Lesbók Morgunblaðsins - 27.02.1977, Blaðsíða 4

J
V.
Líf
Tþögu
líknar
og hjölpar
Bríet Bjarnadöttir skrifar um braut-
ryðjandann Jönas Kristjönsson og hve litlu
munaöi að hann flyttist til Vesturheims
________________________r
Jónas Kristjánsson. læknir.
Bærinn a8 Grenjaðarstað. Þar er nú byggðasafn Suður-
Þingeyjarsýslu.
Hús Jónasar Kristjánssonar læknis á SauSárkróki.
Þegar ég kom hingað á
heilsuhælið fyrst árið 1964,
fannst mér ég koma á gestrisið
heimili, þar sem maður var
boðinn velkominn, bæði f orði
og verki, sem persðnulegri
hlýju húsráðanda, læknis og af
öllu starfsfólkinu, sem var þá
og er enn óvenjulega elskulegt
og samstillt f að gera okkur
öllum dvölina hér árangurs-
rfka og gleðilega. Fyrir það
ber okkur að þakka og ég veit
að þar mæli ég fyrir munn
okkar alira sem notið höfum.
Ein af fyrstu kvöldvökum,
sem ég var hér á er mér sér-
staklega minnisstæð. Þá var
hér stödd norðlenzk frú, Sigur-
björg Guðmundsdóttir, bónda
frá Holti í Svfnadal, sfðar hús-
freyju á Veðramóti f Skaga-
firði. Hún sagði frá mörgu
merkilegu og þar á meðal þá
sögu, sem ég ætla nú að segja.
Sigurbjörg sagði:
„Við sem hér erum nú og
fáum að njóta brautryðjenda-
starfa Jónasar Kristjánssonar,
hins merka mannvinar og
læknis, vitum ekki öll hve litlu
munaði að hann hefði fluzt til
vesturheims á unga aldri. En
það heyrði ég þegar ég var ung
heima f föðurhúsum.
Það var árið 1881 þegar Jón-
as var 11 ára gamall, að Stein-
unn móðar hans deyr, aðeins
40 ára að aldri, frá átta börn-
um og manni sfnum. Móður-
missirinn fær mjög mikið á
Jónas og f sorginni heitir hann
þvf að verja lífi og kröftum til
lfknar og hjálpar öllum þeim
sem þjást.
Erfiðir tfmar hafa það verið
hjá Kristjáni föður Jónasar,
þau ár, sem nú fóru f hönd, og
sjö árum eftir lát konu sinnar
deyr hann, árið 1888, þá 56 ára.
Nú standa börnin ' á
Snæringsstöðum uppi for-
eldralaus, en sfðasta bón
Kristjáns til sveitunga sinna
var að þeir hjálpuðu börnum
hans að vera saman og búa
áfram".
Nú breytist rödd Sigurbjarg-
ar og hún segir með þunga:
„Sveitungarnir brugðust nú
ekki betur við en svo, að jörðin
var seld og börnin átti að
senda vestur um haf til Kan-
ada.
Föðurbróðir Jónasar og
þeirra systkina, sr. Benedikt
Kristjánsson á Grenjaðarstað f
Suður-Þingeyjarsýslu fréttir
þessa ákvörðun og bregður
skjótt við, rfður vestur og sæk-
ir fjögur barnanna og flytur
heim með sér og tekur þau til
sfn sem fósturbörn. Börnin
voru: Jónas, Benedikt, Guð-
björg og Jóhannes." Svo endar
Sigurbjörg sögu sfna á þessa
leið:
„Það má að vissu leyti þakka
sr. Benedikt fyrir það að ís-
lenzka þjóðin fékk að njóta
starfs þessa mikilhæfa manns,
og þeirra systkina."
Nú fór ég að hugsa lengra
aftur og mundi þá eftir ann-
arri sögu sem mér var sögð
þegar ég var ung f föðurhús-
um, og er óvfst hvernag farið
hefði ef þessir tveir atburðir
hefðu gerzt á sama ári.
Það var fjórum árum áður,
eða árið 1884. Séra Benedikt
er prestur og býr stórbúi á
Grenjaðarstað ásamt fyrri
konu sinni, frú Begfnu Hans-
dóttur Sívertsen, kaupmanns
úr Reykjavfk. Þau eiga þá nfu
börn, glaðan og fallegan hóp.
Þetta ár var harðindaár og
mikil veikindi f norðlenzkum
sveitum, skæður mislingafar-
aldur geysar þá, og áður en
árið er liðið er húsfreyjan
unga og f jögur bárnanna dáin.
Þetta varð svo mikið áfall
fyrir sr. Benedikt, að hann ætl-
aði ekki að geta risið undir
þeim sorgarþunga — og allt er
að fara úr skorðum á þessu
mannmarga stórbúi. Þá kemur
einn vina sr. Benedikts til
hans og biður hann að reyna
að gefast ekki upp.
öll sóknarbörnin vildu
reyna að hjálpa honum, en
þessi vinur hans vissi að ekki
mundi létta nema ný hús-
freyja kæmi á staðinn. Hann
segir sr. Benedikt að norður á
Vfkingavatni í Kelduhverfi sé
ung heimasæta þróttmikil og
vel menntuð, ógefin, og leggur
nú að sr. Benedikt að leita til
þessarar konu um hjálp. Þessi
kona var Asta Þórarinsdóttir
og hafði verið eitt af fyrstu
fermingarbörnum sr. Bene-
dikts, þegar hann var prestur á
Skinnastað.
En Ásta hafði frétt um harm
prestsins og skrifað honum
samúðarbréf.
Þegar þetta gerðist er sr.
Benedikt 44 ára en Ásta 26, og
með samúðarkveðjuna í huga
áræðir hann eftir nokkra um-
hugsun að gjöra sem vinur
hans hafði bent honum á.
Hann skrifar Astu, og hálfu
ári sfðar eru þau gift.
Þessi unga kona kom með
lffið og birtuna f Grenjaðar-
staðabæinn fyrir manninn
sinn, fósturbörnin og öll hjú-
in.
Tvö börn voru þau frú Ásta
og sr. Benedikt búin að eignast
þegar fréttin berst frá bróður-
Hanslna Banediktsdóttir, kona
Jónasar.
©