Lesbók Morgunblaðsins - 02.09.1962, Blaðsíða 6

Eftir Sig. Heiödal
- FYRSTI HLUTI
ÞA Ð var um það bil á miðj-
um túnaslætti, að mér var
falið það mikla hlutverk, að fara
með rauðskjöldótta belju frá Saur-
bæ á Kjalarnesi alla leið að fjósdyr-
unum hjá Geir Zoéga, kaupmanni í
Reykjavík. Hafði fósturfaðir minn,
Eyjólfur í Saurbæ, selt Geir kúna.
Til fylgdar mér og fulltingis var pilt-
ur frá næsta bæ við Saurbæ. Hann hét
Guðmundur og alltaf kallaður Gvend-
ur. Hann var tveim til þrem árum yngri
en ég, og_ var mér vel ljóst, að ég var
foringi fárarinnar og bar allan veg og
vanda af henni, enda var ég á þrettánda
árinu.
Þetta var þriðja ferð mín til Reykja-
víkur. Sumarið áður fékk ég að fljóta
með, þegar farið var með ullina í kaup-
staðinn. Fór ég þá sjóveg báðar leiðir.
Aðra ferðina fór ég lausríðandi með
fósturföður mínum um síðustu Jóns-
messu. Átti ég þá að kynnast 'svo leið-
inni til höfuðborgarinnar, að ég yrði ein-
fær um að rata, ef til þess kæmi, að
þörf yrði að senda mig til Reykjavíkur.
Og nú átti ég að sýna, hvað ég
hefði lært í þessu efni.
Það var sólbjartur morgunn, logn yfir
láði og legi, og sumarró og sumargleði
með fleygum og færum. Þetta var ákjós-
anlegasta ferðaveður. Ég hafði hlakkað
ekki alllítið til ferðarinnar þá tvo daga,
sem liðnir voru síðan, að ég fékk að
vita hvað til stóð. En það hefur víst
fleirum en mér reynzt hyggilegt, að láta
ekki tilhlökkunina hlaupa með sig í gön-
ur. Vonbrigðin byrjuðu strax við fjós-
dyrnar heima í Saurbæ. Mér var nefni-
lega ætlað að ríða Rauðku gömlu, mein-
latri merarbikkju, en traust var hún og
enginn veifiskati. Ekki var Gvendi, með-
hjálpara mínum, gert hærra undir höfði.
Hann fékk til reiðar latasta og staðasta
hestinn á bænum, sjálfan spikhlunkinn
hann Skúlagrána. Einn góðan eiginleika
höfðu þau bæði í ríkum mæli. Þau voru
ófælin. Þótt hundruð hrossabrestir hefðu
verið þeyttir á eftir þeim, þá hefði þeim
ekki brugðið hið minnsta.
Einar vinnumaður festi kusu við tagl-
ið á Rauðku og herti rammlega marga
vafninga um tagllykkjuna.
— Þið megið ekki leysa beljuna aftan
úr merinni, því að þá missið þið hana,
sagði hann. — Og þið skuluð ekki kippa
ykkur upp við það, þó að beljuskrattinn
striðki dálítið á reipin. Rauðka gamla
hefur séð hann brattari.
Nú var lagt af stað.
Við vorum í ágætu skapi þar sem við
þokuðumst áfram eftir krókóttum göt-
um í glitrandi sólskininu. Ég sat á
Rauðku gömlu í fararbroddi og hafði
engar áhyggjur af því, að beljan gæti
losnað aftan úr. Ég treysti Einari til
þess, að hafa gengið tryggilega frá tagl-
hnútnum. Báðir ferðamennirnir börðu
fótastokkinn, enda veitti ekki af. Gvend-
ur hafði stærðar priksvipu, (ól neglda á
prikstúf), í hendi til að ógna Skjöldu
með, ef hún færi að taka upp á ein-
hverjum dintum.
