Lesbók Morgunblaðsins - 23.10.1977, Blaðsíða 14

Ekki flögrar að okkur eitt augnablik að efast
um ótvíræða kosti lýðræðis. Við teljum að
lýðræðið sé í samræmi við jafnréttishugsjónir
okkar og segjum hverjum sem er, að það séum
við sjálf, fólkið í landinu, sem ráðum og ráð-
stöfum okkar málum. En hverju ráðum við,
þegar grannt er skoðað? Er þetta lýðræði i orði,
eða er það einnig á borði og hægt að sýna það F
verki. Efasemdamönnum má benda á fullkom-
lega frjálsar kosningar til Alþingis á fjögurra ára
fresti og jafnvel oftar. Fulltrúar okkar kjósenda
á Alþingi koma sér síðan saman um stjórnar-
myndun og allt er harla gott — eða hvað?
Afskipti okkar og áhrif á gang mála ná ekki
mikið lengra. Að visu stendur mönnum til boða
að skrifa greinar í dagblöðin ellegar efna til
funda með það fyrir augum að hafa áhrif á gang
einstakra mála, en aðeins örfáir eru svo áhuga-
samir. Allur fjöldinn lætur sér nægja að bíta á
jaxlinn og bölva í hljóði, þegar eitthvað er gert
sem ekki fellur í kramið. Menn pexa svolítið
hver við annan, en vita full vel, að þeir hafa
ekki nokkra möguleika til að hafa áhrif á gang
mála.
Fulltrúalýðræðið, sem við höfum kosið okkur
til handa, hefur augljósa vankanta. Það býður
heim alls konar gerræði, miðstýringu og auknu
sérfræðinga- og embættismannaveldi. Hinn al-
menni borgari verður núll og nix; hann getur að
vísu látið mótmæli sín í Ijós með því að kjósa
einhvern annan en hann gerði siðast. En það
breytir engu. Þá er orðið of seint að fella þá,
sem búnir eru að stofna til Kröfluævintýra
ellegar byggja Borgarfjarðarbrýr. Mannvirkin
eru orðin staðreyndir og verða ekki aftur tekin.
Jafnframt fulltrúalýðræðinu þarf að koma á
fót virku lýðræði, eða með öðrum orðum lýð-
ræði i reynd. Það yrði gert með þvi að hinn
almenni borgari fengi rétt og aðstöðu til að
greiða atkvæði um gang einstakra þjóðfélags-
mála, bæði i sveitarstjórnarmálum og þjóðmál-
um. Samanlögð atkvæði borgaranna mundu
LÝÐRÆÐI
EN HVERJU RÁÐUM VIÐ?
hafa ákveðið vægi við ákvarðanatöku um dýr
mannvirki eða forgang — til dæmis hvort ætti
að ganga fyrir að leggja varanlegt slitlag á vegi
eða verja samsvarandi upphæð til brúar yfir
Skeiðará eða Borgarfjörð svo dæmi séu tekin.
Hver veit nema hinn almenni borgari hefði
fremur kosið að fresta Kröfluvirkjun á sinum
tima og hver veit nema hann mundi kolfella
það makalausa ráðslag, að greiða þúsundir
milljóna í uppbætur með útfluttum landbúnað-
arafurðum. í fámennu landi eins og íslandi ætti
að vera hægur vandi að koma þeirri skipan á,
að allir geti haft bein áhrif á gang þýðingarmik-
illa mála, ef þeir hafa áhuga á þvi. Og þá fyrst
getum við farið að tala um alvöru lýðræði.
Að minnsta kosti i sumum borga- og bæja-
samfélögum i Bandarikjunum hefur beint lýð-
ræði verið tekið upp i öllu, sem lýtur að
ákvarðanatöku um meiriháttar mannvirki.
Hinir kjörnu fulltrúar geta ekki á eigin spýtur
ráðstafað sameiginlegum sjóð.um borgaranna.
Lengst hafa Svisslendingar gengið i þvi að efna
til þjóðaratkvæðagreiðslu um einstök málefni.
