Lesbók Morgunblaðsins - 23.10.1977, Blaðsíða 10

i,
'• - f!:ͧ:íí* ,'• ?.í"' /'i'' Í'S'- ,-
EjUn
" - ■ *■**; ptft-vtí- '«■- •• -í>ví'^mBv^kStr • '• ' ’ a*Wp
^ * r. ^ <w t A * '-C J’’
Buj^fic * ^ é f>». ,■ ■
Richard Rowe heitir maður
og situr í Rahway ríkisfangelsinu
í New Jersey í Bandaríkjunum.
Rowe er lifstiðarfangi; fékk
reyndar þrefaldan lífstíðardóm
fyrir mannrán, nauðganir og
fleira i þeim dúr.
Rowe kennir sjálfum sér um
það, hversu fór fyrir honum: ,,Ég
er kominn af miðstéttarfólki",
segir hann, „og átti miklu betri
ævi framundan en flestir sam-
fanga minna hér. Þeir eru und-
antekningarlítið uppaldir í
fátækrahverfum. En ég lenti í
slagtogi með strákum, sem ég
hefði átt að hafa vit á að halda
mér frá. Við brutumst inn í
bensinstöð á jóladag. Mér fannst
þetta leikur einn. Ég trúði því, að
glæpir borguðu sig“.
Fjölskylda Rowe heimsækir
hann reglulega. Fyrir tveim árum
.komst sonur hans, þá 12 ára
gamall, undir manna hendur fyrir
þjófnað. Rowe þótti sýnt, að
drengurinn mundi feta i fótspor
hans, ef ekki yrði eitthvað að gert.f
Hann fór því fram á það að mega,
ásamt félögum sinum nokkrum,
lesa reynslu sína úr fangelsinu
inn á segulband, sem síðan yrði
leikið fyrir unga og upprennandi
afbrotamenn, ef það mætti verða
til þess að fæla þá frá því að halda
áfram á glæpabrautinni. Upp úr
þessu fékk einhver þá hugmynd
að fara með afbrotaunglinga í
heimsóknir í fangelsi og lofa þeim
að hlýða á frásagnir fanga af
sæluvistinni þar. Yfirvöld féllust
á þetta; þau eru tilbúin að reyna
nærri hvað sem er, þar eð
unglingar yngri en 18 ára fremja
75% allra afbrota í Bandaríkjun-
um og hafa öll ráð við því reynzt
árangurslaus.
Hugmyndinni um fangelsis-
heimsóknirnar var þess vegna
hrundið i framkvæmd og hafa
fangarnir í Rahway nú talað yfir
hausamólunum á afbrota-
unglingum nokkrum sinnum i
viku hverri í tæpt ár. Reynslan
hingað til lofar góðu um fram-
haldið. Á fyrstu sex mánuðunum
komu fleiri en 1000 unglingar til
Rahway — en að þeim tima liðn-
um höfðu einungis 10 komizt aft-
ur undir manna hendur. Hefur
þetta orðið lil þess, að sumir
unglingadómstólar eru farnir að
,,dæma“ þá unglinga, sem koma
fyrir rétt öðru sinni, til heim-
sóknar i fangelsið.
Það eru lifstíðarfangar, sem
tala yfir unglingunum, sem sé
þeir harðsviruðustu allra.
Richard Rowe komst svo að orði,
að „margir þessir gemlingar
imynda sér, að lífið sé líkt og i
kvikmynd með James Cagney. En
þeir ímynda sér það ekki lengur
eftir, að við erum búnir að lesa
yfir þeim“. Þessir unglingar eru
flestir „kaldir kallar“ og koma
hinir borubröttustu til
fangelsisins. „Strákarnir í fyrsta
hópnum, sem ég kom með“, sagði
æskulýðsfulltrúi í Hjálpræðis-
hernum, „voru . hvergi smeykir.
Þeir voru vissir um, að fangarnir
væru bara aumingjar og ætluðu
að láta þá heyra það. En það fór
öðru vísi en þeir ætluðu. Þeir
skulfu á beinunum, þegar þeir
komu út aftur“.
