Morgunblaðið - 24.12.2000, Blaðsíða 18

í 8 SUNNUDAGUR 24. DESEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Nýbúinn í
skóginum
Jólasýning Borgarleikhússins er Móglí,
leikgerð sem Illugi Jökulsson hefur unnið
upp úr sögum Rudyards Kiplings, Skógar-
líf. Súsanna Svavarsdóttir leit á æfingu á
Móglí og ræddi við leikstjórann, Berg Þór
Ingólfsson, um ævintýri drengsins Móglí í
heimi þar sem frumskógarlögmáliið ræður.
APAKETTIR, hlébarðar, bimir, tígr-
isdýr, sjakalar, kyrkislöngur og úlfar
eru persónumar í jólasýningu Borg-
arleikhússins, ævintýrinu mikla um
mannsbamið Mógh' sem verður við-
skila við foreldra sína þegar tígrisdýr-
ið Shere Khan læðist út úr frumskóg-
inum til að fara á mannaveiðar í
þorpinu.
Mógh leitar inn í skóginn og er svo
heppinn að hitta úlfafjölskyldu sem
kætist yfir því að fá mannshvolp. Það
eru þau Akela, foringi úlfanna,
Raksja úlfamamma og hvolpamir
þeirra tveir. Hins vegar telur Shere
| Khansigeigamannshvolpinnhtlaogí
j skóginum verður mikil rekistefna
þegar ákveða skal hvort úlfamir fái
að ala hann upp - eða hvort Shere
Khan fái að rífa hann í sig. Niðurstað-
an verður sú að úlfamir fá að halda
mannshvolpinum.
En tígrisdýrið Shere Khan hefur
ekki gleymt því að Mógh var hans
bráð og með aðstoð síns trygga fylgi-
sveins, sjakalans Tabaskví, leitast
hann við að ná völdum í úlfaflokknum,
til þess að fá leyfi til þess að éta
mannsbarnið. Tabaskví ætlar að éta
leifamar og þá koma apamir tO sögu.
Skrítnar fígúrur
Apamii’ era skrítnar fígúrur sem
muna ekki neitt stundinni lengur.
Þeir ræna Mógh og vilja gera hann að
; kóngi sínum en þá kemur eiturslang-
an Kaa til bjargar. Allir era hræddir
. ’.’ið eitthvað, og apamir eru ótrúlega
; hræddir við Kaa. En að lokum nær
l Shere Khan langþráðum völdum í
í Elokki hinna frjálsu úlfa og ætlar að
I láta reka Móglí úr úlfaflokknum, og
éta hann svo upp til agna. En þá fer
Móglí til mannanna og sækir eldinn,
sem dýrin þora ekki að nefna réttu
nafni heldur kalla Rauða blómið, og
með eldinum rekur hann Shere Khan
burtu úr skóginum. En þegar hann
fer í mannaþorpið til þess að sækja
Morgunblaðið/Sverrir
Bergur Þór Ingólfsson
leikstjóri.
eldinn verður hann foi’vitinn um
mennina og ákveður því að lokum að
kveðja vini sína í frumskóginum og
snúa aftur í þorpið.
Mógh er leikgerð sem Illugi Jök-
ulsson hefur unnið upp úr sögum
Rudyards Kiplings, Skógarlíf, og það
er Bergur Þór Ingólfsson sem leik-
stýrir uppfærslunni í Borgarleikhús-
inu. Bergur hefur áður leikstýrt
þremur uppfærslum hjá Leikfélagi
Grindavíkur og einni í Reykjavík hjá
leikfélagi sem kallaði sig Leikskólann
og samanstóð að stóram hluta af þeim
nemendum Leikhstarskóla Islands
sem nú era á 2. ári. Hann var einnig
höfundur þriggja verkanna. Mógh er
því fyrsta uppfærslan hans í atvinnu-
leikhúsi - og framraunin ekkert af
minni gerðinni, sjálf jólasýning Borg-
arleikhússins.
Bergur, sem er leikari af yngstu
kynslóðinni, segir kynni sín og leik-
hússtjórans, Guðjóns Pedersen, hafa
hafist þegar Guðjón kenndi honum í
Leiklistarskóla íslands - og það megi
segja að þeir hafi þá strax náð mjög
vel saman. Frá því Bergur útskrifað-
ist hafa leiðir þeirra þó htið legið sam-
Morgnnblaðiö/Sverrir
Aparnir vilja gera Móglí að konungi sínum.
Morgunblaðið/Sverrir
Sjakalinn og tígrísdýrið vilja gæða sér á Móglí.
an fram að þessu og þegar hann er
spurður hvort leikstjómin heilli hann
meira en að standa á sviði og leika,
segir hann leikstjómina vera að taka
dáhtið mikið yfir þessa dagana; já,
eiginlega tvö sfðustu árin.
