Lesbók Morgunblaðsins - 23.10.1977, Blaðsíða 8

Þuríður J. Arnadóttir
ræðir við Þórdísi á
Núpum í Fljótshverfi
Einbeitni og
átthagatryggð
Hraun og fljót — eru þau einkenni
náttúrufars og landslags, sem utan-
sveitarmönnum verður efst í huga þeg-
ar þeir leggja leið sína um Fljótshverfi í
Vestur-Skaptafellssýslu. Á vesturmörk-
um sveitarinnar ekur ferðamaðurinn
yfir Hverfisfljót en sveitin og fljótið
virðast draga nöfn sín hvort af öðru og
má það telja vel við hæfi. Þótt ferðin
yfir þetta ógnvekjandi jökulfljót taki nú
ekki meira en fáein augnablik, getur
vegfarandi ekki varist þeirri hugsun,
hversu oft Fljótshverfingar og aðrir
nærsveitamenn hafa mátt etja kappi
upp á líf og dauða við þennan illræmda
nágranna sinn. En hvernig sem vatns-
föll hafa öslað um sveitina og torveldað
Fljótshverfingum að komast leiðar
sinnar, ber ekki á öðru en þeir hafi fest
djúpar rætur i sveit sinni og uni þar vel
hag sinum ekki siður en þeir sem
byggja aðra landshluta. Um það sann-
færðist undirrituð af stuttri viðdvöl hjá
Þórdísi Ólafsdóttur, sem nú býr ein
síns liðs að Núpum.
jörðin vel búin húsum og glöggum
gestsaugum dylst ekki að natni og
snyrtimennska er þar viðhöfð í bú-
skaparháttum og allri umgengni.
Gott var að alast upp
í Fljótshverfinu
Að loknum fjósverkum situr Þórdís í
stofu sinni og greinirfrá helstu atriðum
ævi sinnar hér I Fljótshverfinu:
Hún er fædd og uppalin á Blómstur-
völlum hér nokkru austar í sveitinni.
Foreldrar hennar, Guðríður Þórar-
insdóttir og Ólafur Filippusson bjuggu
þar og voru þau bæði ættuð af Síð-
unni. Þórdís fluttist hingað að Núpum
árið 1938, þegar hún var 25 ára.
Maður hennar, Sigmundur Helgason,
var fæddur á Núpum og óls.t hér upp
hjá foreldrum sinum, Agnesi Sig-
mundsdóttur og Helga Bjarnasyni.
Agnes móðir hans var fædd og upp
alin hér en Helgi faðir hans ólst upp á
Blómsturvöllum hjá ömmu Þórdísar en
hún var föðursystir hans. Þau hjónin,
Sigmundur og Þórdís voru því mikið
skyld.
EINBEITNIOG ATTHAGATI
Svipast um á Núpum
Skammt austan við Brunná, sem er
næsta vatnsfall þegar komið er austur
fyrir Hverfisfljót, dregst athygli ferða-
manns að formfagurri hamraborg sem
rís hátt yfir bænum á Núpum. Friðsælt
er og fagurt að líta þangað heim, ekki
síst á miðsumri þegar kvöldsólin er að
hverfa af hvít- og grænmáluðum hús-
byggingum og ganga á bak við hinn
rismikla hamragnúp.
Þegar við rennum í hlaðið er Þórdís
húsfreyja, og nú orðið einnig bóndi á
Núpum, á leið í fjósið að sinna kvöld-
mjöltum. Á meðan svipumst við um á
staðnum, göngum vestur túnið sem
enn er óslegið. Vestan við túnjaðarinn
eru grasigrónar stórgrýtisskriður undir
mikilúðlegum stuðlahömrum Núpsins.