„Og þetta hefur ekki aðeins
áhrif á þá, sem koma í fangelsið“,
sagði lögregluþjónn í New Jersey.
„Frásagnir þeirra hafa líka
mikil áhrif á félaga þeirra
heima“.
Um leið og unglingarnir eru
komnir inn í fangelsið er hurðum
skellt að baki og hliðum læst.
Síðan er leitað á þeim hátt og lágt
og heldur ómjúklega. Þeir eru svo
reknir inn fangelsisgangana. Alls
staðar er ærandi hávaði: fangar
æða um eins og dýr í rimlabúrum
sínum, hrista grindurnar og
öskra. Unglingunum er enginn
tími gefinn til þess að átta sig;
þeir eru reknir viðstöðulaust
gegnum þetta víti og inn i
dálitinn sal. Þar setjast þeir á
trébekki framan við upphækkað
svið og fangarnir ganga í salinn.
Mánudag einn ekki alls fyri'r
löngu voru 16 afbrotaunglingar
saman komnir þarna í salnum.
Flestir höfðu hlotið dóma fyrir
líkamsárásir, rán eða eiturlyfja-
néyzlu nema allt væri.
Stór og kraftalegur blökku-
maður, sem afplánar lífstíðardóm
fyrir morð, gekk upp á sviðið og
hóf mál sitt umbúðalaust: „Ykkur
verður nauðgað hérna, strákar
mínir. Já, ég sagði nauðgað. Þið
vitið, að það eru engar konur
hérna. Hvernig haldið þið, að við
förum að? Ilvernig haldið þið, að
við fullnægjum kynhvöt okkar?
Við leggjumst á svona unga
stráka eins og ykkur. Þeir geta
nefnilega ekki varið hendur
sínar. Það er enginn vandi fyrir
menn á borð við mig að ráða við
svona smástráka. Hvað haldið þið,
að þið hefðuð í mig að gera? Þið
sleppið ekki heldur, ef þið lendið
hérna. Og það hjálpar ykkur
enginn, þegar ráðizt verður á
ykkur. Það getið þið hengt ykkur
upp á!“ Hann hélt áfram í
svipuðum dúr. Svo sneri hann sér
að einum hvítu piltanna í hópnum
og hvæsti að honum: „Það er bezt
fyrir þig að átta þig strax á því,
kallinn, að blökkumenn eru í
miklum meirihluta í öllum
fangelsum. Hérna eruð þið, þessir
hvitu í minnihluta! Og það þýðir
ekkert fyrir ykkur að kalla á
hjálp, þegar einhver ræðst á
ykkur. Hérna eruð þið undir-
okaðir!“
Annar morðingi gekk fram á
sviðið. „Það er alveg öruggt að
einhverjir ykkar lenda hérna fyrr
eða síðar“, sagði hann. „Það er
fullt hérna af stákum eins og
þér“, bætti hann víð og benti á
einn i hópnum. „Og þér þarna.
Þeir eru eins og mýs undir fjala-
ketti. Þeir eru sihræddir. Þeir
hugsa ekki um annað en það, hver
muni ráðast á þá næst. Og hér á
enginn neina vini. Sá, sem ekki er
einfær um að verja hendur sínar,
hann á sér enga von. Og þegar þið
eruð komnir hingað inn komizt
þið aldrei út aftur. Það hjálpar
ykkur enginn, þegar þið eruð
komnir hingað".
Næst tók við hvítur maður, sem
afplánar 33 ára dóm fyrir rán og
morðtilraunir. „Þið eruð bara
krakkar ennþá“, sagði hann. „14,
15 ára. Undir lögaldri. Þið eruð
ekki búnið að fá sakaskrá — ekki
enn. Þið hafið enn tækifæri. Þið
getið ráðið því, hvað úr ykkur
verður.
Þetta er ógeðslegur staður. Og
við erum að segja ykkur frá þessu
af þvi, að við viljum ekki, að þið
lendið hérna. Þið hlustið aldrei á
foreldra ykkar, og það gerðum við
ekki heldur. En þegar þið eruð
komnir hingað verðið þið að hlýða
hvort, sem ykkur líkar betur eða
verr. Ef maður hlýðir ekki