Lesbók Morgunblaðsins - 23.10.1977, Blaðsíða 4

Minnismolar eftir Þórunni Elfu
Fyrri hluti
Um
IAöfaraorð
Ég hitti af hendingu rithöfund, sem
þekkir vel til í Noregi, hefur sem heima-
maöur umgengizt rithöfunda þarienda,
kynnst bókmenntum þeim, er fóru aö láta
að sér kveða snemma á öldinni okkar og
áfram meðan þeim entist starfsorka og líf,
Við þessi tvö tókum upp létt hjal, nánast
um daginn og veginn. En þar að kom að tal
okkar beindist að Noregi, þessu stór-
brotna og fagra landi, sem íslendingar
hafa löngum sótt til, stundað þar nám og
störf, sumir sezt þar að og vegnað vel i því
landi, sem norskir forfeður okkar yfirgáfu
af meira bráðræði en framsýni og
..hrepptu útsker fyrir akra.“
Mér hefur löngum verið mjög til efs, að
við höfum mikla ástæðu til að miklast af
norskum uppruna okkar, þegar alis er
gætt. Það hefur verið traust og gott fólk,
sem eftir varð, hélt tryggð við ættjörð
sína, óðul, ættingja og vini. I norsku þjóð-
lífi hefur lengur en hjá okkur gætt meiri
ræktarsemi og sterkari fjöiskyldutengsla
en við íslendingar höfum getað státað af.
Mér finnst rithöfundurinn, Sigurður
Christiansen hafi verið einn þeirrar teg-
undar, sem hafi verið bundinn sterkum
böndum þeim stað ,,þar sem vagga hans
var", þeim, sem stóðu honum nærri og
þörfnuðust hans.
Það má til sanns vegar færast með Sig-
urð Christiansen, að hann hafi farið í
víking, en hann seildist ekki til auðs og
valda á annarra kostnað, þau föng, er
hann sótti í víking sína gaf hann frá sér
öðrum til þroska og lífsfyllingar. Hann
skóp lif, en eyddi því ekki.
— Þú varst hjá Sigga Christiansen i
Drammen, sagði viðmælandi minn.
Mér varð hálfhverft við Sigganafnið,
sem ekki hefur við norska málvenju að
styðjast, svo ég viti til.
Viðmælandi minn viðhafði þau orð um
S. Ch. aö hann hefði verið leiðinlegur
höfundur, tyrfinn og óaðgengilegur í efn-
isvali og frásagnarmáta, vankantar á máli
hans og stíi. Þrátt fyrir þessi ummæli tel
ég fráleitt annað en viðmælandi minn hafi
viðurkennt höfuðkosti S. Ch. sem meðal
annars voru þeir, hve djúpt hann risti i
sálkönr.un sinni, hve þrauthugsað og
vandlega unnin skáldverk hans voru, og
að stórverk hans eru talin tii öndvegisbók-
mennta Norðmanna á þessari öld.
Leiðinlegur! Rétt mun það vera að S.
Ch. hafi ekki upplag né áhuga til að skrifa
afþreyinga skáldsögur, enda þótt hann
hafi getað, ef hann vildi samið sögur nteð
spennu og atburðahraða, sem hreif les-
endur með sér, en hann ætlaði sér allt
annan og stærri hlut, en skrifa fólki til
skemmtunar. Hann hafði boðskap, leið-
sögn að flytja, hann vildi auka skilning
lesenda sinna veita þeim hjálp og hufcgun
eftir leiðum skáldskaparins, styrkja þá til
að taka þungu hlutskipti með vaxandi viti
og manndómi, láta ekki bugast, breyta
ósigrum og óhöppum i andiegan vinning.
— Mér hafði komið til hugar að festa á
blað eitthvað um kynni okkar S. Ch., ef ég
á annað borð færði í letur minningar frá
Noregsdvöl minni árin 1935—36 og ferð-
um mínum þangað fyrr og síðar. Viðtalið,
sem minnst er hér að framan ýtti undir
mig með aö minnast Sig. Ch. sem mun
vera fremur lítt kunnur hér á landi, nema
hvað frægð hans barst til íslands, þegar
hann vann fyrstu verðlaun i mikilli nor-
rænni skáldsagnasamkeppni. Sigurður
Skúlason þýddi söguna og nefndi hana:
,,Tveir lífs og einn liðinn“, norski titillinn
er „To levende og en död.“
Stóra norræna skáldsagnasamkeppnin
mun hafa verið auglýst 1930, en verðlaun-
in veitt árið eftir. Að samkeppninni stóðu:
Gyidendalsforlögin í Danmörku og Noregi
og Bonníersforlagið í Svíþjóð. Þriggja
manna dómnefnd i hverju þátttökulandi
valdi þrjár skáldsögur, síðan skyldi sex
manna dómnefnd, tveir frá hverju Norð-
urlandanna þriggja fjalla um handritin.
Til fróðleiks nafngreini ég þá sex menn,
er skipuðu úrslitadómnefndina: frá Dan-
mörku: Ludvig Holstein, skáld, og Vil-
helm Andersen, háskólakennari, frá
Noregi: Einar Skavlan, ritstjóri og
Frances Bull, háskólakennari, frá Svi-
þjóð: Albert Engström, rithöfundur og
Friðrik Böök, háskólakennari. Þeir, sem
völdu úr norskum sögum, er sendar voru í
samkeppnina voru Einar Skavlan og rit-
höfundarnir: Olav Duun og Kristian
Elster.
