Lesbók Morgunblaðsins - 02.09.1962, Blaðsíða 11

Hann liafði engan móðgað
- KJARVAL
Framh. af bls. 1.
minnti á sumar annaS en grænt gras
og stillan á sundunum. Lóurnar hópuðu
sig á túnum og engjum. Vötn og ár gár-
uð í síðdegiskulinu. „Ef nú hefði verið
sólskin", sagði meistarinn, „gæti ég
sýnt þér sígillum Esjunnar. Það er
alveg furðulegt. Ég sagði bónda nokkr-
um frá því um daginn“. „Hvaða
bónda?“ spurði ég. „Gljúfrasteinsbónd-
anum. Þú mundir kynnast mér vel ef
þú sæir sígillum Esjunnar". Ég spurði
hvað það væri. „Ég get ekki sagt þér
það nema fjallsbrúnirnar séu hreinar.
Sígillum ó fjallaþyrpingunni. Heyrirðu
hvað það hljómar miklu betur en signet?
Ég hef tekið eftir því að latínan getur
hljómað hreint og íslenzkt. Sum latnesk
orð eru íslenzkari en þau íslenzku“.
„Finnst þér ekki Esjan hafa grænkað?“
spurði ég. „Er það ekki vegna þess við
erum hætt að sjá hana í blámanum?
Maður sér hana í gegnum blámann eða
efnislitina og er orðinn vanur henni
grænni á sumrin. En var hún það elcki
líka löngu áður en við tókum eftir
því? En brúnirnar eru ekki nógu hrein-
ar í dag, vantar sólsltin. Stundum geng-
ur hringurinn út í skriðu og formar
sig ákveðið og fallega með fígúrur
ínnan í. Þetta eru vættirnar, jötnarnir
kunna sína hluti. Ég á óupptekið bréf
írá borgarlækni, en þori ekki að rífa
það upp, því hann er svo stór inteligens.
Maður býr sér til óttans form til að
glata engu úr æsku sinni. Við erum
alin upp í ótta og virðingu fyrir að hika
og stinga við fæti og ýta annarri öxl-
inni viðkunnanlega upp á við. Það er
okkar uppeldi. Það er ballett í þessu“.
Ég tók upp úr pússi mínu ljóðakver
sem meistarinn hafði gefið mér, þegar
við lögðum af stað út í ævintýrið, og
spurði hvort hann vildi lesa fyrir mig.
Ég opnaði bókina: Ljóðabrot, stóð á
kápunni, en á titilsíðuna hafði hann
skrifað „poet del fact monseiur amico“.
Ég blaðaði í bókinni og hlustaði á meist-
arann með öðru eyranu. Niðurstaðan
var heldur einkennilegt ljóð, nokkrar
setningar komust óbrenglaðar alla leið
inn í skilningarvitin, „Tómas sagði við
mig: „Nú verð ég að fara að skrifa um
þig“. „Nei góði gerðu það ekki, þetta
er mitt sport“, sagði ég. „Ef þú skrifar
um mig í borgaralegum félagsskap,
verð ég feiminn. Þá verð ég enn þá
meiri útlagi en ég hef orðið að sætta
mig við að vera.... Þá verð ég eins og
Hallur fimmell, tannlæknir. Ég ætl-
aði að skrifa um hann á einu afmælinu
og setja mynd af honum í blaðið en,
„Ef þú gerir það“, sagði hann“, skal
ég berja þig“. Og ég vil ekki láta berja
mig“. „Þarna er Mosfell" benti ég, „og
þarna geymdi Egill silfrið“. „Á ég að
lesa fyrir þig ljóð?“ „Já“, sagði ég,
„gott að fá inspírasjón". „Varaðu þig á
því“, sagði hann. „Bæjarfélagið þolir
ekki meiri inspírasjón og hinir blaða-
mennirnir geta farið að taka þetta eftir
þér, og þá er ómögulegt að vita hvernig
fer. Nei, farðu gætilega með þína in-
spírasjón. Skáldskapurinn þarf á henni
allri að halda. En það er langt að
Gljúfrasteini, get ég sagt þér“. Svo tók
hann bókina, opnaði hana á ný og las:
„Að yrkja er manna
sem reyndu að sanna
Að til væri heimur
orðsins listar
Þar sem löngun og þrá
urðu ei vonsvikinn
vakningavefur
Þar sem von og trú
frá sköpunarbyrjun
áttu hæli
fyrir hvern þann sem
áframhald gefur
f lífsins skóla.
