Lesbók Morgunblaðsins - 27.02.1977, Blaðsíða 16

Afkoma Hör-
mangarafélagsins
Framhald af bls. 15
inu, og Andvaragrein hans mun
skrifuð ekki sízt í þeim tilgangi að
vekja athygli á þessum heimild-
um. Grein hans er örstutt, og hún
er aðallega samtíningur fróðleiks
varðandi Hörmangarafélagið. Það
hefur þvf ekki verið ætlun hans
að skrifa sögu félagsins. Ekki var
þá við því að búast, að hann tæki
sér það fyrir hendur að gefa yfir-
lit um afkomu þess.
Höfuðbók Hörmangarafélags-
ins er meðal þeirra skjala, sem
varðveitzt hafa úr bókhaldi þess
og samkvæmt henni er afkoma
félagsins eftir árum sem hér segir
(tölur í svigum merkja opnutal i
höfuðbókinni):
Ár Gróði
1743—44
1745
1746
1747
1748
1749
(231)
1750
1751
1752
1753
1754
1755
1756
1757
1758
í skjalasafni félagsins er önnur
bók, sem kölluð er saldóbók í
skjalaskrá Rikisskjalasafnsins.
Hér eru tölur yfir afkomu hvorr-
ar verzlunar fyrir sig, íslands-
verzlunarinnar og Finnmerkur-
verzlunarinnar. Þessar tölur eru
sem hér segir:
gert upp, 31.215 rd. 65 sk., og
þessi upphæð er ekki með í áður-
nefndum tölum um gróða og tap.
Upphæðinni þarf því að bæta við
gróða félagsins samkvæmt töfl-
unum og kemur þá hin raunveru-
lega afkoma Hörmangarafélags-
ins út.
Eins og sjá má, tapaði félagið á
íslandsverzluninni 1754 — 58.
Ástæðan, þ.e.a.s. meginástæðan,
var samdráttur í útflutningi frá
íslandi, sem aftur stafaði af
hinum langvarandi harðindum.
Hins vegar dafnaði Finnmerkur-
verzlunin vel, en því má heldur
ekki gleyma, að hún var leigu-
laus. 1 bréfi tal rentukammersins
Tap
388 rd. 83 sk. (28)
20114 rd. 72 sk. (216)
(fjármála- og atvinnumálaráðu-
neytisins) 14. febrúar 1756 segir
stjórn Hörmangarfélagsins, að i
heild hafi aflabrögð á Finnmörku
verið góð og verzlunin notið þess,
þótt komið hafi iéleg ár á höfn og
höfn. (1 bréfi félagsstjórnarinnar
14388 rd. 86 sk. (28)
27748 rd. 38 sk. (28)
28429 rd. 27 sk. (28)
11100 rd. 70 sk. (28)
7295 rd. 28 sk. (131)
5434 rd. 88 sk. (131)
14403 rd. 10 sk. (131)
29328 rd. 64 sk. (131)
15823 rd. 9 sk. (216)
1679 rd. 10 sk. (216)
854 rd. 55 sk. (216)
767 rd. 82 sk. (216)
7303 rd. 86 sk. (216)
ÍSLANDSVERZLUNIN
Ar Gróði Tap
1748 5446 rd. 83 sk.
1749 229 rd. 65 sk.
1750 1886 rd. 13 sk.
1751 11132 rd. 82 sk.
1752 18941 rd. 23 sk.
1753 10350 rd. 40 sk.
1754 2651 rd. 32 sk.
1755 9055 rd. 71 sk.
1756 14695 rd. l.sk.
1757 13446 rd. 27 sk.
1758 32545 rd. 56 sk.
1759 41746 rd. 79 sk.
1760-66 14437 rd. 72 sk.
FINNMERKURVERZLUN
Gróði, árin 1748—59
5058 rd. 0 sk.
7065 rd. 59 sk.
3548 rd. 75 sk.
3270 rd. 24 sk.
10387 rd. 41 sk.
5472 rd. 65 sk.
4330 rd. 42 sk.
9910 rd. 30 sk.
15462 rd. 83 sk.
20750 rd. 17 sk.
12430 rd. 80 sk.
3100 rd. 90 sk.
Finnmerkurverzlun
tap, árin 1760-66
15085 rd. 86 sk.
(Saldóbók Hörmangarafélagsins, opnu 44)
Gróða félagsins er þó ekki hægt
að reikna út samkvæmt þessum
tölum einum, heldur þarf að bæta
við ágóða af vátryggingum. Eftir
að hafa í allmörg ár keypt trygg-
ingar á farma sína hjá
Vátryggingafélagi Kaupmanna-
hafnar, tók Hörmangarafélagið
upp á þvf að vátryggja hjá sjálfu
sér, og var færður sérstakur
reikningur í þessu skyni. A þeim
reikningi var, þegar félagið var
rtm-famli: II.f. Arvakur. Hr\kja\fk
Framkt .sl j.: Ilaraldur Sv«*insson
Ritsljórar: IVlalthías Johanncssen
Slynnir (íunnarsson
Rilslj.fllr.: (iísli Sigurósson
Aunl> sinuar: Arni (iarflar Krislinsson
Rilstjórn: Aðalstræli (». Slmi IOIOU
segir m.a.: Findmarken
hvor det vel er sket, at et Aar paa
een eller anden Havn er fisket
lidet, mens samme Aar dog paa
andre var Overflödighed, og hvor
et Aar har været lidet, der har de
paafölgende rigelig redresseret
forrige Aars Mangel.“
(Kammerbréfabók Hörmangara-
félagssins, bls 287.)
