Lesbók Morgunblaðsins - 23.10.1977, Blaðsíða 2

CHRISTIAN
BARNARD
,,Þaó leiö yfir mig í fyrsta sinn,
sem ég var viðstaddur uppskurð“,
sagði viömælandi minn. Þetta var
Christian Neethling Barnard, og
við sátum á tali í skrifstofu hans i
Groote Schuur-sjúkrahúsinu í
Höfðaborg. Úr skrifstofunni sér
vítt yfir borgina. Þarna er enginn
iburður, engin merki um frægð og
frama Barnards; þetta er aðeins
vinnuherbergi. Þarna skoðar
Barnard sjúklinga sína.
„Ég hef alltaf bækistöð i Suður-
afríku“, sagði hann. „Ég vann
einu sinni um tíma í Indlandi, og
það gekk ekki vel. Síðan hef ég
unnið hér að mestu og mundi ekki
vinna annars staðar, nema ég
flytti þá úr iandi fyrir fullt og
allt“.
Hann er mjög bundinn föður-
landi sínu og skiptir engu, þótt
honum berist jafnan atvinnutil-
boð hvaðanæva að úr heiminum.
„Mér er ljóst, að ég yrði að mörgu
leyti betur staddur í Boston eða
New York. Þá kæmist ég hvert á
land, sem væri á fáeinum timum“.
En hann telur sig eiga skyldum að
gegna heima fyrir og geti hann
ekki hlaupizt frá þeim. Þar vill
hann’ lifa og starfa ásamt með
félögum sínum og halda uppi
merki góðrar læknislistar, hvað
svo sem liður gengi föðurlandsins
í stjórnmálum ellegar efnahags-
málum.
Barnard er af þýzkum og
frönskum ættum. „Það er ekki í
mér enskur eða hollenzkur blóð-
dropi", segir hann. Ég innti hann
eftir skoðunum hans á stjórn-
málaástandi og horfum i Suð-
urafríku um þessar mundir og
spurði m.a. hvort hann hefði ekki
hug á þvi að taka sjálfur þátt í
stjórnmálum. Oft hefur verið um
það rætt, einkum af því, að hann
er einna þekktastur Suðurafriku-
manna. Svar hans var dæmigert.
„Ég skal segja þér, að alia ævi hef
ég reynt að bera sigur úr býtum i
hverju, sem ég tók mér fyrir
hendur. Og ég get ekki annað
sagt, en mér hafi gengið bærilega
oftast nær. Ég kæri mig lítt um
það að tapa — og það er m.a. þess
vegna, að ég hef ekki sótzt eftir
stjórnmálaframa. Ég ætla að bíða
og sjá hvað setur. Bjóðist mér
einhvern tima aðstaða til þess að
gera eitthvað sem um munar til
lausnar stjórnmálavandanum
mun ég gefa kost á mér. En ég
kæri mig ekki um að verða einn
af fjölmörgum stjórnmálamönn-
um, sem bítast og berjast í sifellu
um atkvæði en komast samt
aldrei í þá aðstöðu, að þeir geti
komið neinu verulegu til leiðar'*.
Faðir Barnards var prestur og
þjónaði i Beaufort West. Það er
litill bær og þar ólust þeir upp,
Christiaan og Marius bróðir hans,
sem einnig er læknir. Faðir
þeirra þjónaði söfnuði blökku-
manna. Löngu síðar kom einn
kunningi Christiaans að máli við
hann og sagði: „Ég verð að játa
Suðurafríski skurðlœknirinn
sem fyrstur höf hjartaflutninga
hjartans. En þvi næst mundi
skurðlæknirinn setja hjarta- og
lungnavélinaí samband. Allt gekk
vel í fyrstu. Við opnuðum brjóst-
holið, komumst að hjartanu og ég
bjó mig undir að klemma æðarn-
ar. Ég var að smeygja áhaldi und-
ir neðri æð, þegar ég fann, að
einhver vefur var fyrir. „Viltu
skera þetta?" sagði ég við lækn-
inn, sem hjá mér stóð. Hann brá
upp skærum og klippti, en ekki
nógu mikið. Hann klippti þvi aft-
ur. Þá skipti engum togum, að
upp kom blóðgusa og síðan hver
af annarri, rétt eins og blóðinu
væri dælt upp — enda var hjartað
að dæla því upp. Við höfðum skor-
ið í hjartað". Barnard iaut fram í
sætinu og var auðséð á svip hans,
að hann hafði engu gleymt af
tilfinningum sínum þessa stund
fyrir nærri. tuttugu árum. Svo
hélt hann áfram. „Ég reyndi að
loka gatinu en tókst ekki betur til
en svo, að það vikkaði enn frekar.
