Lesbók Morgunblaðsins - 23.10.1977, Blaðsíða 12

Smásaga eftir Alphonse Daudet
15 ára gömul kreólastúlka
hefur flutzt búferlum noröur á
bóginn til Niemen. Hún er hvít og
rjóð eins og vorblóm og kemur frá
heimkynnum kólibrífuglanna.
Það er blær ástarinnar, sem hefur
hrifið hana með sér. F'ólkið á
eyjunni hennar sagði við hana:
,,Þú skalt ekki fara, það er kalt i
Evrópu . . . Þú getur ekki lifað af
veturinn". En litla kreólastúlkan
þekkti hvorki ís né kulda. Hún
var ástfangin, og því stóð henni
engin ógn af dauðanum. Og núna
er hún komin, Iangt til norðurs i
þokuna i Niemen, með föggur
sínar, hengirúm og flugnanet og
búr með gylltum rimlum fyllt af
fuglum að heiman.
Þegar Norðri gamli sá þetta
blóm, sem hann hafði fengið sent
að sunnan, hrærðist hjarta hans
til meðaumkvunar. Það var eins
og hann gerði sér grein fyrir því,
aö stúlkan og kólíbrífugiarnir
hennar myndu falla eins og strá
fyrir kuldanum, og þess vegna
kveikti hann í skyndingu á stóru,
gulu sólinni sinni og brá sér i
sumarklæði til að fagna þeim.
Þetta tiltæki hans blekkti
stúlkuna. Hún hélt að þessi
norræni hiti, þyngslalegur og
lamandi væri varnanlegur, og að
hin dimmgrænu litbrigði náttúr-
unnar væru eilíf. Hún festi hengi-
rúmið sitt milli tveggja trjáa í
garðinum, þar sem það bærðist
fyrir vindi allan daginn og vagg-
aði henni. „Það er bara mjög heitt
hérna norður frá,“ sagði hún
hlæjandi.
Þó var það ýmislegt, sem vakti
með henni kviða. Hvers vegna
voru ekki sólsvalir á húsunum í
þessu skrýtna landi? Hvers vegna
voru veggirnir svona þykkir og til
hvers voru ölf- þessi áklæði og
ábreiður, þessar stóru eldstór, og
viðarhlössin, sem dregin voru inn
i húsagarðinn, þessi refaskinn,
úlpur og loðfeldar, sem geymdir
voru á skúffubotnum? Hvaða til-
gangi þjónaði þetta eiginlega?
Vesalingurinn litli. Hún átti eftir
að komast að raun um það.
Morgunn nokkurn, þegar
kreólastúlkan vaknaöi, setti að
henni mikinn hroll. Sólin var á
bak og burt, og af himninum
svörtum og þungbúnum, sem
virtist i þann veginn að steypa sér
yfir jörðina, hrundu óteljandi
agnir, hvitar og glitrandi, i höfgri
þögn líkt og bómullarhnoðrar.
Veturinn er kominn, veturinn er
kominn. Vindurinn gnauðar, og
það hvín í eldstónum. Litlu
kólibrífuglarnir bregða ekki
lengur á leik í stóra búrinu sínu
með rimlunum gylltu. Litlu
vængirnir þeirra, bláir, bleikir,
dimmrauðir og sægrænir, bærast
ekki, og það er aumkunarvert að
sjá þá þrýsta sér hvern upp að
öðrum, sljóa og skelfda með fín-
gerða gogga og augu i agnar-
smóum höfðum. Úti í garðinum
skekur vindurinn hengirúmið, og
greinar trjánna, sem það hangir í,
eru kviknaktar. Litlu kreólastúlk-
unni er kalt. Hún vill ekki fara út
lengur.
Hún kúrir í hnipurkorni eins og
fuglarnir hennar, og í horninu við
eldinn lætur hún timann líða við
að stara á logana. Hún býr sér til
sólskin úr sjóði minninganna. í
Spegillinn
Um Sigurð
Christiansen
Framhald af bls. 5.
stófuna meö vinstúlku sinni, þær voru á
leið út, ætluðu rétt að líta við niðri til að
láta vita af því aö þær færu út til að viöra
sig. Þaó varð úr að þær tylltu sér niður af
því að ég var géstkomandi og um það
hefur Edith vitað. Hún var „ei riktig
norsk jenta" gerðarleg, björt og fersk,
svipaði meira til föður síns en móður,
fljótt á litið. Hún hafði allt frá fyrstu
bernsku verið glaöur geisli í vinahópi
foreldra sinna, þó að um vinasamfundi
þeirra mætti segja: „sérhvað hefur sína
tíð“. Hún fór með móður sinni til Parísar,
er faðir hennar dvaldi þar í hópi glað-
beittra norrænna listamanna, sem höfðu
sína ákveðnu mótsstaði, La Rotonde, Lilas
o.fl.