Þaðan er viðsýnt yfir sveitina. Neðan
við fjallshlíðina og meðfram túninu
rennur Brunná í fallegum Ipugðum,
vestan hennar taka við mosaklæddar
hraunbreiður svo langt sem séð verð-
ur. Hér dylst engum að Fljótshverfið er
stórbrotin náttúrusmíð, hrjúf á köflum,
að öðrum þræði svo viðkvæm og
ósnortin að líkja mætti við landslag á
tunglinu eða öðrum hnöttum þar sem
mannshöndin hefur engin afskipti haft.
Ofarlega í túninu eru rústir gömlu
bæjarhúsanna á Núpum. Þar bjuggu
áður tengdaforeldrar Þórdisar Ólafs-
dóttur og einnig hún sjálf og maður
hennar sín fyrstu búskaparár. Nú er
— Ég man ekki eftir öðru en fólk
hefði það sæmilegt hér i svejtinni þeg-
ar ég var að alast upp, segir Þórdís. Þó
hafði Kötlugosið 1918 nokkur áhrif á
hag fólks hér um slóðir. Ég man óljóst
eftir öskufallinu, fannst svo skrítið að
sjá öskulagið hlaðast utan á stráin svo
þau urðu gild og líktust gras-
möðkum en næstu ár á undan hafði
borið mikið á grasmaðki hér. Mér
er þetta í barnsminni en þá var ég ekki
nema fimm ára. Ég mihnist þess lika
að búið var að reka fé til haustslátrunar
út í Vík en eftir gosið varð að farga
fleira fé, því fyrirsjáanlegt var að ekki
yrði hægt að fóðra það m.a. vegna
þess að bændur voru illa undirbúnir
með hey eftir undangenginn frostavet-
ur.
Að öðru leyti minnist Þórdís ekki
annars en gott hafi verið að alast upp i
Fljótshverfinu á þessum árum:
— Hér var ungmennafélag starf-
andi og börn fengu sína barnaskóla-
menntun eins og þá tiðkaðist; Barna-
skóli var hér í Kálfafellssókn. Húsakost-
ur var að visu ólikur því sem nú gerist.
Fram undir 1930 voru víðast hvar
gömlu bæjarhúsin, ég man ekki eftir
nema tveimur járnklæddum timbur-
húsum á þeim tíma. Fjósbaðstofur
voru nokkuð víða.
En hvað var fjósbaðstofa?
— Þá var loft yfir fjósinu og þar var
baðstofan sem fólkið bjó i. Þetta var
bæði til hagræðis og upphitunar, hit-
ann frá kúnum lagði upp til fólksins og
ekki þurfti að fara út til að sinna
fjósverkunum. Ég hef aldrei búið i
fjósbaðstofu, segir Þórdís en þær voru
til hér fram undir 1 950.
Vatnsföllin vaxa
heimafólki ekki í augunrt
Þórdís telur ekki að vatnsföllin hafi
vaxið Fljótshverfingum i augum, hvorki
fyrr né síðar:
— Hverfisfljót og Brunná voru brú-
aðar um það leyti sem ég fæddist,
segir hún. En ég man eftir þegar
Djúpá, Laxá, Brúará og Eldvatn á
Brunasandi vestan Hverfisfljóts voru
óbrúaðar, en þetta eru allt smáár á
okkar mælikvarða. Fyrst eftir að bilar
komu í sveitina voru þeir að fara árnár
óbrúaðar og gekk það misjafnlega en
óhætt er að fullyrða að þá var farið það
sem fært var. En ég held að fólk sem
elst upp og býr í nágrenni við vatnsföll-
in hafi hugann litið bundinn við þau.
Það er miklu fremur aðkomufólki en
heimafólki sem stendur stuggur af
þeim. Það er líkt og með það fólk sem
heyrst hefur að ekki þori að fara um
Mýrdalssand af ,ótta við hugsanlegt
Kötlugos. Ég held að við sem búum
hér í nærsveitum hugsum sjaldan eða
aldrei um Kötlugos, þó kemur sjálfsagt
að því einhverntima, segir Þórdís.