Lesbók Morgunblaðsins - 16.01.1982, Blaðsíða 4

Þessi gítarsnillingur er nú 88 ára — enn
heimsins, þar sem hann er á ferðinni.
Eftir Philip Purser
í fullu fjöri og fyllir hljómleikasali
ANDRES SEGOVIA
í stöövum spönsku sérríframleiöend-
anna í Miö-Madrid fer mikill hluti dag-
legra viöskipta fram í langa hádegis-
veröarhléinu á Spáni, sem getur staöiö
allt fram til fjögur eða fimm eftir hádegi.
Hinir ýmsu hópar hafa safnast saman í
krókum og kimum gömlu, dökku salar-
kynnanna meö flísalögöum gólfum og
svölum. Yfirþjónninn, höfuöstór og
breiöleitur meö hljómmikinn Andalúsíu-
hreim, gengur um með flöskur af kældu
Fino, svartar olívur og sneiöar af reyktri
skinku.
Meöal gesta i dag er nautaatsgagn-
rýnandi eins dagblaösins, frændi besta
nautabanans, Rafaels de Paula, for-
stööumaöur Don Paco Tipico-barsins
rétt viö nautaatshringleikahúsiö, kona
frá feröamálaráöuneytinu og önnur
fremur mælsk og áberandi dama. Viö
eitt borðiö snúast umræðurnar um
nautaatiö kvöldiö áður í öllum smáatrið-
um, viö annaö um stjórnmál. En þegar
síðasti gesturinn gengur inn ásamt eig-
inkonu sinni, þagna allar samræður. Hitt
fólkið rís á fætur og þyrpist að til aö
sýna viröingu sína. Andrés Segovia,
meistari gítarsins og hinn aldni höfðingi
spánskrar menningar, er kominn hingað
til aö taka þátt í undirbúningi fyrir Al-
heims Segovia gítarkeppnina, sem
sérríframleiöendurnir standa fyrir í
Leeds-kastalanum í Kent. Hún hefst
næsta föstudag og maestro er óumdeil-
anlega best fallinn til aö vera forseti
hennar.
Áöur en Segovia kom fram á sjónar-
sviðiö naut gítarinn (og þaö í sínu eigin
landi) álíka viröingar og banjó heföi gert
í Wigmore Hall. Þaö mátti notast viö
hann fyrir flamenco-dansmeyjarnar á
kránum, en ekki til aö leika raunverulega
hljómlist.
Viöfangsefnin náöu ekki lengra en til
nokkurra stuttra verka eftir átrúnaöar-
goö Segovia, Tárrega, og fáeinna út-
setninga á verkum Bachs og Chopins.
Nú á dögum er kennt á klassískan gítar í
tónlistarskólum um allan heim („bara í
Japan eru tvær milljónir manna aö læra
á gítar,“ segir Segovia og hryllir sig hálf-
kíminn yfir þessum fjölda), tónskáld
keppast viö aö skrifa fyrir þetta hljóöfæri
og Segovia heldur sjálfur áfram aö fylla
tónleikahallir heimsins.
Enn stafar frá honum þessari sér-
stæöu hlýju, þó að hann sé orðinn 88
ára gamall og honum sé eðlilega ekki
eins létt um hreyfingar og mál og áöur
var. Andlitssvipurinn, sem svo kunnug-
legur er frá hljómplötuumslögum
(kringluleitt andlitiö, kringlótt gleraugu,
afturkembt hár og lina Schuberts-
slaufan) hefur fremur göfgast en fariö
aftur meö árunum. Vissulega er háriö
þynnra, slaufan ekki eins áberandi. Und-
ir tvídjakkanum ná buxurnar langt upp
fyrir mitti. Þegar hann sest, kemur í Ijós
allra snotrasta ístra, sem hristist góölát-
lega, þegar hann hlær og hann hlær oft.
„Frú Segovia er utanríkismálaráð-
herra minn,“ segir hann, þegar nautaats-
samkundan og túristarnir eru farnir og
umræðurnar snúast um samkeppnina
og hugsanlega dagsetningu á undirbún-
ingsferð til Leeds-kastala.
„Stríösmálaráöherra," segir hún
snöggt og ákveöið og allir hlæja vegna
þess aö Dona Emilia, önnur kona hans
og móöir 11 ára sonar hans er þekkt
fyrir ægilegan verndarmátt sinn yfir hon-
um. Hún skrifar hjá sér ráöningu hans til
tónleikahalds í Japan, hljómlistarhátíð í
Granada og aðra samkeppni í Sviss.
Einhver spyr, hvort of mikið sé aö fara
fram á að hann komi fram í sjónvarpi.
„Þiö gangiö af Segovia dauöum," seg-
ir hún meö leikrænum þunga.
Maestro situr ótruflaður við enda há-
degisverðarborðsins og hámar í sig
humar og nautasteik og baö um flösku
af lindarvatni til aö drekka meö stórum
glösum af góðu Rioja-víni.
Hann fór ekki aö hátta fyrr en hálf þrjú
sl. nótt, segir hann og leit yfir 90 eftir-
væntingarfullar umsóknir. Hann er hálfn-
aöur. Næsta dag veröur hann búinn aö
taka lokaákvörðun um valiö og býggir
þaö á tónlistarmenntun umsækjandans
og reynslu sem starfandi listamaöur, ef
hún er fyrir hendi. Hann er harðákveöinn
í því aö klassíski sex strengja gítarinn
veröi einn leyföur, þetta hljóöfæri sem
hann hefur variö ævinni til aö hefja til
vegs og virðingar.
