Lesbók Morgunblaðsins - 23.10.1977, Blaðsíða 7

ýmsar hliðstæóur, og verður ekki fjölyrt
um þær né heldur tekið til við almenna
ígrundun bænar og bænheyrslu. Hitt er
ljóst, að einmitt þessi orð vitna með afar
eindregnum hætti um það nýja líf, sem
Kristur gefur lærisveinum sinuin. Sú full-
sæla guðlegrar liðveislu, sem orð Jesú um
bænina tjá, er í stuttu máli sagt ekki af
þessum heimi. Sú náð að mega biðja sem
ber og vænta bænheyrslu er alls ekki
hlutskipti hins „náttúrlega" manns, og
getur hver litið í eigin barm þvi til stað-
festingar. Sá, sem heyrir slík orð til sin
töluð, er ný skepna. Að öðrum kosti væru
þau merkingarlaus heilaspuni, óskhyggja,
er engan varðaði nokkru.
Sé þráður þessarar ræðu rakinn enn um
hrið, verður næst fyrir lesandanum órofin
flétta þriggja þátta, fórnfúsrar elsku, er
ber ávöxt, þekkingar á Guði og fagnaðar.
Einnig hér er fullkomlega framandi hlut-
um hreyft: Elska Krists lætur ekki staðar
numið, þótt fórnardauði vofi yfir, — en
sömu elsku sýnir sá lærisveinn, sem dvel-
ur í Kristi, og sú elska er honum upp-
spretta fullkomins fagnaðar. Þess konar
lærisveinn er „vinur" Drottins, en ekki
,,þjónn“, og honum hefur Kristur kunn-
gjört allt þaó, sem hann hefur heyrt af
föður sinum. Lýsingin öll er þess eðlis, að
engum blandast hugur um, að hér er fjall-
að um líf, sem er öldungis óskylt því, er
„náttúrlegur" maður á að venjast. Ekkert
er honum fjær en sú kærleiksþjónusta, er
hefur í för með sér sjálfsafneitun allt til
dauða. Að nefna slikt í sömu andrá og
gleði og fögnuð er hverjum þeim fjar-
stæða sem ekki lifir „í Kristi", — fjar-
stæða annarrar'veraldar, komandi heims,
framandleiki þess guðsríkis, sem er i
nánd. Sama gegnir um þá vitneskju um
föðurinn, sem hér er kunngjörð. „Enginn
hefur nokkurn tima séð Guð,“ segir
Jöhannes i formála guðspjallsins. Með
þeim orðum er flest það sagt, sem segja
þarf um guðsþekkingu náttúrlegs manns.
En í framhaldi þeirra orða er einnig á það
bent, sem áréttað er i 15. kapitulanum:
„Sonurinn eingetni, sem hallast að brjósti
föðurins, hann hefur veitt oss þekkingu" á
Guði. Einnig í þessum orðum og hliðstæð-
um ummælum 15. kapitulans er þvi fast
að orði kveöið um algjöran sérleik þins
nýja lífs „í Kristi". Þetta líf er kristnum
manni gefið. 1 fæðingunni er liann
„náttúrlegur“ maður og ber þess merki
ævilangt. Hið illa er ekki endanlega sigr-
að, fjarri fer því. En i skirninni er hinn
kristni ný skepna, og allar þær ástargjafir,
sem hér voru nefndar, standa honum til
boða.
Sé nú að nýju til vikið að upphafi 15.
kapitula Jóhannesar guðspjalls, verða þar
fyrir lesandanum orðin: „Ég er hinn sanni
vinviður.” Þessi ummæli eiga sér ýmsar
hliðstæður i guðspjallinu. Orðin „ég er“
verða á vegi lesandans a.m.k. tíu sinnum i
riti þessu í yfirlýsingum, sem áþekkar eru
þeirri, er getur að líta í upphafi 15. kapi-
tulans: Hvarvetna er það Jesús Kristur
sjálfur, sem talar: „Ég er brauð lífsins. Ég
er Ijós heimsins. Eg er góði hirðirinn. Eg
er upprisan og lífið. Ég er vegurinn, sann-
leikurinn og lífið. Fleira mætti telja, og
vert er að liafa augun opin fyrir þessu
orðasambandi, þegar 15. kapítulinn er les-
band í Gamla testamenti. Einnig i Jóhann-
esar guðspjalli er orðum þessum ætlað að
tjá opinberun Guðs f Kristi, afdráttar-
lausa yfirlýsingu um eðli Guðs og vilja.