É1
" g var svo kunnugur leiðinni, að
ég þóttist svo sem viss um að rata. Ör-
uggara þótti mér samt, þegar við skrið-
um suður Ártúnsmelinn, að rifja upp í
huga mínum helztu staði leiðarinnar.
Jú, þarna kemur nú Ártúnsá. Hana
þekkti ég vel og auðvitað bæinn Ártún.
Þegar yfir ána kemur taka við melarnir
austur að Arnarhamri. Þar er Arnar-
hamarsrétt. Svo förum við framhjá
Strýtuhólunum. Þar er nú huldufólk og
stundum draugar líka. Þar fældust reið-
skjótar pabba og ólafs gamla á Tind-
stöðum, og þeirra fimm saman. Þeir
voru að koma úr erfidrykkju um nótt
í hlákumyrkri. Þeir týndu flestum hest-
unum, sem fundust ekki fyrr en daginn
eftir. Enginn ferðamanna meiddist til
muna. — En það var enginn hætta á,
að draugar væru á ferð núna um há-
bjartan daginn í glaða sólskininu.
Huídufólk óttaðist ég ekki. Mér var
fremur vel við það.
— En það var nú samt ráðlegast, að
segja ekki Gvendi frá þessu um Strýtu-
hólana, hvorki um huldufólkið né draug-
ana. Hann yrði kannske bandvitlaus úr
hræðslu, drengrolan. — Það var annað
mál með mig, — þó að ég vissi þetta. —
Þó var mér nú aldrei vel við Strýtu-
hólana.
Jæja, svo förum við framhjá Vallá og
Skrauthólum, yfir Árvalladalinn, sem
er nú ekki nema stór laut, — og svo
meðfarm túngarðinum á Esjubergi. Þá
gapir Gijúfurdalurinn á vinstri hlið. Ég
gæti þá sýnt Gvendi Búahelli í klettun-
um austan við Gljúfurdalinn. Svo kem-
ur lækur. Hann heitir nú hvorki meira
né minna en Gljúfurá en er bara lækj-
arspræna. Þá koma grundir og svo mel-
ur. Á honum er dysin, fast við veginn.
Hún var nú engu skemmtilegri en
Strýtuhólarnir.
fram munum við halda niður
eftir Kleifunum, framhjá Mógilsá og
Kollafirði, yfir Kollafjarðareyrar, upp
á hæð og framhjá Kollafjarðarrétt. Þar
hafði ég komið áður og séð margt fé og
nokkra fulla karla. Einn þeirra hafði
skælt eins og krakki, af því að annar
karl var að ^stríða honum. Þótti mér
furðulegt að sjá gráskeggjaðan mann
skæla.
Nú, nú, áfram höldum við svo yfir
Fitjakotsmelinn, tökum stefnuna niður
að sjó og förum yfir Leirvogsá, Köldu-
kvísl og Varmá á fjöru. Þá taka við
smáhæðir og krókar, en meðfram tún-
garðinum á Korpúlfsstöðum áttum við
að fara, svo eftir djúpri og breiðri götu
niður í fjöru við Grafarvog, — nú, og
svo auðvitað áfram niður að Elliðaám,
og þá mun ég geta sagt við Gvend:
— Sko, þarna eru ensku húsin.
Á leiðinni austur með Esjunni blasti
Reykjavík við okkur, margfit og húsa-
mörg, með fyrirheit óvæntra, heillandi
ævintýra. Skólavarðan trónaði sérstök,
skjannahvít og tignarleg, eins og hún
væri drottning allra hinna húsanna.
Tilhlökkunin ólgaði í mér.
Allt í einu kom mér í hug nokkuð,
sem dró úr ánægjunni. Þar eð ég hafði
komið tvisvar til Reykjavíkur, þóttist
ég fær í flestan sjó. — En hann Gvend-
ur vesalingurinn, — hann hafði aldrei
komið þangað og kunni auðvitað enga
mannasiði. Það yrði skemmtilegt eða
hitt þó heldur, ef hann yrði nú sér til
skammar, — og mér auðvitað líka þarna
í Reykjavíkinni.
