Lesbók Morgunblaðsins - 23.10.1977, Blaðsíða 3

Þöra Stefönsdöttir:
Draumur
feimna mannsins
Hugljúfu Ijóðin mín helga ég þér
huldumey drauma minna
ég sælastur er þegar sendir þú mér
sólarblik augna þinna.
Þær sorgir er hrjá mig, þú hrífur
á braut
og hrakfarir lúta þér allar
þá bliknar og blánar hver einasta þraut
er blíðlega nafn mitt þú kallar.
Svo fljúgum við saman fjallanna til
þar fjólurnar mót okkur taka,
við hlaupum svo létt þar um lautir
og gil
að lokum við höldum til baka.
héldi áfram aó dæla“. Barnard
varð örvæntingarfullur á svip, er
hann minntist þessa. „En hjartaö
tók ekki aftur til starfa, þegar við
tókum vélina úr sambandi og það
var sama, hvað við reyndum —
það fór ekki aftur í gang. Ekkert
dugði. Drengurinn var látinn. Eg
var gersamlega miður mín. Ég
sneri mér að Lillehei og sagði:
„Það er þýðingarlaust að ég segi,
að mér þyki fyrir þessu. Drengur-
inn lifnar ekki við fyrir það.
Hann er dáinn og ég get ekkert
við þvi sagt eða gert. Ég á sökina á
dauða hans“. Lillehei var ákaf-
lega nærgætinn. Hann sagði, að
öllum yrðu á mistök og við því
væri ekkert að gera nema reyna
að læra af mistökunum. Svo sagði
hann mér, að næst þegar færi að
fossblæða svona skyldi ég bara
stinga fingrinum í gatið. Blóð-
rennslið mundi þá stöðvast og
mér gæfist smátimi að átta mig og
gera mér grein fyrir vandanum.
„Ég ber ennþá fullt traust til
þin“, sagði hann. „Á morgun
verður annar eins uppskurður. Þá
ferð þú inn á undan og klemmir
æðarnar og ég kem svo inn, þegar
þú ert búinn að þvi. Ég gerði svo
það, sem fyrir mig var lagt og það
gekk alveg snurðulaust. Siðan
kom Lillehei inn, leit á handaverk
mitt og sagði: „Gott“. Það var allt
og sumt. Og ég sagði aðeins:
„Þakka þér fyrir“. Með sjáifum
mér bætti ég hins vegar við:
„Þakka þér fyrir það, að þú gafst
mér tækifæri til þess að jafna mig
og endurheimta sjálfstraustið.
Þakka þér, að þú skildir hvernig
manni líður, þegar honum mis-
tekst, og fyrir það, að þú skildir
hversu mikilvægt það er að geta
imyndað sér, að allt muni ganga
að óskum!"
Barnard hefur stundum fengið
stríðan mótbyr í starfi sínu.
Læknastéttin er jafnan heldur
treg að taka við nýjungum og það
fékk hann að reyna, þegar hann
var að hefja hjartaflutninga.
Seinna meir, þegar sjúklingar,
sem nýtt hjarta hafði verið grætt i
fóru að deyja hver á fætur öðrum,
vöktust aftur upp margir úrtölu-
menn og gerðu Barnard erfitt um
vik. „Sú var tíðin, að starfsbræð-
ur minir í Groote Schuur töldu
hjartaflutninga ekki eiga neina
framtíð fyrir sér. Þeir hættu að
visa til mín sjúklingum. Meira að
segja kom svo, að ökumenn
sjúkrabílanna hættu að láta mig
vita um hugsanlega hjartagjafa“.
Sjálfur er hann þeirrar skoðunar,
að æ betur muni takast til um
hjartaflutninga, þegar fram líða
stundir. Það eru líka komnar til
ýmsar nýjungar, sem vonir eru
bundnar við, þ.á m. sú að græða
hjarta í menn án þess að nema
gamla hjartað brott. Barnard varð
fyrstur lækna til þess að gera
slika aðgerð.
