
armáli mínu og þaö særði mig óþarflega
mikiö. Fáfræöi mín lá einnig þungt á mér.
Ég átti rætur annars staöar og þær var
ekki hægt aö flytja umsvifalaust í annan
jaröveg samkvæmt hjónavígsluvottoröi. Ég
vildi líka eignast börn, en þaö vildi hann
ekki. Þungt um hjartað — því að þrátt fyrir
allt þótti mér vænt um hann — yfirgaf ég
mína tryggu tilveru og flutti á gistiheimili í
Áboulevarden. Ég haföi hagnast svolítiö á
skáldsögu minni og kosturinn viö fátæktina
er aö maður leyflr sór aldrei aö horfa tnn í
framtíöina.
Framhald í næsta blaði.