Vinátta og kærleikur
- vald og hroki
En svo við snúum okkur að Mógh,
þá er þetta leikrit þar sem allar per-
sónumar era vilhdýr. Hvaða erindi á
slík sýning við böm í dag?
„Hún á ekki bara erindi við börn í
dag, heldur alla. í fyrsta lagi er þetta
skemmtilegt verk. í öðra lagi hefur
leikgerðin, eins og hún er unnin af 111-
uga, allt það til að bera sem Shake-
speare-verk hefur. Það fjallar um vin-
áttuna, kærleikann og samfélagið þar
sem verður að hafa lög og reglur.
Inn í þetta fléttast umfjöllun um
anarkí, hroka, vald og misnotkun
þess.
Mógh er nýbúi í skóginum þar sem
honum er tekið vel. Hann lærir að lifa
í frumskóginum og lærir tungumál
framskógarins sem gefur okkur þau
framandi áhrif sem goðsagnir hafa og
sögur frá fjarlægum heimi. Þetta fær
áhorfandinn að sjá utan frá og það er
áhugavert fyrir böm að sjá þennan
dreng sem þarf að lifa meðal dýranna
og læra óheyrilegan aga til þess að
geta orðið frjáls.“
Hvað er Mógh gamall?
„í sögu Kiplings er hann tíu til tólf
ára þegar meginatburðarásin á sér
stað en við látum aldur hans liggja á
milli hluta.“
Leit að uppruna
Þegar Móglí hefur náð tökum á því
að lifa í þessu framandi umhverfi,
verða tímamót í lífi hans. I átökum
góðs og ills, ágimdar og umhyggju,
fjandskapar og kærleika, verður hann
að takast á hendur ferð til mannanna
og það á eftir að hafa afgerandi áhrif á
líf hans og framtíð.
„Já, hann stendur frammi fyrir því
að þurfa að leita upprana síns,“ segir
Bergur, „eins og allir virðast þurfa að
gera - með tilheyrandi ættfræði og
söguskoðun."
Mógh er ævintýri og það má segja
að leikmynd Stígs Steinþórssonar sé
ekki síður ævintýri. Þegar Bergur er
spui’ður hvort ekki hafi verið gaman
að setja sýninguna upp, svarar hann:
„Jú, það var gífurlega gaman að
vinna sýninguna. Ég held við náum að
gera góða hópsýningu úr þessu. Enn
sem komið er hefur allt gengið upp en
við skulum ekki gleyma því að það era
nokkrir dagar í framsýningu.“
Leikararnir í þessum samstiga
hópi era Friðrik Friðriksson sem
leikur Mógh, Ellert A. Ingimundar-
son sem leikur hlébarðann Baghíra,
Theodór Júhusson sem leikur Balú
björn og Jóhann G. Jóhannsson sem
leikur tígrisdýrið grimma, Shere
Khan. Sjakalann, Tabaskví, leikur
Gunnar Hansson, Akela, foringja úlf-
anna, leikur Halldór Gylfason og
Katla Margrét Þorgeirsdóttir fer með
hlutverk Raksja úlfamömmu. Ulfa-
hvolpana leika Jóhanna Vigdís Am-
ardóttir og Edda Björg Eyjólfsdóttir.
Síðan leika þau Edda Björg, Gunnar,
Halldór, Jóhann G„ Jóhanna Vigdís
og Katla Margrét apana.
Tónhstarstjóri er Óskar Einarsson
sem jafnframt heíur samið tónlist við
sýninguna. Danshöfundur er Guð-
mundur Helgason, Stígur Steinþórs-
son hannar leikmynd og Linda Björg
Amadóttfr búningana. Lýsing er í
höndum Ögmundar Þórs Jóhannes-
sonar, hljóð sér Jakob Tryggvason
um og Sóley Björt Guðmundsdóttir
sér um leikgervi.
Framsýning á Mógh er á annan í
jólum, klukkan 14.
í
i
Upphafin sýn á tilveruna
BÆKUR
Þýdd 1 j ó ð
SONNETTUR
Eftir John Keats. Sölvi B. Sigurð-
arson íslenskaði. Mál og menning,
Reykjavík 2000. 80 bls.
JOHN Keats (1795-1821), eitt af
höfuðskáldum enskrar rómantíkur,
lifði erfiðu og vanþakklátu lífi. Hann
hlaut litla sem enga viðurkenningu
fyrir skáldskap sinn meðan hann lifði
og var bókmenntagagnrýnandinn
John Wilson Croker jafnvel ásakað-
ur um að hafa orðið skáldinu að bana
með andstyggilegri umfjöllun sinni
um ljóðið Endymion. Ekkert var til í
því en sagan fékk byr undir báða
vængi þegar Byron lávarður færði
hana á prent í söguljóði sínu um Don
Juan.