„Það hefur alls ekki valdið okk-
ur mestum vanda, að líkami
manns hafnar stundum nýju
hjarta", segir hann. „Mestur
vandinn er sá, að áhrif meðferóar
við slíkri höfnun riða sjúklingum
stundum að fullu. Enginn þeirra,
sem hjarta hefur verið grætt í án
þess að það gamla væri numið
burt hefur látizt beinlinis vegna
þess, að likaminn hafnaði nýja
hjartanu. Aftur á móti hefur mað-
ur látizt af meðferð við höfnun —
sem sé af smiti“.
Sá hjártaþegi, sem lengst hefur
lifað fram að þessu er bandarisk-
ur kennari. Hann lifði við nýtt
hjarta i sex ár og þrjá mánuði.
Hann lézt af gangtruflunum i
hjarta; ekki reyndist unnt að
koma því aftur i eðlilegan gang
með gervigangráðum.
,,„Um þessar mundir erum við
að gera tilraunir með „milli-
hjörtu", sagði Barnard. „Við
græðum þá dýrshjarta í sjúkling
og það heldur i honum lifinu með-
an við erum að finna handa hon-
um heppilegt mannshjarta. Hörtu
úr öpum henta vel til þessa. Raun-
verulegt hjarta er betra en vél-
hjarta og — lungu. Vélin tak-
markar t.d. allar hreyfingar. Auk
þess eru því mikil takmörk sett,
hversu iengi svona vélar geta
haldið í mönnum lifinu“.
„Þegar við hófum hjartaflutn-
ingana höfðum við nokkurra ára
reynslu í nýrnaflutningum. Við
þóttumst þvi allvissir um það, að
hjartaflutningar væru fram-
kvæmanlegir og gætu orðið mörg-
um sjúklingum til lengra lífs. Það
var þá ekki eftir neinu að bíða“.
Hann segir, að hjartaflutning-
um hafi fleygt fram siðan þeir
hófust. „Nú orðið tökum við ekki
gamla hjartað úr sjúklingnum,
eins og ég sagði áðan. Við látum
það vera en græðum nýja hjartað
við hlið þess þannig, að það verði
hinu til styrktar. Ýmsar gildar
ástæður eru til þess, að við erum
hættir að nema burt gamla hjart-
að. Þótt gamla hjartað sé orðið
veilt getur það samt enn verið
nokkurs megnugt og gæti jafnað
sig eitthvað með aðstoð annars.
Nýtt hjarta getur líka brostið
undan álaginu fyrst i stað en
kynni að standa sig með hjálp
þess gamla. Og færi svo, að likam-
inn hafnaði nýja hjartanu alveg
gæti það gamla haldið lifi i hon-
um meðan verið væri að skipta
aftur um. Áhættan er miklu
meiri, ef gamla hjartað er numið
brott og siðan er allt komið undir
hinu nýja.
Ég hef grætt nýtt hjarta hjá þvi
gamla i fimm menn og fjórir
þeirra eru enn á lífi. Starfsbræð-
ur minir hafa gert þrjár slikar
aðgerðir en þvi miður lifði enginn
þeirra sjúklinga eftir. Af átta að-
gerðum hafa sem sé fjórar lánazt.
Allir fjórir hjartaþegarnir eru
komnir heim til sín.
Nú ætlum við næst að reyna að
halda hjörtum gangandi utan lík-
amans og geyma þau þannig um
tima. Ef það tækist mætti nema
hjarta úr manni á einum stað,
flytja það um langan veg og
græða í annan mann annars stað-
ar. Það er tveggja tíma flug frá
Jóhannesarborg til Höfðaborgar.
Þótt við fréttum af hjartagjafa í
Jóhannesarborg kæmi það okkur
að engu gagni núna vegna þess,
að ekki væri hægt að flytja hann
hingað i snatri. Ef hægt væri hins
vegar að nema hjartað úr likam-
anum og geyma það einhverjar
stundir væri hægt að senda það
hingað og við gætum svo grætt
það i hjartaþegann hér.