Maggen bauð ungu dömunum sígarettur
og tók nú fram sterkari tegund en áðuK
„Ungar stúlkur kæra sig ekki um svona
léttar sígarettur eins og þær, sem við
vorum að fíkta við.“
Ströng og siðavönd var hún ekki við
dóttur sína. Sigurður var vafalaust líka
hlýr og skilningsríkur, þó að hann þyrfti
stundum að bregða fyrir sig alvöru, þegar
hann „talaði dóttur sína til”, sem varla
mun oft hafa borið við.
Þetta var samstillt fjölskylda, sem átti
sér vaiinn vinahóp, dvaldi a.m.k. hólfan
annan áratug í sumarleyfi meðal lista-
manna, er sóttu til Holmsbo, sem er vina-
legur staður við Drammensfjörð, þar var
gott að dvelja á sumrin. Áður en Holmsbo
var valið til sumardvalar eyddi Crislian-
sensfjölskyldan sumarleyfunum enn nær
Drammen, þá gat Sigurður stundað vinnu
sína í pósthúsinu, og drýgt sér þannig
sumarleyfið, með því að dvelja áfram með
mæðgunum, þar sem þau gátu notið sum-
arsins enn betur en í Drammen, viö frjáls-
legri og heilnæmari skilyrði en þau
bjuggu við áður en húsið á Lökkeberg var
reist, raunar er það svo með Norömenn, að
þótt þeir eigi sér góöan samastað, þurfa
þeir að komast til fjalla og fjarða á sumr-
in, jafnvel hvorttveggja. Sá staður, er
hentaöi S.Ch. svo vel vegna nálægðar við
vinnustað hans heitir Konnerud.
Það var ekki aðeins að Christjansen
fjölskyldan eignaðist sumarvini í
Holmsbo, varanleg vinabönd voru knýtt
og Sigurður átti nú innangengt inn á
vinnustaöi ágætra málara, og gat þvi valið
þau listaverk, er bezt féllu að smekk
þeirra hjóna. Smátt og smátt safnaðist á
veggi Lökkebergsheimilisins fögur og
verðmæt listaverk. En bókum var ætlaður
staður í forkunnar vönduðum skápum,
sem frá upphafi voru staðsettir í hinni
rúmgóðu vinnustofu Sigurðar.
Svo að ég rétt minnist á Edith, er frá því
að segja, að hún tók stúdentspróf með
ágætum 1937. Stundaði háskólanám í
Osló. Maður hennar Reidar Fritzvold er
listmálari, en ekki er mér kunnugt um,
hvort hann hefur haft annað starf jafn-
framt, fordæmið hafði hann fyrir sér í
íjölskyldunni, sem hann tengdist.
S.Ch. var hýr og hress í bragði er hann
tók á móti gestum, en hverskonar gesta-
boð hlutu að takmarkast af og taka mið af
því, hve rnikið hann lagði á sig við sitt
tvískipta starf. Auk þess tók hann þátt í
félagsmálum rithöfunda, sem hann sinnti
af meiri alúð og skyldurækni en því að
hann hafi haft löngun til frama á því sviði.
Hann sat árum saman i stjórn Norska
rithöfundafélagsins, en baðst eindregið
undan formannskjöri. Á stríðsárunum
1939—’45, átti hann sæti í bókmenntaráði,
er standa skyldi vörð um sæmd norskra
bókmennta i herteknu landi, þá valt mikið
á að halda vöku sinni. Þá ber þess að geta,
þó að minna máli skipti, en annað, þessu
skylt, að S.Ch. var fulltrúi á rithöfunda-
mótum eriendis. Slikar utanfarir voru
honum talsverð upplyfting, þar hitti hann
marga, sem hann hafði mætur á, og rithöf-
undaþing fjalla ekki aðeins um hin sigildu
vandamál rithöfunda, heldur eru þá sóttar
leiksýningar, talsvert um mannfagnað,
sem stofnaö er til í heiðursskyni við höf-
undana, en auk þess fámennari gleðifund-
ir.
Þó að ég tini til nokkur atvik frá kynn-
um minum við Lökkebergfjölskylduna,
eru þau fátækleg til frásagnar móti þeim
anda er þar sveif yfir vötnunum.