Hefur að visu verið gagnrýnt, að á þann hátt
verði stjórnmálamenn ábyrgðarlausir, en þá er
ekki úr vegi að spyrja á móti, hver ábyrgð
stjórnmálamanna sé, þegar búið er að taka
mislukkaðar ákvarðanir.
Við þurfum að bæta fulltrúalýðræðið okkar.
En til að fyrirbyggja misskilning vil ég taka
fram, að þá er ekki átt við að allir ráði allsstað-
ar. Það er mikill munur á þátttöku almennings
við ákvarðanatöku um einstök stórmál og hins-
vegar þvi stjórnleysi sem verður, þar sem
enginn formaður er lengur á skútunni.
Lýðræði, sem byggir á áliti hins almenna
borgara í öllum meiri háttar málum, yrði að
öllum líkindum til þess að þroska ábyrgðartil-
finningu fólks. Því fyndist það miklu þýðingar-
meiri hlekkir í keðjunni í stað þess að vera peð,
sem engu fá áorkað. En því miður eru harla
litlar líkur á, að þesskonar fullkomnun lýðræðis
fái að blómstra á voru landi. Ástæðan er
einfaldlega sú, að vald stjórnmálaflokkanna
mundi minnka. Þrátt fyrir mikla ást á lýðræði i
orði, mundu þeir trúlega berjast með kjafti og
klóm gegn þeirri skipan, sem yki vald borgar-
anna og drægi úr flokkaveldinu að sama skapi.
Gísli Sigurðsson.
Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu krossgátu
Bi — ifp'1 iir nnu K/€«?A '/ fK\- /MUfí m IS3
mw. £ 'e> K A •ffarrfl “o s F
mm A A & • • >■• s L A e M 6.
|| m ms ue!£. S K R A ~F\ A PiAR" s u M M A Af
1 T \ 7 R i L K i U .
■ l'iN'í L * o £> A R • ‘T,nP A r & A f* f/ITHAf llt n s K 'O
uTT!ú Uf'an.j m F L A T A R r X A R. A -1 r <,rÆ.D 'o T 7 £>
A H £(£• ue. ] H R £ K A flSK- At)l < R 0 ö t> w- L A
L Æ CQKH 6 y L K A M M A R Ð
J> d o T T N A R C.«Kal R A C. A T jl
1' • 4 IX L A 'M A á. A ( flfH* R 1 S k> Stf-
r Líirl 7 U R A T A R lujT M y K u
F A LL T A R w A F A 5 M A N 'o
P R. '1 í Ck- f/s«: A F A R r a A Mfi N- A R M l
Á\ £ A R K A T A T U R ÉaJD- /N<i j.
í 6 ö 6 7,0 // á KoMft PlF FfLÐfí V ÍKEMMD 'jfr • < ■ p, íZ/1r. U*r I 7 VAFN tl55Jf SAMAfJ ÍTEJ/JH
a<' XV IOA Ð
Jz&mssdiA HH- URIHM $ - INU ST« F- ifíbsi r?-
m SfiuP' L\ BlTAhi' PXAFMA X'
Ml-i ,,UI' v ^ TEfNO- 1 tJO. UNDMA
l11 ■ * REIM- A R Tl KAMÍ HLur/MAj A/AFN
ILL- 1/lÐRI RýTfl VAX/M
AFKV'- ÆM IÐ 5TARF ■
lcotz N Fieug
L I T - LfiUS h l r.
90 -t-i »7\| BLpMIÐ D'VP.
y~u ízt F ULLttJtf h* STfí eFTlK WVEN' D'VRIÐ
p t FULL'- i rJ N u 1 5A^1 - H L J.
SoRCk Loyxn- O R£>
DlKIM- VflÐRl FAll FA^ÐA + 2 f/A/J ■ ' ► *
Srán óhltód
■ HA.MRA i—p> KoNfl Sr/FUR Hí-T.
fVglR íic.sr.
MA WAÍj' /TAFM
Iaui-MI 1 R ó r-W. | T-fiLB HR'IÍLTfl rioLDKR ;