Lesbók Morgunblaðsins - 28.06.1970, Blaðsíða 16

Lausn á síðustu krossgátu
ÞESS verður einkurn vart í baráttu
eins og þeirri, sem háö hefur verið
hér á landi undanfarnar vikur og
mánuði, að þjóðinni er skipt niður
í hópa eftir stéttum, aldri, búsetu
eða einhverju enn öðru. 1 kosninga-
baráttunni höfðuðu frambjóðendur,
flokkar og blöð til œskunnar eða
eldra fólksins. í kjarabaráttunni
var höfðað til stéttvísi og talað um
stéttabaráttu. Við slíku má alltaf
búast, einkum þegar stjórnmála-
flokkar hafa það sem sitt helzta
stefnuskráratriði að stuðla að stríði
milli stétta og láta þœr keppast
um völdin í þjóðfélaginu. En á það
nokkurn rétt á sér að skipta ís-
lenzku þjóðinni þannig niður, jafn-
vel þótt það sé í samræmi við
hundrað ára gamlar kenningar
þýzkra heimspekinga?
Þegar litið er á íslenzka þjóðfé-
lagið í heild, sést að hagsmunir
einstakra þjóðfélagshópa eru svo
nátengdir, að það er beinlínis
skaðvœnlegt að skipta því þannig
niður í stríðandi hópa. Og það er
oft á tíðum hreinlega ógeðfellt að
sjá og heyra hvernig einstakir
menn telja ■ sig sjálfskipaða tals-
menn hins og þessa hópsins með
smjaðri fyrir honum. Kjarni máls-
ins er sá, að maðurinn er einstakl-
ingur en ekki hópsál. Hitt eru einn-
ig algildar staðreyndir, að maður
er manns gaman og sœkjast sér um
líkir. Því er mjög eðlilegt, að menn
skipí sér í ákveðna hópa eftir
áhugamálum og skoðunum. Sam-
tök eins og stjórnmálaflokkar hafa
myndazt vegna þess, að mönnum er
orðið Ijóst, að framgangur mála er
undir því kominn, að kraftarnir
séu sameinaðir til að koma þeim í
heila höfn. Stéctasamtök myndast
vegna þess, að þar sameinast menn
til að gœta fjárhagslegra hagsmuna
sinna. En sé um of alið á valdi
slíkra samtaka og stríði þeirra í
milli, leiðir það einungis til ófarn-
aðar.
Svo eru það hinir hóparnir, sem
fremur eru myndaðir af ímynduð-
um hagsmunum en brýnni þörf.
Hvort er það fremur frambjóðanda
til framdráttar eða unga fólkinu,
að bent er á þá, sem eru yngri í
hópi frambjóðenda og sagt, að þeir
séu fulltrúar unga fólksins? Hefur
unga fólkið einhverja þá sérstöðu í
þjóðfélaginu sem heild, að það sé
raunveruleg þörf á slíkum áróðri?
Um það má vafalaust lengi deila,
ef tími gefst til. Ungir menn hafa
nýjar og ferskar hugsjónir er sagt.
Að sjálfsögðu, því að hver ein-
stáklingur á sína hugsjón, enda þótt
hann flíki henni ekki endilega á
torgum. En ef til vill hafa þeir
yngri ríJcari þörf fyrir það, en hin-
ir sem eldri eru og reyndari og hafa
séð fleiri af hugsjónum sínum verða
að engu.
Þessi tilhneiging til að skipta
þjóðfélaginu niður í þá, sem eldri
eru og yngri, stafar ef til vill helzt
af því, að stjórnmálaflokkunum er
skipt þannig niður. Þar er oft á
tíðum sett á svið barátta milli kyn-
slóðanna og keppzt um það að geta
státað af sem mestum áhrifum unga
fólksins. En hvaða máli skiptir
þetta í raun og veru, svo framar-
lega sem starf flokksins og stefna
mótast hvort sem er af heilbrigð-
RABB
um sjónarmiðum og öllum flokks-
mönnum hans er veitt sama tœki-
færið til þátttöku og stefnumótun-
ar? Og leiðir ekki slík skipting til
þess, að þeir, sem yngri eru, sér-
hœfa sig fremur í óraunhœfum
verkefnum en þeim, sem knýja á
og raunverulega valda straum-
hvörfum í daglegu lífi?
En hvert getur hin stöðuga skipt-
ing þjóðfélagsins leitt okkur? Bráð-
lega verður vafalítið farið að deila
sérstaklega um hagsmuni úthverfa-
búa Reykjavíkur í andstöðu við
hagsm,uni þp.irrn,, sp.m. búa i göml-
um og grónum hverfum. Raunar
hefur slíkra sjónarmiða þegar orðið
vart. Áður var m.ikið ritað og rœtt
um jafnvœgi í byggð landsins, nú
verður fundið upp hugtakið jafn-
vœgi í byggð þéttbýlisins og borg-
arinnar. Svo rísa þeir upp, sem
sérstaklega bera hag unga fólksins
í úthverfunum fyrir brjósti og síð-
an hinir, sem vilja ekki láta þá
eldri í þessum hverfum verða af-
skipta. Og þannig heldur þróunin
áfram stig af stigi, því að enginn
vill gefa þann höggstað á sér, að
unnt sé að segja, að hann sé and-
vígur hagsmunum unga fólksins í
úthverfunum. Líklega er þetta
ágœt þróun og eðlileg, því að þann-
ig geta allir talið sér trú um, að
þeir hafi bein áhrif á framvindu
mála. En af þessu kann einnig að
leiða, að upplausnin í þjóðfélaginu
verði svo mikil í hagsmunabaráttu
hinna ýmsu hópa, að ógerningur sé
að sameina kraftana til stórátáka.
1 síðustu viku var það rifjað upp
í Morgunblaðinu, hvernig fór fyrir
Alexander Kerenski, sem var for-
sœtisráðherra. Rússl.a.nds í þrjá mán
uði 1917. Hann reyndi að sœtta hið
ósœttanlega, öfgaöflin til hægri og
vinstri í Rússlandi, og koma þar á
lýðrœðislegu stjórnarfari í kjölfar
einrœðis keisarans. Kerenski mis-
tókst og átti fótum sínum fjör að
launa undan bolsévikum, sem síð-
an hnepptu Rússa í einrœði komm-
únismans. Sem betur fer er því
víðsfjarri, að slík ógnaröld ríki hér
á landi. Og enn ná menn hér sátt-
um, þótt langvinnt sé og dýrkeypt,
samanber vinnudeilurnar síðustu
vikur. Hitt er og rétt, sem Sir Har-
old Nicolson bendir á í bók sinni
Diplomacy*), þegar hann segir:
„Framagjarn stjórnmálamaður
kann að gleðjast yfir því að hafa
komizt til válda vegna mótmœlaað-
gerða stúdenta; en hann mun sjá
um það, að aldrei komi aftur til
mótmœlaaðgerða stúdenta.“
Björn Bjarnason.
*) Diplomacy, Sir Harold Nicolson, bls.
140, þriðja útgáfa, Oxford University Press,
3969.