Varðandi afkomu Islandsverzl-
unarinnar koma fram fróðlegar
upplýsingar í fundargerðum aðal-
funda, sem varðveittar eru í
Deliberations og
Subscriptionsprotokol
Hörmangarafélagsins. Þannig
segir I fundargerð 18. des. 1754,
að gróði félagsins hafi einungis
numið 1679 rd. 10 sk. árið 1754
(reikningsár félagsins endar 31.
ágúst), og segir ennfremur í
fundargerðinni, að þetta stafi
aðallega af aflabresti á Islandi
árið 1753, og að nokkru leyti einn-
ig af því, að lítið hafi borizt af
©
sláturfénaði sumarið 1753; („
... som fornemmelig reisser sig af
Fiskeriets Mislighed udi Island
Aaret 1753, tildeels og at
Slagteriet ikkun faldt maadeligt
samme Aar.“)
Árið eftir koma fram svipaðar
upplýsingar. í. fundargerð aðal-
fundar 24. des. 1755 segir, að
hagnaðurinn árið 1755
(reikningsárið 1755) hafi aðeins
numið 854 rd. 3. mk. 7 sk. og þetta
stafi af því, að afli á Islandi hafi
gersamlega brugðizt 1754 og lítið
hafi borizt af sláturfénaði; („....
Omagar
Framhald af bls. 5
(Hún skyldi þó aldrei eiga
aS vera ilvolg?), læt hann
síðan aftur í fyrri könnuna,
sem ég er nú búin að þvo,
næ í. nýmjólk og undan-
rennu og helli yfir gerilinn
á ný, set könnuna aftur
upp á isskáp, en hina
könnuna inn i isskáp, þvæ
siðan upp sigtið og sleif-
ina.
Já, þau eru mörg viðvik-
in á ómagaheimilum og
fegin er ég á meðan ég á
ekki bíl í viðbót.
hvilket Tab paa den Islandske
Handel har sin Oprindelse af
Fiskeriets store Mislighed i Aaret
1754, saa vel som af Slagteriets
Ringhed.")
Harðindakafli sá, sem gekk yfir
Island 1751 — 58 var samkvæmt
mati Skálholtsbiskups hinn
versti, sem komið hafði síðustu
150 árin, og samkvæmt mati þá-
verandi Hólabiskups hinn vérsti
sfðan um siðaskipti, og það er
skiljanlegt, að þetta segði til sín i
áfkomu Islandsverzlunarinnar.
Jón Kristvin Margeirsson.
ISIú hef ég heyrt, að
Kattavinafélagið hafi í
hyggju að koma upp að-
stöðu til þess að gæta
katta fyrir fólk, þegar það
er i sumarleyfi. Skyldi vera
búið að stofna Gerlavina-
félag? Eg vil nefnilega ekki
láta fara fyrir mér eins og
konunni i Vesturbænum i
fyrra, sem komst ekki i
sumarfri frá gerlinum sin-
um. En hún lætur sér nú
vist alveg sérstaklega annt
um hann. Ég hef heyrt, að
það taki hana tvo tima á
dag að baða hann.
Anna Maria Þórisdóttir.
Gestgjafi á Spáni
Framhald af bls. 12.
fagra stað, og dvelst hér sumar-
langt. Það sækist eftir rólegheit-
unum hér.
Á Spáni var siðasta ár heldur
lélegt „ferðamannaár” ef svo
mætti að orði komast og kom þar
margt til, m.a. stjórnmálaástandið
hér. Mörg af stóru hótelunum sem
ferðaskrifstofur hafa byggt hér á
Spáni, stóðu auð i sumar, en von-
andi breytist þetta til batnaðar á
næsta ári.“
„Sækja ekki fslenzkir ferða-
menn til ykkar?“
„Ekki er mikið um að þeir komi
hingað til dvalar, en hópar hafa
komið i heimsókn, m.a. með bát-
um frá Lloret de Mar.
Ég hef ekki komið til íslands á
þessum 18 árum og börnin okkar
tala ekki íslenzku. Ef til vill má
þvi um kenna að ég hef sótt vinnu
annars staðar á veturna ög hef þvi
ekki haft tækifæri til að kenna
þeim hana. Konan min talar bara
spænsku og svo ensku."
„En hvað . um myndlistina,
Magnús?"
„Ég hef þvi miður ekki haft
tima til að sinna henni undanfar-
ið svo nokkru nemi — rnála bara
fyrir sjálfan mig — en það gæti
staðið til bóta síðar."
II.V.