Reyndar era ævi og störf Keats
sveipuð goðsögulegum ljóma þar
sem segja má að í harmrænu lífs-
hlaupi hans hafi ímynd rómantíska
jóðskáldsins sem lifir í fátækt, deyr
ungt en skilur eftir sig ódauðleg
kvæði verið fullkomnuð, og stendur
hún sömuleiðis sem róttæk and-
stæða markaðskerfisins sem er að
myndast í kringum bókmenntirnar á
þessum tíma. Þá hefur ótímabært
fráfall Keats, en hann var aðeins
tuttugu og sex ára gamall þegar
hann lést, verið talið eitt mesta reið-
arslag bókmenntasögunnar. Hvaða
hæðum hann hefði getað náð hefði
lengri tími gefist er spuming sem
hefur kvalið unnendur breskrar ljóð-
listar, og því verið haldið fram að
þegar hann hætti að skrifa tuttugu
og fjögurra ára gamall hafi snilld
hans tekið hæfileikum Chaueers,
Shakespeares og Miltons á sama
aldri langt fram.
Ekki hefur mikið verið þýtt af
ljóðum Keats á íslensku, þó nokkur
liggi fyrir í þýðingu Helga Hálfdan-
arsonar, og þess vegna leikur enginn
vafi á því að nýútkomið ljóðasafn þar
sem allar sonnettur skáldsins birtast
í þýðingu Sölva B. Sigurðarsonar er
meririlegt og kærkomið framlag,
sérstaklega þar sem vel er staðið að
útgáfunni á allan hátt. Um er að
ræða skáldskap sem nær frá upphafi
ferils Keats og allt til enda og gefur
því nokkuð heildstæða mynd af þró-
un hugmynda og efnistaka í verkum
skáldsins. En svo einstakur og óh'k-
legur er höfundarferill Keats að það
var á nokkurra mánaða tímabili árið
1819, einungis fimm áram eftir að
hann tók að reyna hönd sína við
skáldskap, sem hann skrifaði öll sín
frægustu Ijóð, og þau sem orðspor
hans að miklu leyti byggist á. Sonn-
ettumar sem skrifaðar voru á þessu
tímabili taka hinum eldri fram, sem
þó skyldi alls ekki vanmeta. Næmi
Keats fyrir umhverfi sínu og hvers-
dagslega augnablikinu sem um-
breytist og hlýtur tilfinningalega
merkingu í minningunni og skáld-
skapnum er kraftmikið strax í upp-
hafi.
Ljóðaþýðingar í bundnu máli era
afar viðkvæm iðja og á engan hátt
sambærilegar við prósaþýðingar.
Þýðandanum er sniðinn afar þröng-
ur stakkur ef hann vill halda form-
inu, svo þröngur að sumir merkir
þýðendur hafa gengið svo langt að
halda því fram að það verði að velja
milli merkingar og ytri formgerðar:
ríms eða rökvísi. Ljóst er að í flest-
um tilfellum reynist valið auðvelt,
ráðandi viðmið í ijóðaþýðingum á
öldinni er án efa hin lesvæna rímaða
þýðing en hættan sem felst í henni er
að umorðanir og misjafnlega inn-
blásnar viðbætur séu notaðar til að
formið haldist. Hér á landi hefur
hefðin meira að segja verið svo sterk
að rímlaus ljóð hafa verið þýdd á
bundið mál. En hversu vel tekst til
með frjálsa þýðingu fer vitanlega
eftir hæfileikum viðkomandi þýð-
anda og það er styrkur Sölva hversu
ríka áherslu hann leggur á að halda í
merkingu og myndmál framtextans,
svo framarlega sem það er unnt, og
það skilar sér í vel ígrunduðum og
fallegum þýðingum sem tengjast
frumtextunum skýram böndum. A
heildina litið held ég að þýðandi hafi
skilað merkum ljóðum á íslenska
tungu svo mikill fengur sé að. Sá
ágæti og tilfinningaríki eftirmáli sem
fylgir ljóðunum er líka kærkominn
og nýtist lesendum vel.
Björn Þór Vilhjálmsson
í forgrunni er verkið Hafátt eft-
ir Guðbjörgu Lind Jónsdóttur
og í bakgrunni er verkið Vetr-
arskip eftir Kristínu Jónsdóttur
frá Munkaþverá.
V etrar-
mynd í Man
NÚ stendur yfir sýningin Vetrar-
mynd í Listasalnum Man, Skóla-
vörðustíg 14, Reykjavík.
Listamennimir sem eiga verk á
sýningunni era Kristín Jónsdóttir
frá Munkaþverá, Guðrún Kristjáns-
dóttir og Guðbjörg Lind Jónsdóttir.
Öll verkin era þrívíð og tengjast
vetri.
Sýningin er opin á afgreiðslutíma
verslunarinnar og stendur til 15.
janúar.