Blóðið var nú farið að flæða í
striðum straumi. Samt sló hjartað
áfram án afláts. En það var ægi-
legt að sjá blóðið flæða út úr því.
Brátt var svo komið, að blóðbelg-
urinn byrgði mér sýn; ég sá ekki
lengur hvað ég var að gera. Það
varð að ná blóðinu upp og ég fór
að reyna að dæla því upp. Jafn-
framt kallaði ég á menn að sækja
yfirlækninn. „Sækið Lillehei",
kallaði ég. „Strax! Strax!". Þrýst-
ingurinn fór nú dvínandi. Svæf-
ingarlæknirinn las mér tölurnar
og þær voru ískyggilegar. „Kom-
inn niður fyrir áttatíu... 70...
sextiu og fimm. ..“ Hann mátti
ekki falla niður fyrir sextíu. í
skelfingu minni fór ég með hend-
ina niður í holuna fulla af bióði og
þreifaði eftir gatinu á hjartanu.
„Lækkar enn“, sagði svæfingar-
læknirinn. „Niður fyrir sextíu. . .
fimmtíu og átta... fimmtíu og
þrir. .. fjörutíu og níu..Og ég
fann, að sláttur hjartans varð æ
veikari.
í guðs bænum sækið Lillehei,
kallaði ég aftur. „Fjörutiu og
tveir og lækkar enn“, sagði svæf-
ingarlæknirinn. Rétt á eftir bætti
hann við: „Nú merki ég ekkert
lengur". Hjartað hafði stöðvazt.
Ég fór aftur með hendina niöur í
skurðinn og tók að nudda hjartað
í þeirri veiku von, að það færi
aftur að slá. En það tók ekki við
sér. Ég gat ekki að mér gert að
líta upp einu sinni og sá þá í
sjónhendingu áhorfendurna, þar
á meðal föður drengsins. Hann sat
þarna náfölur og skelfingin lýsti
úr augum hans. Svo kom Lillehei
á vettvang og við tengdum hjarta-
og lungnavélina. Þá sá ég, hvar
við höfðum skorið í hjartað. Það
tók ekki við sér enn, og vélin var
ein um það að halda lifinu i
drengnum. Lillehei hóf uppskurð-
inn. Allan tímann, meðan stóð á
aðgerðinni bað ég guð þess, að
drengurinn mætti lifa, að hjarta
hans tæki aftur við sér, þegar við
tækjum vélina úr sambandi, og
það, þótt mér veitist það erfitt, að
ég var hálffeiminn við að heilsa
þér í gamla daga vegna þess, að
faðir þinn var prestur svert-
ingja".
Það hlýtur að hafa haft talsverð
áhrif á þá bræður, að faðir þeirra
þjónaði „óæðra" fólki, en þeir
þóttu sjálfir. Slíkt var ekki vel séð
í hópi hvítra og er ekki enn. En
Barnard elur ekki með sér neina
beizkju iengur. Honum hefur
vegnað vel, hann er reiðubúinn að
viðurkenna það og gieðst af því.
„Velgengni mín er að miklu leyti
öðrum að þakka", segir hann. „Ég
á föður mínum mikla skuld að
gjalda. Hann var merkilegur mað-
ur“.
Þótt Barnard hafi vegnað vel
um dagana og hann hafi hlotið
mikinn frama í starfi hefur þó
auðvitað ekki alltaf gengið
snurðulaust. Hann hefur orðið að
læra af mistökum sínum eins og
aðrir. Hann minntist uppskurðar,
algengrar aðgerðar, sem hann
hjálpaði við á námsárum sínum i
Minnesotaháskóla þar, sem hann
lauk doktorsprófi í skurðlækning-
um.
„Það var komið til okkar með
sjö ára gamlan suðurafriskan
dreng. Vöðvaveggurinn, sem skil-
ur að neðri hólfin í hjartanu var
gallaður. í því, að honum var ekið
inn i skurðstofuna frétti ég að
faðir hans væri viðstaddur. Hann
sat þarna handan við giervegg og
ætlaði að fylgjast með þvi, hvern-
ig syni hans reiddi af. Ég átti að
skera upp brjóstholið og komast
að hjartanu. Svo átti ég að
klemma fyrir bláæðarnar, sem
flytja blóðið frá líkamanum til
Barnard með konu sinni og börnum.