Norömenn eru íþrótta- og keppnismenn
i rikara mæli en íslendingar. Þegar
Drammens Blad sagði frá úrslitum nor-
rænu skáldsagna-samkeppninnar var fyr-
irsögnin í ósviknum íþróttaanda:
Drammen vann einu sinni enn!
Drammensbúar voru sælir og hreyknir
yfir því að einn úr þeitta hópi skyldi vinna
sér svo mikla viðurkenningu fyrir andlegt
afrek þar sem snjallir rithöfundar tóku
þátt i keppninni. Ég minnist hendinga úr
brag sem farið var með á nýstúdentahátíð
á Dragernestorgi vorið eftir að S. Ch. vann
sinn fræga sigur:
„Og Drammen soler seg
i glansen
av Sigurd Christiansen."
II. Fjölskyldan
á Lökkeberg
Fyrir milligöngu Sigurðar Nordals,
prófessors, kynntist ég nafna hans
Christiansen og Maggen konu hans.
Ég freistast til þess að geta þess, þó aö
það sé útúrdúr, hve áberandi mér hefur
fundizt, að öndvegishöfundar Noregs hafi
verið vel kvæntir. Ég nefni til dæmis:
Ibsen og Súsönnu, Björnsson og Carólinu,
Lie og Thomasínu, Knud Hamsun og
Maríu. Maggen á heima í þessari upptaln-
ingu.
Hinar merku og maetu eiginkonur and-
legra stórmenna hljóta heiðurssess á
spjöldum sögunnar. Alkunn er spurning-
in: Hver er konan að baki mannsins. En er
spurt, þegar listakonur eiga í hlut: Hver
er maóurinn að baki konunnar? Það vant-
ar víst mikið til að sú spurning sé talin
jafn eðlileg.
Maggen Christiansen minnti ef til vill
meira á fjólu en eik í útiiti, en ég hygg að
hún hafi sameinað þetta tvennt. Ung gafst
hún manni sínum. Henni mun hafa skiiizt
það fljótt, að hann hafði þá byrði að bera
að vera óvenju næmgeðja og djúphugull
listamaður með afrekslund, slíkir eig-
inleikar orsaka áreynslu og þjáningu, svo
bættist við, að bókmenntaafrek hans voru
unnin í útmældum tómstundum frá föstu
starfi. S.Ch. hefði getað tekið undir með
St. G. Stephansson, að hafa ort:
...meðan latur makrátt
svaf
meðan kátur lék sér,“
Maggen átti að því leyti sammerkt við
aðrar sögufrægar listamannakonur, að
hún skildi einveruþörf hans, sina og þá
umhverfiskyrrð, sem var honum skilyrði
fyrir andlegri einbeitingu og innlifun,
hún átti við þann vanda að etja, hve
þröngt þau bjuggu lengi fram eftir árum,
eflaust hefur hún verið í einskonar varð-
stöðu til að bægja frá skáldinu sínu hvers-
kyns truflunum, sem vilja sækja á heimili.
Starfi S. Ch. í pósthúsinu í Drammen
var svo háttað, að hann vann í vöktum,
með þvi móti urðu tómstundir hans sam-
felldari og drýgri til ritstarfa. Hann naut
mikilla vinsælda og trausts í starfi, sem
hann rækti með fyilstu aiúð, honum lét
vel að gera harðar skorpur, var ætíð rösk-
ur og glaður, er mest á lá. A gleðimótum
lagði hann af mörkum það, sem vinsælast
var gamanmál bæði i bundnu og óbundnu
formi. Hann gaf aldrei út ijóðabók, en orti
þó vlsur og bragi af ýmsu tilefni.
1 öllu var S. Ch. vammi firrtur, og þeir,
sem réðu póstmálum í Drammen vildu
taka tillit til þess, aó S. Ch. átti hvað eftir
annað kost styrkja til utanlandsdvalar,
betra þótti að sýna tilhliðran, en eiga á
hættu að missa hann alveg.
Sagt er að „aumur sé öfundslaus mað-
ur“. Það var þáttur af lifsgæfu S. Ch. hve
vel starfsfélagar hans tóku frægó hans og
ýmsum hlunnindum, sem af henni leiddi,
svo sem leyfum. Vafalaust má heimfæra
upp á pósthúsið i Drammen, sömu hend-
ingar og áður eru tilfærðar með einni
orðabreytingu.
„Og posten soler seg
í glansen,
av Sigurd Christiansen."
Ég kynntist S. Ch. þegar ég kom til
Noregs i þriðja sinn, um miðjan vetur
1935. Eftir að ég flutti frá Drammen átti
ég tiðar ferðir þangaó. 1 Drammen las ég
fyrir öll, en tók þess utan tíma hjá lektor.
Ég J<em því ekki örugglega fyrir mig,
hvort Siguróur og Maggen voru þarna
með i ráðum. Sigurður þekkti þetta allt
frá sjálfum sér, þennan mikla lestur um
©