Lesbók Morgunblaðsins - 22.04.1951, Blaðsíða 11

*T LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
2.11
sjer, þrátt fyrir það að yfirvöldin
höfðu andúð á þessu. Og ekki fanst
Magnúsi Stephensen tilgangur þessa
f jelagsskapar merkilegur, því að
hann væri ekki annað en „át og rabb,
tóbaksreykingar og drykkjusamset-
ur“. Fara og allar lýsingar á klúbbn-
um í þá átt að sanna þetta, og ekki
þótti har.n bæta reglusemi í bænum,
sem þó var ærið ábótavant áður.
Klúbburinn fekk fyrst inni í
„Skálanum“ við Grjótagötu hjá
Grími Laxdal en fluttist eftir nokk-
urn tíma í Scheelshús og var þar
upp frá því. Þarna voru veislur
haldnar og dansleikar, og þar dans-
aði Jörundur hundadagakóngur. Hef-
ir hann teiknað skopmynd af því og
má á henni sjá hvernig dans§alur-
inn hefir verið. Annars eru til í ferða-
bókum útlendinga lýsingar á húsa-
kynnum og venjum þar. Hooker,
sem var hjer um sama leyti og Jör-
undur, segir frá því að hann hafi
verið þar á dansleik. Segir hann að
sjer hafi verið vísað inn í lítið og
lágt herbergi, þar sem nokkrir karl-
menn voru fyrir . Kvenfólkið hafi
setið í öðru herbergi og biðið þess
að það væri sótt. Þarna hafi verið
sargað á eina fiðlu og barið undir
á hálfslitna bumbu. Sjest á mynd
Jörundar að þetta er satt, því að
þar stendur fiðluleikari og bumbu-
maður.
Scheol andaðist 1827, en kona
hans helt áfram veitingum fyrir
klúbbinn um sinn. En síðan voru
margir, er veitingarnar önnuðust.
Arthur Dillon var hjer veturinn
1834—35 og dvaldist í klúbbnum. Þá
stóð Sire Ottesen fyrir veitingum
þar. Hann segir svo frá daglegum
venjum þar, að um kl. 6 á hverju
kvöldi hafi um 12 kaupmenn komið
þar saman og setið við dfykkju, spil
og reykingar í sex klukkustundir.
Mun þetta eiga við um starfsemi
klúbbsins frá upphafi. Dillon segir
frá dansleik þar. Var dansað í stæxsta
herberginu og var það lýst með 50
kertaljósum, svo að það hefir verið
kölluð góð birta. Samsætisherbergi
voru tvö, lítil og lágt undir loft. Lít-
ið herbergi var á milli þeirra og þar
drukku karlmenn púns ótæpt, en í
næsta herbergi var kvenþjóðin, drakk
kaffi og sagði hneykslissögur um ná-
náungann. Þeir, sem kunnu ekki að
dansa, fóru upp á loft til að reykja
og spila.
Þessi klúbbstarfsemi mun svo hafa
verið rekin með litlum breytingum.
En svo er að sjá, að klúbburinn hafi
ekki haft húsið á leigu, heldur aðgang
að herbergjum þar, en veitingamenn
hafi verið húsráðendur. Að minsta
kosti hefir svo verið 1843. Þá var
Th. Thomsen veitingamaður þarna.
Kom upp misklíð milli hans og
klúbbsins og lauk henni með því,
að Thomsen rak klúbbjnn út. Varð
hann þá húsviltui- og leystist upp,
enda þótt um 50 af helstu mönnum
bæarins væri í honum.
Sjálfsagt hefir þetta leitt til mik-
illar lífsvenjubreytingar hjá mörgum
af þessum mönnum, og ekki sem
æskilegastrar að þeirra dómi. Nú
höfðu þeir hvergi samastað á kvöld-
in til að drekka og spila, nema hver
hjá öðrum.
„Meinið þið hvað, að þessir það
þoli lengi svona“,
kvað Sigurður Breiðfjörð í Númarím-
um um Rómverja, en það hefði alveg
eins getað átt við kaupmennina í
Reykjavík á þessurn tíma. Enda fór
svo, að þeir þoldu þetta ekki nema
fáein ár. Þá fóru þeir að lxugsa um
að koma sjer upp klúbbhúsi og skyldi
það jafnframt vera gistihús fyrir út-
lenda ferðamenn, en þeim fjölgaði
nú með hverju ári og urðu aðallega
að koma sjer fyrir í húsum einstakra
manna á meðan þeir dvöldust hjer,
vegna þess að hjer var ekkert gisti-
hús.
Um þessar mundir fór fram stækk-
un dómkirkjunnar. Hjet sá Schiitte,
danskur verkfræðingur, sem fyrir
verkinu stóð. Fóru nú einhverjir af
kaupmönnum til hans og báðu hann
að gera uppdrátt að húsi, sem hæfa
mundi fyrir klúbbstarfsemi, veiting-
ar og gistingu. Schútte gei'ði sjer
hægt um hönd og dró upp mynd af
stórhýsi, sem hann vildi kalla „Hotel
du Nord“, og ætlaði því stað norðan
við Konungsgarð, annað hvort þar
sem Hverfisgata er nú, eða þá á Arn-
arhóli. En þegar til kom gugnuðu
klúbbmenn á því að reisa slíka bygg-
ingu, þótti hún alt of dýr, því að
áætlað var að hún mundi kosta 6000
—7000 ríkisdali.
Nú gengust þeir kaupmennirnir
M. W. Biering, P. C. Knudzon og C.
Fr. Siemsen fyrir stofnun hlutafjelags
til þess að koma upp klúbb- og veit-
ingahúsi. Fengu þeir inai'ga aðra i
lið við sig, bæði í Reykjavík og
Hafnarfirði. Hlutafjelag þetta nefndu
þeir ,,Bræðrafjelagið“ og var hluta-
fje þess 5000 rdl. og allt greitt fyrir-
fram. Keypti fjelagið nú Scheelshús,
eða gamla klúbbinn og árið 1850
reistu þeir fyrir norðan hann hið
svonefnda „Klúbbhús Reykjavíkur“.
Þótti það hið fríðasta hús og veglegt
mjög á þeirra tíma mælikvarða. Var
það ferhyrnt og drógst þakið að sjer
á allar hliðar upp í topp. Vegna
þessa óvenjulega lags kallaði „Þjóð-
ólfur“ húsið í skopi „Okakerið“, þar
scm það líktist því íláti, er Skaftfell-
ingar kölluðu svo. Fjelagið rjeði for-
stöðumenn til þess að standa fyrir
veitingum og sjá um rekstur húss-
ins. En þetta blessaðist ekki, og eftir
fimm ár varð Bræðrafjelagið gjald-
þrota. Höfðu og verið einhverjar erj-
ur milli hluthafanna, meðal annars
út af því, að maddama Bagge, fylgi-
kona Henrichsens lögregluþjóns,
hafði fengið veitingar í gamla
klúbbnum. Þótti þar ærið sukksamt
með köflum, og fór það orð af gamla
klúbbnum, að enginn, sem var vand-
ur að virðingu sinni, vildi koma þar
inn.