Lesbók Morgunblaðsins - 22.04.1951, Blaðsíða 10

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
2fí0
1863 til þcss að komast fyrir um
upptök sullaveikinnar. Dr. Krabbe
slátraði hundum víða til þess að
rannsaka innýfli þeirra og leita þar
að bandormum. Þetta þótti fólki fár-
ánleg rannsóknaraðferð og gerði
ótæpt gys að því, að læknirinn, sem
mtti að rannsaka mannamein, byrj-
aði á því „að fara í hundana“.
Hjaltalín reyndi eftir mætti að
fræða fólkið, en hitt var honum þó
enn meira áhugamál, að hjer gæti
risið upp læknaskóli. Hann lielt því
fram, að hjer væri ýmsir sjúkdóm-
ar, sem varla þektust annars stað-
ar, og læknar, sem kæmi frá Kaup-
mannahafnarháskóla, þektu þá alls
ekki. Þtss vegna væri það nauðsyn-
legt að læknafræðslan færi fram hjer
á landi. Varð honum það ágengt, að
laust fyrir 1860 fekk hann leyfi til
þess að kenna læknaefnum, og 1863
útskrifaði hann fyrsta læknirinn.
Var það Þorvaldur sonur Jóns Guð-
mundssonar ritstjóra, og var hann
seinna um langt skeið læknir í ísa-
firði. Hjaltalín hamraði þó stöðugt á
því að hjer væri stofnaður lækna-
skóli og fekk því seinast fram gengt
að sá skóli var stofnaður með lög-
um 1876.
MANNFJÖLDI í Reykjavík er um
1200 þegar Hjaltalín tók við land-
læknisembættinu. Mun hann eflaust
fijótt hafa fundið til þess hve baga-
Jegt það var, að hjer skyldi ekki vera
til neitt sjúkraskýli, þar sem hægt
væri að hlynna að sjúklingum og þar
sem meiri háttar læknisaðgerðir gæti
farið fram. Nú varð hver að liggja
þar sem hann var kominn og innan
um annað fólk, enda þótt um bráð-
smitandi sjúkdóm væri að ræða. Er
líklegt að hann hafi bent Reykvík-
ingum á þetta hvað eftir annað og
reynt að brýna þá að hefjast handa
um að koma hjer upp sjúkraskýli. En
svo liðu 8 ár, að ekkert varð úr fram-
kvæmdum.
A þessum árum var það siður
Jón Hjaltalín.
broddborgaranna í Iteykjavik að
hafa mannfagnað mikinn á afmælis-
degi konungs. Og nú var það á af-
mæli konungs hinn 6. okt. 1863, að
embættismenn og kaupmenn ákváðu
að stofna með sjer fjelag til þess að
koma upp sjúkrahúsi í bænum. Sann-
aðist þar að hátíð er til heilla best.
Aðal forgöngumaður þessa fjelags-
skapar er talinn Árni Thorsteinsson
lænd- og bæjarfógeti, en auðvitað
hefir Hjaltalín staðið þar á bak við
og verið driffjöðrin í þessu.
Fjelagsmenn skuldbinda sig til þess
að leggja fram 5 rdl. hver á ári í 5
ár. En jafnframt leituðu þeir sem-
skota meðal bæarmanna og kom þá
í ljós, að mál þetta átti miklu fylgi
að fagna meðal almennings. Sjest
það best á þyí, að eftir eitt ár er
sjúkrahúsasjóðurinn orðinn 1316 rdl.
og samsvsrar það því, að hvert
mannsbarn í bænum hefði lagt fram
einn ríkisdal (2 krónur). Snemma
á næsta ári (1865) efndu svo for-
göngumenn sjúkrahússins til hluta-
veltu til ágóða fyrir sjúkrahússsjóð-
inn. Og enn bárust honum gjafir og
framlög, svo að í lok þess árs var
hann orðinn 3300 rdl.
Hjer voru einstakir menn að vinna
það verk, er ríkissjóðurinn hefði átt
að láta framkvæma. Forgöngumönn-
um fanst því, að ekki roætti minna
vera en að hið opinbera styrkti
sjúkrahúsmálið. Fóru þeir þess á leit
við stjórnina að hún veitti fyrirtæk-
inu 600 rdl. styrk á ári í 5 ár úr
hinum íslenska læknasjóði, og 1000
rdl. að gjöf úr ríkissjóði til áhalda-
kaupa.
Stjórnin svaraði því, að það kæmi
ekki til neinna mála að veita sjúkra-
húsi þessu styrk úr ríkissjóði, en
hanshátign, konunginum, hefði allra
mildilegast þóknast að fallast á, að
l'jelaginu mætti lána 1000 dali gegn
fullu veði úr læknasjóði, en vaxta-
laust í 5 ár, og þar að auki 400 rdl.
styrk á ári í 5 ár.
Þetta var að vísu talsverður styrk-
ur fyrir fjelagið. En nú barst því
alveg óvænt miklu gagnlegri og höfð-
inglegri styrkur frá einum kaup-
manni bæarins, Carl H. Siemsen.
Hann gaf fjelaginu klúbbhúsin tvö
við endann á Aðalstræti, gamla og
nýa klúbbinn. Með því var þetta
sjúkrahúsmál komið í höfn.
Þykir nú rjett að staldra ofurlítið
við og gera grein fyrir þessum hús-
um, sem áttu að verða fyrsta sjúkra-
hús Reykjavíkur.
FYRIR endanum á sjávargötunni frá
Vík og kippkorn sunnar en Ullar-
stofan og kirkjugarðurinn, var á sín-
um tíma reist eitt af verksmiðjuhús-
unum. Var það litunarstofa og bygð
úr torfi og grjóti. Þegar eignir verk-
smiðjanna voru seldar, keypti Hen-
rich Scheel, fyrrum tugthúsráðsmað-
ur, litunarstofuna, reif hana og
bygði þar snoturt timburhús. Þetta
mun hafa verið 1791. Rak liann
þarna bakaraiðn og veitingasölu, og
var húsið þá jafnan nefnt Scheejs-
hús. En síðar átti það fyrir sjer að
verða nafnkunnugt í sögu bæarins
sem „Gamla klúbbhúsið“.
Árið eftir að Latínuskólinn lagð-
ist niður hjer í bænum og var flutt-
ur suður að Bessastöðum, reis upp
önnur „menningarstofnun“ hjer í
bænum, hinn svonefndi klúbbur.Voru
það hinir dönsku lögregluþjónar, Ole
Björn og Henrik Kragh, sem stóðu
að stofnun hans og fengu flesta kaup-
menn bæarins í þann fjelagsskap með