Lesbók Morgunblaðsins - 22.08.1981, Blaðsíða 9
leg stíleinkenni til staöar heldur er þaö
sú list- og lífssýn, sem birtist í verkunum,
sem sameinar þessa listamenn. Nú er all
erfitt aö tala um heilsteypta hugmynda-
fræöi þessarar hreyfingar, en af sameig-
inlegum þáttum má nefna aö snúist er
gegn efnishyggju vísindanna, pósitív-
ismanum innan heimspekinnar og natúr-
alisma í listum. Ennfremur má nefna
náttúrumystík og áherslu á hiö andlega
eöa sálarlega, en ekki þaö skynræna,
sem viðfangsefni listarinnar. Sameigin-
legur bæöi franska og germanska symb-
Einar og Alda aldanna
til hægri, en þá mynd
sýndi Eínar á Vorsýn-
ingunni í Kaupmanna-
höfn 1906. Til vinstri
er Demanturinn, sem
hann sýndi á Den Frie
1905.
onar
ólismanum er platónisminn og trúarlegi
grundvöllurinn er sterkur. Rose-Croix
hreyfingin í París sótti t.d. mikiö í
dulhyggju miðalda og sjá má hugmyndir,
sem tengjast kristinni skólaspeki, þar
sem allt í tilverunni má heimfæra til
Guös og að tilvist Guös er alls staöar og
í öllu. Leiöin til sannleikans og til
sköpunar í listum felst í „intuition" eöa
innsæi og lögö er rík áhersla á samteng-
ingu hinna ýmsu listgreina. Samtvinnaö- -
ar í lífssýn margra symbólista á þessum
tíma eru vangaveltur um guöspeki,
stjörnuspeki og fleira í þá veru. Þaö er í
rauninni ákaflega margt í þessari hug-
myndafræði symbólistanna, sem veröur
aö skoöa sem andóf gegn natúralisman-
um því natúralisminn haföi ekki þörf fyrir
trú á heim, sem var utan þess skynræna,
skoöun þeirra var materíalísk. Þaö er
þetta m.a. sem symbólistarnir andæfðu
gegn, því þeir voru mystíkerar eöa
dulhyggjumenn, sem í samræmi viö
platónska hugsun litu á náttúruna sem
tákn um æöri og sannari tilveru. Þaö er í
Ijósi þessara hugmynda, en þær áttu
sterkan hljómgrunn meöal listamanna
víösvegar í Evrópu um aldamótin, sem
ég vil sjá meginþættina í listsýn Einars
og ýmis þau viöfangsefni, er hann
fjallar um í verkum sínum. Þessum
viöhorfum kynnist hann þegar hann
kemur til Kaupmannahafnar 1893, en
einmitt það sama ár hóf tímaritiö
Taarnet göngu sína og það markar
upphaf symbólismans í Danmörku. Og í
viötali viö Politiken 1905 segir Einar í
tilefni þess aö hann var einn af stofnend-
um De frie Billedhuggeres Udstilling,
aöspuröur um markmiö sýningarinnar,
aö fyrirmyndin aö henni sé Secessions-
sýningarnar í Evrópu, en þær sýningar
voru einmitt vettvangur þeirra lista-
manna, sem aöhylltust symbólismann.
Einar vinnur aö Ing-
ólfsmyndinni í Kaup-
mannahöfn. Hann
sýndi Ingólf á Den
Frie 1905. Sjá í næstu
opnu um lágmyndirn-
ar sem áttu að koma á
fótstall styttunnar.
Ólafur Kvaran listfræöingur og forstöðumaöur
Lístasafns Einars Jónsonar.
9