í miðjum lestri skaut hann inn í að
Ijóðið héti Andrúmsloft. Ég opnaði
gluggann. Orð meistarans flugu út úr
bílnum eins og hvítir fuglar og ein-
hvern veginn fannst mér allt í einu
vera sunnudagur í Mosfellsdal. Landið
grænna og grænkan teygði sig hærra
upp eftir hlíðunum en áður. Andrúms-
loft í sparifötum og niður lands í
vængjatökum hrafns og spóa. Grænt
land undir fangelsisgráum himni, eins
og tómat í gróðurhúsi. Og ómur af
ljóði meistarans: Með sól og tungl / í
trúnaðarstöðu.
Að "itja í þessum bíl var eins og fara
í gufubað, svitna, soðna, hreinsast fá
nýtt b'ióð, nýja hugsun, nýja sál og ganga
út í sólskinið og þurrka sér á hvítu hand-
kiæði og verða aldrei samur maður og
heita því jafnvel að fara í bað aftur.
Upp ur þessum hugleiðingum hrökk ég
allt í einu við eftirfarandi athugasemd
meistarans, „Eitt ætla ég að biðja þig að
taka íyrir, það er Appollo í Borgartúni.
Að láta hann ekki sitja nakinn í nepju
og moldarryki allan veturinn, en fara
með iiann upp í Listasafn eða láta hann
vera inni í sal þar sem er listmenning,
eins og í Háskólanum Þetta, að hafa
hann í moldarrykinu í Borgartúni, er
tákn tilfinningaleysis á öllum sviðum,
eða mundu þessir menn vilja sitja úti í
gaddveðri heilan vetur? Nei, þetta er
bara gert til að loka fyrir allt ofnæmi,
fyrir fegurð og sannsögli í borgaralegum
íélagsskap. Það cndar auðvitað með
vöntun tilfinningalegrar sannsögli. Þið
hafið nóg efni til -ið rkrifa um og þurfið
ekki að rífast um pólitík. Borgin er yfir-
full af alls konar hlutum öðrum og miklu
skemmtilegri. Annars er það ekki póli-
tík, sem þeir kalla því nafni; eða er það
póJitík að skamma hund, sem bítur í róf-
una á sér og dansai eftir munnhörpu?“
BíJlinn stefndi nú á hús Nobelskáldsins
og við iórum yfir brúna á Gljúfurá. Dag-
urinn tekinn að eldast og Esja þakti
barm sinn hvítum skýjum, moldgræn
og nálæg, eins og ung kona sveipuð
handklæði. Meistarinn ætlaði enn einu
sinni að sýna méi sigillum, en það var
ckki þar, svo hanh sneri sér aftur að
hinum hversdagslegri hlutum. „Það er
enginn afsökun að segja að Appollo hafi
verið keyptur hjá skransala úti í ein-
hverju landi, sem fékk hann frá öðrum
skransala. Eigum við ekki stærri metn-
að en svo að við þurfum að vera að kópí-
era þessa skransölu? Heldurðu ekki að
Grikkinn vinni enn í okkur, sem nú
lifum og hafi áhrif á listina?“ Og enn
leit nann í „Ljóðagriótið" og las nokkr-
?.r línur.
Spursmálið er
á að leyfa óllum að yrkja
Er nógu víðtækur skólinn
Hvar og í hvaða bekk
er mest þörf fyrir hrekk
Það var eins og hann yrði dapur, þegar
hann bætti við, „að mannlífið væri ó-
skaplega hrjúft. Við eigum víst ekki að
vera neinir kelturakkar", sagði hann.
„En það er víst ekki hægt að komast hjá
Framh. á bls. 12
21. tölublað 1962
LESBÓK IvIORGUNBLAÐSINS H