Hann er sonur sveitalögfræöings og
sjálflærður í tónlist. 17 ára gamall lagöi
hann af staö í pílagrímsferð um borgir
Spánar og lék fyrir kunningja, tónlistar-
félög á hverjum staö og gat einstöku
sinnum efnt til opinberra tónleika.
„Þaö er synd aö strákurinn skuli ekki
vera blindur,“ tautaöi Katalóníubóndi
eftir aö hafa hlustað á hann. „Sá gæti
aldeilis grætt á því að spila á götunum."
i rauninni þurfti Segovia aö leggja
mikiö á sig til aö sparifé hans og rýrar
tekjur entust honum til lífsviöurværis.
Hann bætti stöðugt tækni sína og móög-
aöi hreinstefnumenn meö því aö nota
fingurnöglina jafnt og mjúkan fingur-
góminn og sýndi fram á aö hljómur gít-
arsins gat fyllt stærstu hljómleikasali.
Smám saman jók hann viö stutta verk-
efnaskrá sína. Hann enduruppgötvaði
gleymd verk eftir látna tónsnillinga,
samdi sjálfur nýjar útsetningar og seinna
örvaöi hann tónskáld svo sem Alfredo
Casella, Castelnuovo-Tedesco, Manuel
de Falla og Villa-Lobos til aö semja fyrir
sig.
22 ára kom hann fyrst fram opinber-
lega í París og tveim árum seinna fékk
hann skipun um aö leika fyrir hina öldnu
Spánardrottningu.
„Ungi maöur,“ sagöi hún og leitaði aö
hrósyröum, “þér leikið eins og ... spila-
dós.“
„Yöar hátign, enn hef ég ekki náö
slíkri fullkomnun," svaraöi Segovia kurt-
eislega.
1920 kvaddi hann sína heittelskuöu,
sem þá var, á rómantískan hátt og hélt
af staö í fyrstu utanlandstónleikaferð
sína, sem átti eftir aö gera hann heims-
frægan. Hann kom fjórum sinnum til
Sovétríkjanna, lék fyrir fullu húsi í New
York og fyrir Bernhard Shaw á heimili
hans.
„Þegar öllu var á botninn hvolft, haföi
hann nú einu sinni veriö tónlistargagn-
rýnandi."
Aöeins lifir einn sonur frá fyrra hjóna-
bandi, stjúpbróöir Carlosar Andrésar,
mikilsmetinn málari í París, 58 ára gam-
all. Eiginkona og annar sonur létust og
ný nýlega dóttir. Þegar spánska borg-
arastyrjöldin braust út 1936, flutti Sego-
via til Montevideo, þar sem hann varö
ágætur hestamaður og átti stórfengleg-
an reiöhest, sem hann kallaöi í gríni Bi-
carbonato (Matarsóda). Seinna bjó hann
í New York. Sjálfvalin útlegö hans stóö í
17 ár. Fyrir utan allt annaö var Franco
broddborgri og áhugalaus um listir.
„Konungsfjölskyldan er því miöur líka
frábitin tónlist, nema Soffía drottning.
Hún hefur komiö á marga tónleika
rnína."
Samt sem áöur hefur hann þegiö úr
hendi Juans Carlosar konungs sæti í
Akademíunni, sem hann afþakkaöi, þeg-
ar Franco bauö honum þaö, aö ekki sé
minnst á óteljandi heiðursmerki og nú
síðast heiðurstitil. Hann er markgreifi af
Salobrena. Hann er einnig heiöursdokt-
or i níu háskólun og auöugur maöur.
Segoviafjölskyldan á hús í Genf, sveita-
setur nálægt Granada og lítinn helgar-
bústaö í hæðunum utan viö Madrid.
íbúðin þeirra á Avenida Concha-Espina
er ekki í neitt sérlega fínu hverfi og þaö-
an er útsýni yfir fjölfarna sex akreina
umferöargötu, sem liggur að gagn-
fræöaskóla hverfisins.
Vinnustofa meistarans er lítil séríbúö
uppi á efstu hæö. Þar bjó miöaldra dótt-
ir hans þar til hún lést fyrir nokkrum
árum. Þaö er skínandi látúnshúnn á
hurðinni, en ekkert nafn. Inni eru fallegar
mottur á gljábónuöum gólfunum,
traustleg, heföbundin húsgögn, lítill flyg-
ill, sex, — nei, sjö bláir eða gráir gítar-
kassar. Á veggjunum eru teikningar, til-
vitnanir, gullplata (fyrsta tveggja milljóna
platan fyrir 18 árum) og Ijósmynd í gling-
urslegum gylltum ramma af meistaran-
um ásamt Carter forseta á grasflöt Hvíta
hússins. „Með aðdáun og viröingu frá
Jimmy Carter til Andrésar Segovia," er
skrifaö á hana meö eigin hendi Carters.
„í Linares, þar sem ég er fæddur,“
segir Segovia, „hefur sementsframleiö-
andi byggt minningarhús um Segovia á
lóð sinni. Hann leitar um allan heim aö
sendibréfum og ýmsum hlutum. Ég held
hann geri þetta sjálfum sér til ánægju.
Ég fer ekki oft þangaö."
Hreimurinn í enskunni hans er skrýt-
inn. Hún getur gengiö, en er stirö og
varkár.
„Þegar ég tala ensku," segir hann,
„segi ég aðeins einn fjórða af því, sem
ég hugsa og þú skilur aðeins einn fjóröa
Andrés Segovia ásamt Emiliu konu ainni og 11 ára gömlum ayni þeirra hjóna, Carloa
Andréa.
4
_