Vist nutu þessi hjón, elskendur og félag-
ar allt frá ungri æsku sinni, samstilltrar
ánægju yfir að hafa eignast fagurt heimili
og geta mótað heimilishætti í samræmi við
það, sem hentaöi mikilvirku skáldi og
dóttur, sem var ástundunarsöm við nám.
Sigurður var hinn gjörvilegasti maður,
hávaxinn, samsvaraði sér vel að þrekleika,
hann var fyrirmannlegur bæði á að líta og
i allri framgöngu. Sigurður var langleitur
og var honum og Nordahl Grieg stundum
jafnað saman að þessu leyti og haft í
gamanmálum, að þeir hefðu hrossaandlit,
líktust Indiánum. Ekki virðist mér þetta
hafa átt við S.Ch. hann var mjúkleitur,
yfir mikið og hvelft enni sitt greiddi hann
hár sitt þannig, að minna bar á hæð ennis-
ins. Ekki held ég, að þetta hafi verið af
ásetningi gert, heldur var það algengt þá
að skipta hári í öðrum vanga og greiða
skákalt yfir i hinn vangann. Augu Sigurð-
ar lágu fremur djúpt undir hvelfdum
augnalokum og mjúklega dregnum auga-
brúnum, vangar hans, varir og haka voru í
fyllsta samræmi, vangar sléttir, péturs-
spor í höku, nefið langt, en ekki til lýta.
Maggen var fríð kona, mér fannst eftir
útliti hennar að dæma, að hún hefði allt
eins getað verið af gyðinglegum uppruna
sem norrænum, því göfga gyðinglega ætt-
erni, sem við höfum sótt til fyrirmyndar
að madonnumyndum. Hún var óvenjulega
aðlaðandi, jafnt í alvöru sent í hófstilltri
glaðværð sinni með geislablik í augum.
Það eru stærstu verðlaun, sem listamanni
geta hlotnast að öðlast slikan lifsförunaut.
Eg hef áður vikið að því, að gagnvart
vissum persónum gat Maggen verið opin-
ská á sinn varkára hátt. Auðfundið var, að
hún hafði gert iíf manns sins að sínu lífi,
ekki af undirgefni, sem ætlast er til, held-
ur af djúpum skilningi og ástriku eðli
sinu. Það, sem hún sáði í kærleika upp-
skar hún í kærleika, maður hennar veitti
henni hlutdeild í öllu, sem hann vann að,
hún hafði mikinn metnað fyrir hans hönd,
og tók mjög nærri sér, ef eitthvað bjátaði
á, breyttist manni hennar í óhag eða olli
honum vonbrigðum, svo sem ef frumsýn-
ingum á verkum hans seinkaði frá því,
sem ákveðið hafði verið, eða annars konar
vanefndir áttu sér stað. Vinir Sigurðar
urðu vinir hennar, gestir hans hennar
gestir. Mér var hún svo elskuleg, að ekki
gleymizt.
Þegar hún sýndi mér vinnustofu S.Ch.
kom mér á óvart, hve þar var allt slétt og
fellt, enginn risspappír, engar bækur til
uppsláttar. Ekk’i einu sinni pappírsbunki
á borðinu. Ekkert sem gaf til kynna, að
vinnu hefði verið hætt i miðjum klíðum.
Mér datt helzt í hug, að hlé stæði yfir í
skáldskap Sigurðar.
Maggen sagði að maður hennar kynni
því bezt, að setjast við auðan skrifborðs-
flötinn, hafa ekkert þar fyrir framan sig,
pappír og ritföng dró hann upp úr skrif-
borðsskúffum sínum. Mér skildist af
sjálfsdáðum, að hann þyrfti ekki bóka við,
er hann samdi, engra uppsláttarbóka, ekki
fletta upp I minniskompum, allt, sem
hann samdi var tiltækt á einum stað — í
höfði hans. Kveikjuna að þvi, sem hann
skóp var að finna í lifi hans og athugun á
lífi annarra, spurnina eilifu um hinar
margvíslegu ráógátur lífsins og marg-
breytileika þess, sem hrærist innra með
hverjum einstaklingi, sem lifir með
skilningavitin opin og glímir við rögn til-
verunnar.
Það vakti undrun mína, er Maggen sagði
mér, að þegar maður hennar heföi lokið
verki væri hann óráðinn í því, hvað hann
tæki fyrir næst, mér skildist að hann yrði
nánast að leggja sig eftir nýju efni. Skilj-
anlegt var, að einbeiting hans meðan hann