Mikilsverðust allra slikra yfirlýsinga i
Gámla testamenti eru orð Drottins i 2.
Mósebók, 3. kapitula, 14. versi: Móse spyr
Guð nafns, en nafn Guðs er í Gamla testa-
menti sérlegt tákn nærveru Drottins og
opinberunar. Guð svarar Móse: „Eg er sá
sem ég er“. Svo skalt þú segja ísraels-
mönnum: „Ég er“ sendi mig til yðar.
Nokkurs ágreinings gætir meðal fræði-
manna um texta þennan. En það virðist
hafið yfir allan efa, að íslenzka þýðingin
fer hér harla nærri réttu máli: Orðin „ég
er sá sem ég er“ tjá i stuttu máli algjöra
samsemd. Drottinn er ævinlega sam-
kvæmur sjálfum sér, og þar af leiöandi
óumbreytanlegur, en einmitt í þvi lilliti
fullkomin andstæða alls sköpunarverks-
inn og yfirvegað skal það lifsamband
Krists og lærisveins, sem orðin „í Kristi“
tjá.
„Ég er“ — yfirlýsingar Jóhannesar guð-
spjalls leiða hugann óhjákvæmilega að
áþekkum orðsamböndum í Gamla testa-
mentinu. Þar veróa „ég er“ — ummælin
þrásinnis fyrir lesandanum, þegar Drott-
inn Guð opinberar persónu sína, eðli og
vilja. Þaó er eflaust engin tilviljun, að
Jóhannesar guðspjall notar orðasamband
þetta svo oft sem raun ber vitni. Oviða eru
hátign Krists og guðdómur svo rækilega
undirstrikuð sem einmitt i máli Jóhannes-
ar. Þar er opinberun Guðs i Gamla testa-
mentinu bersýnilega höfð til hliðsjónar æ
ofan í æ. Nægir að benda á sköpunarsögu
1. Mósebókar og formála Jóhannesar guð-
spjalls þvi til staðfestingar. Full ástæða er
þannig til að ætla, aó „ég er“ — yfirlýsing-
ar Jesú i Jóhannesar guðspjalli gegni
sama hlutverki og sants konar orðasam-
ins, skynheimsins í heild. Bent hefur ver-
ið á, að nafn Guðs i Gamla testamenti,
Jahve, sé skylt orðasambandi þessu, enda
gefi það einmitt til kynna varanleika Guðs
og óhagganleika. Virtir gamalstestamentis-
fræðingar halda þvi fram, að þegar ís-
raelsmenn að fornu skilgreina Guðs sem
hann sem ,,er“ ellegar hann sem „er sá
sem hann er“, búi þeim það einmitt í hug
að leggja sem ríkasta áherzlu á ævarandi
„raunveru“ Guðs andspænis timanlegum
og forgengilegum hlutum, dögum og ár-
um, jarðargróða, kvikfénaði, — og
manninum sjálfum, sem aftur hverfur til
jarðarinnar.
Athyglisvert er, að i forngriskum þýð-
ingum Gamla testamentis er umgetin setn-
ing úr 2. Mósebók þýdd með orðunum:
„Eg er hinn verandi." Þau orð eru í
griskri hugmyndafræði þessa tima notuð
til að tákna hinn hinzta veruleika, hann
eða það, sem er, þegar öllu forgengilegu
sleppir. Sá veruleiki er eilífur, óum-
breytanlegur og einn. Þvi hafa þessi orð
þótt henta vel til þýðingar á orðum Guðs
úr 2. Mósebók. Guð Gamla testamentsins
er einnig í strangasta skilningi einn:
„Heyr ísrael, Drottínn, vor Guð, er einn
Drottinn". Og hann er óumbreytanlegur
og eilífur, einnig i orðsins strangasta
skilningi: „Grasið visnar, blómin fjölna,
en orð Guðs vors stendur stöðugt eilif-
lega“.