E g varð að reyna að manna hann
svolítið, strákangann.
— Þarna sérðu nú Reykjavík, sagði
ég góðlátlegri röddu hins spaka manns
og benti á höfuðborgina þegar við fór-
um framhjá Skrauthólum.
— Já, ég hef séð hana áður, sagði
Gvendur.
— Þú hefur aldrei komið þangað,
sagði ég með festu.
— Nei, en ég hef komið hingað áður
og séð hana héðan.
— Það er nú sama og að hafa ekki
séð Reykjavík, sagði ég með áherzlu.
— Veiztu það ekki, að ég hef tvisvar
komið til Reykjavíkur.
— Jú, en þú ert nú líka eldri en ég,
svaraði Gvendur.
— Ja-á, svaraði ég í hálfum hljóðum.
Við þögðum um stund. Ég var ekki
ánægður með árangurinn af fyrstu
kennslutilrauninni. Gvendur virtist ekki
ætja að viðurkenna yfirburði mína skil-
yrðislaust.
— Veiztu hvað þetta hvíta, stóra er?
spurði ég.
— Það er nú Skólavarðan, svaraði
Gvendur.
Hann vissi þá talsvert, sá pamfíll.
— Veiztu, hvað búð er?
— Búð? Er það þar, sem allt fæst?
— Allt hvað? Heldurðu, að þar fáist
.. ja .. til dæmis folöld?
— Nei, ekki folöld* en gráfíkjur og
nálar og svoleiðis.
— Heldurðu, að maður eigi að heilsa
öllum, þegar maður kemur inn í búð,
eins og þegar maður kemur á bæ?
— Það veit ég ekki. Er það eklíi?
Þarna gat maður nú séð, hvað hann
vissi lítið.
— Nei. Þú átt alls ekki að heilsa, þeg-
ar þú kemur inn í búð. Það skailu
muna, Gvendur minn.
Ég fann góðviljann og miskunnsemina
streyma um m-ig allan. Þetta var enginn
smávelgerningur, . . að kenna honum
mannasiði, áður en hann kæmi til
Reykjavíkur.
Ég hélt kennslunni áfram.
— Þú bara segir: Ég ætla að kaupa
eitt pund af rúsínum, eða hvað það nú
er, sem þú vilt fá.. Og svo áttu að
segja: Hvað kostar þetta?
— Nú j-há, og svo hvað?
— Og svo hvað? Nú auðvitað að
borga.
— Já, en ef maður hefur nú ekki
nóga peninga til að borga það, sem
maður sagðist ætla að kaupa? Hvað þá?
Hvað var hann nú að ybba sig, strák-
pésinn. Þetta var dálítið óþægileg spurn-
ing. En bíðum við. Ég sá ráð.
S jáðu til. Ef þú biður til dæmis
um eitt pund af rúsínum, þá vigtar búð-
armaðurinn náttúrlega eitt pund af rús-
ínum. Svo spyr þú, hvað það Irostar, og
hann segir 40 aura. Og nú átt þú ekki
nema 25 aura. Þá segir þú bara svona:
Ég ætlaði annars ekki að kaupa nema
hálfpund. Svo vigtar hann hálfpund og
þú réttir honum 25 aurana. Svo gefur
hann þér 5 aura til baka. Þá sér hann,
að það var ekki af peningaleysi að þú
keyptir ekki nema hálfpund.
— Já, svoleiðis, sagði Gvendur, stór-
hrifinn af þessari fræðslu.
— Það er nú gagn, að manni er sagt
svona til, áður en maður kemur til
Reykjavíkur, sagði ég.
— Já, sagði Gvendur.
— Þeir gera það nú ekki allir, sagði
ég-
Framh. á bls. 8
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
21. tölublað 1962