Annað, sem við erum að reyna
að leysa núna er það, að stundum
vantar okkur hjartaþega með
stuttum fyrirvara, innan nokk-
urra klukkustunda. Ekki bjóðast
alltaf hjartagjafar þegar svo
stendur á og reyndar höfum við
aldrei fundið neinn, sem við gát-
um notað í sliku tilviki. Slíkir
sjúklingar deyja vanalega innan
fárra stunda nema hægt sé að
veita hjartanu aðstoð. Við höfum
því hugsað okkur að reyna dýra-
hjörtu þegar svo stendur á, þang-
að til heppilegt mannshjarta
býðst. Ég sagði áðan, að apahjörtu
væru heppileg til þessa, og nú
höfum við sex apa til taks hér í
sjúkrahúsinu ef á skyldi þurfa að
halda.“
Christian Barnard er virtur um
heim allan fyrir afrek sin í
læknisfræði. Ekki er jafnvíst, að
menn verði sammála um ágæti
stjórnmálaskoðana hans. „Ég
held“, sagði hann, „að mesta
meinið hér i Suðurafríku sé þessi
furðulega oftrú á meirihlutalýð-
ræði. Ég held, að Suðurafríka og
raunar fleiri Afrikurikjum sé
mest hætta búin af þeirri trú.
Þjóðfélögin í mörgum Afrikuríkj-
um eru ákaflega skipt eftir
menntun og kunnáttu. Ég held
ekki, að unnt sé að koma á jöfnum
atkvæðisrétti i þessum rikjum
eins og sakir standa þannig, að
hver maður ráði sinu atkvæði.
Það verður að fela mönnum völd
eftir hæfni þeirra og kunnáttu.
Það á ekki að skipa ráðherra af
þeim sökum einum, að hann er
hvítur eða svartur heldur vegna
þess, að hann hefur til að bera þá
reynslu og þekkingu, sem þarf til
að stjórna. Valdamenn verður að
kjósa eða skipa vegna verðleika
þeirra."
Barnard hefur jafnan fullar
hendur við læknisstörfin. Fritim-
inn með fjölskyldunni verður oft
af skornum skammti. Barnard
býr með Barböru konu sinni og
tveimur sonum þeirra í úthverfi
Höfðaborgar. Drengirnir heita
Frederick og Christiaan, sá fyrri
fjögurra ára, hinn tveggja. Heim-
ilið er fallegt og viðkunnanlegt,
málað hlýjum litum, gluggar stór-
ir og sér þaðan út yfir stóran,
sigrænan garð.
Barbara Barnard er dóttir auð-
ugs suðurafríkansks iðnrekanda.
Hún giftist Cristiaan skömmu eft-
ir, að hann skildi við fyrri konu
sina. Barbara er ákaflega falleg
kona. Hún er dúgnaðarforkur, og
ákveðinn uppalandi. „Eg hafði
reyndar ekkert hugsað um barn-
eignir“, sagði hún, „áður en ég
eignaðist eldri drenginn. En nú
eru þeir orðnir tveir og ég get
ekki hugsað mér lifið án þeirra“.
Hún reynir eftir beztu getu að
sinna bæði eiginmanni og sonum
sínum, en það reynist oft erfitt.
Barnard er mjög á ferð og flugi og
verður Barbara þá stundum að
velja um það að fara með honum
eða verða eftir heima hjá drengj-
unum. Hún segir, að hann spilli
þeim með eftirlæti. „Þeir sofa
alltaf stundarkorn á daginn svo,
að þeir geti vakað eftir Chris og
verið með honum dálitla stund,
þegar hann er kominn heim.
Hann heldur þeim svo uppi von
úr viti, þangað til ég verð að taka i
taumana".
Húsiö er fullt með blóm og bæk-
ur. Á veggjum bókaherbergisins
hanga fjölmargar ljósmyndir af
Barnard lækni ásamt með fræg-
um starfsbræðrum sinum. þjóð-
leiðtogum og öðrum framámönn-
um.
Þá sjaldan, að lækninum gafst
dagsfri tekur fjölskyldan sig upp
og heldur út á búgarð sinn hjá
Malmesbury eða út á Beaconeyju
i Plettenbergflóa og sleikir þar
sólina, syndir og rennir fyrir fisk.
En það er ekki oft, að þau geta
verið saman svo lengi i einu.
Skyldan kallar jafnan aftur fyrr
en varir, og læknirinn er þotinn
eitthvert út i buskann. (Þýti)
A skrifstofunni.