Tæpast mun farið alls fjarri réttu máli,
ef þvi er fram haldið, að orð Guðs í 3.
kapítula 2. Mósebókar, þessi hyrningar-
steinn opinberunar Guðs í Gamla testa-
menti, gefi það til kynna, aö meginein-
kenni Guðs sé fólgið i því, að hann einn
„er“, — varir, — meðan skepnan öll hlýt-
ur að láta sér nægja að „verða", — vaxa og
þroskast, en hrörna síðan og týnast. Varpa
má fram þeirri almennu spurningu, hvar
raunveruleikann, — „raunveruna", — sé
aö finna. Svarið verður neikvætt að þvi er
varðar forgengilega hluti alla. Þeir renna
mönnum um greipar, eins og sandur,
verða ekki höndlaðireða skilgreindir. Um
engan þeirra verður sagt: „hann er.“, —
ellegar „hann er sá sem hann er“, — af
þvi að sérhyer þeirra hreytist í þeirri
andrá, sem orðin eru töluð, úr einhverju,
sem hann var fyrir örskotsstundu í éitt-
hvað, sem hann verður að annarri örskots-
stundu liðinni. Orðið „raunvera" verður
ekki um slik fyrirbæri notað. Þau eru
undirorpin hégómanum, hverfulleika
skepnunnar. Sé hins vegar spurningunni
um „raunveruna" haldið til streitu,
verður það þvi ljóst, að „raunverunnar"
hlýtur að vera aö leita handan umskipta
og þróunar hins sibreytilega skynheims, á
einhverjum þeim vettvangi, sem er eilifur
og óhagganlegur í orðsins ströngustu
merkingu. Þennan „vettvang" er sam-
kvæmt framansögðu að finna, þar sem
Guð talar til Móse og mælir orð orðum
ofar.
Þegar „ég er“ — yfirlýsingar Jöhannes-
ar guðspjalls eru ígrundaðar í ljósi þess,
sem hér hefur verið sagt um hliöstæður í
Gamla testamenti, virðist það liggja i aug-
um uppi, að i báðum tilvikum er um að
ræða sömu opinberun á „raunveru" Guðs.
Sá Drottinn, sem talar til Móse úr þyrni-
runninum, mælir sama máli í Jesú Kristi:
„Ég er í föðurnum og faðirinn í mér“.
„Aður en Abraham varð til, er ég". „Eg er
upprisan og lífiö". Ótal dæmi mætti nefna,
einnig úr bréfum Nýja testamentisins, þar
sem eilífum, óumbreytanlegum Guði i
Jesú Kristi er sungið lof. „Jesú Kristur er
í gær og i dag hinn sami og um aldir". 1
honum er opinberaður sá Guð, sem einn
,,er“, meðan skepnan öll er ofurseld for-
gengileikanum.
Þessi sami Drottinn og Guð talar til
lærisveina sinna í 15. kapítula Jóhannesar
guðspjalls og segir: „Ég er vínviðurinn,
þér eruö greinarnar". Heimsviðburður-
inn, sem áður var gerður að umtalsefni, er
fólginn í afdrifaríkustu þverstæðu allrar
sögu: Hann sem einn „er“ um eilifð, er
stiginn inn í veröld foreyðslunnar og hef-
ur gefið þeim, er þar búa og hann skóp, en
síðan týndi, ævarandi „raunveru" með
sér. Það að „vera í honum", — að „vera i
Kristi", — er beinlinis þetta aö lifa i eilífð
hans, leystur úr fjötrum veröandi og tor-
tímingar.
í þessu ljósi má vera, að ýmislegt skýr-
ist, sem getið var framar i þessu máli og
ókleift reyndist „náttúrulegum" manni:
Sú eigingirni mannsins, sem telja mætti
samnefnara syndar hans, er augljóslega
samofin því þrældómsoki, sem timanleik-
inn hleður honum að hálsi. Sú barátta
allra gegn öllum, sem ekkert þjóöskipulag
fær hrundið, en ævinlega einkennir hinn
náttúrulega mann, er beinlinis sprottin af
þeirri blekkingu, að forgengilegir hlutir
séu þess verðir, að um þá sé fengizt og
togazt. Fái Kristur að létta þessu oki af
manninum, er botninn dottinn úr barátt-
unni, forsenda togstreitunnar þrotin. Sá
sem í sannleika þiggur þá gjöf að vera „í
Kristi", gerast hluttakandi i raunveru
Framhald á bls. 16.
©