Morgunblaðið - 24.12.2000, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 24. DESEMBER 2000
7-------------------------
MORGUNBLAÐIÐ
íbúar San Francisco ósáttir við innrás auðkýfinga frá Kísildal
San Francisco borg var einu
sinni Mekka hippanna og hefur
löngum veriö talin borg um-
burðarlyndis, fjölbreytileika og
blómstrandi menningar. Nú ótt-
ast margir íbúar borgarinnar aö
auður Kísildals muni breyta
borginni til hins verra. Ragn-
hildur Sverrisdóttir segir borg-
ina vissulega vera aö breytast
og álitamál sé hvort íbúarnir
fái viö nokkuö ráöiö.
Associated Press
San Francisco er talin vera ein fegursta borg veraldar, þótt greinilega séu ýmsar blikur á lofti. Hér er horft yfir borgina frá
Golden Gate-brúnni og má sjá hverfið North Beach, Coit-turninn og brúna yfir flóann til borgarinnar Oakland.
ÍKVIKMYND Alfreds Hitchcocks,
Vertigo, hefur Gavin nokkur
Elster, gamall skólafélagi aðal-
hetjunnar, á orði að honum líki
ekki breytingamar sem orðið hafi
á San Francisco. Borgin búi ekki
lengur yfir fyrri krafti.
Kvikmynd Hitchcocks er frá 1958,
allmörgum árum áður en blómaböm
hófu að leggja undir sig Height/Ash-
bury-hverfið. Þeirri innrás var ekki
tekið fagnandi af heimamönnum.
Þeir töldu hippana vera að breyta
borginni til hins verra, yfirbragðið
yrði svo allt öðmvísi en menn ættu að
venjast, borgin færi í dóphundana
með æskulýðnum.
Núna em enn á ný upphrópanir um
að San Francisco sé að breytast til
hins verra, borg umburðarlyndis,
fjölbreytileika og blómstrandi menn-
ingar sé að hverfa og í hennar stað
komi hörð efnishyggjan í líki kom-
ungra tölvuauðkýfinga frá Kísildal.
Þetta fólk hafi enga tilfinningu fyrir
menningu borgarinnar og sé á góðri
leið að varpa góðum og gegnum borg-
unum hennar út á Guð og gaddinn.
Varla kemur svo út dagblað eða
tímarit í San Francisco og ná-
grannabyggðum að ekki sé fjallað um
breytingamar á borginni, þá sem
þurfa að flytja á brott vegna síhækk-
andi fasteignaverðs, tilraunir borgar-
yfirvalda til að stemma stigu við inn-
rás netfyrirtækja í sum hverfi
borgarinnar og áhrif fasteignaverðs-
sprengingarinnar í borginni á nálæg-
ar borgir og bæi. Enginn vafi leikur á
að San Francisco er enn á ný að
breytast. Það er svo annað mál hvort
ástæða sé til að amast við þeim breyt-
ingum, eða leyfa borginni að þróast,
hér eftir sem hingað til.
Enginn óhultur
Nokkur ár era síðan borgarbúar
fóm að kvarta undan nálægðinni við
Kísildal og að auðævin sem fylgdu
tölvuheiminum væra að breyta borg-
inni. í fyrstu vora þessar raddir þó
ekki háværar, enda fólust breyting-
arnar aðallega í því, að stöndug tölvu-
fyrirtæki keyptu dýrt skrifstofuhús-
næði af lögmannsstofum eða
auðkýfingamir greiddu ríflega fyrir
glæsileg einbýlishús. Hvoragt snerti
almenning.
Síðustu mánuði hefur breytingin á
San Francisco hins vegar verið allt
annars eðlis. Minni tölvufyrirtæki
hafa keypt húsnæði í fátækustu hlut-
um borgarinnar og gert það upp og
starfsménn þeirra lagt undir sig íbúð-
arhúsnæði í nágrenninu. Haight-Ash-
bury hverfið, sem hipparnir lögðu
undir sig, er núna að breytast í helsta
uppahverfi borgarinnar. Fjársterku
tölvufyrirtækin verða sífellt öflugri
og nú er svo komið að þau era að ýta á
brott frægum fyrirtækjum og stofn-
unum. Meira að segja ríflega 20 hæða
bygging í miðborg San Francisco,
sem hingað til hefur eingöngu hýst
læknastofúr, er að falla í hendur
tölvufyrirtækja. Læknamir hafa ekki
efni á að greiða þá leigu sem sett er
upp og þykir þá mörgum fokið í flest
skjól.
í september sl. var frá því skýrt að
eigandi City Lights-bókabúðarinnar í
miðborg San Francisco stæði í stappi
við eigendur húsnæðisins, þar sem
tölvufyrirtæki nokkurt hefði boðist til
að leigja það á margfalt hærra verði
en bókabúðin réð við. Bókabúðin hef-
ur verið nánast helgur staður £ borg-
inni frá stofnun árið 1953. Þar hélt
rithöfundurinn Jack Kerouac gjam-
an til, enda gaf bókabúðin út verk
hans, og bítnikkar allra tíma hafa sótt
innblástur sinn þangað.
City Lights-bókabúðin naut frægð-
arinnar í baráttu við tölvuheiminn,
því með góðum stuðningi borgarbúa
fékkst framgengt að verslunin er nú á
lista yfir merk kennileiti í borginni,
sem bannað er að hrófla við. Þetta
mun í fyrsta skipti sem fyrirtæki, en
ekki byggirig, fær slíka stöðu.
Ekki tekst öllum jafn vel að spyraa
við fótum. Bar í miðborginni ákvað að
laða að sér stönduga viðsidptavini og
bauð því öllum starfsmönnum tölvu-
og netfyrirtækja drykki á hálfvirði.
Starfsmönnum annarra fyrirtækja
var mjög misboðið og stefndi í mikið
rifrildi. Þá keypti netfyrirtæki barinn
og breytti honum snarlega í skrif-
stofuhúsnæði, svo nú er enga drykki
þar að fá, hvorki við fullu verði né
hálfu.
Ekki er enn ljóst hvort læknamir,
sem reka stofur sínar í Sutter-lækna-
miðstöðinni í miðborginni, mæta jafn
miklum skilningi borgaryfirvalda og
eigendur City Lights-bókabúðarinn-
ar. Sutter-byggingin er 73 ára glæsi-
bygging, 26 hæðir og þar starfar mik-
ill fjöldi lækna og aðstoðarfólks, í
nánast öllum sérgreinum, auk þess
sem apótek hússins lofar viðskipta-
vinum að þar sé ávallt hægt að finna
réttu lyfin, hversu óvenjuleg sem þau
séu.
I þessari læknahöll era án efa
margir starfsmenn með ágætar
tekjur og hefðu ábyggilega hér áður
fyrr talist til stöndugri íbúa San
Francisco. Aigeng mánaðarleiga fyr-
ir læknastofu var tæpar 400 þúsund
krónur á mánuði. Eigendur bygging-
arinnar sáu hins vegar að við svo búið
mátti ekki standa, því netfyrirtæki
era tilbúin að greiða margfalt hærra
verð. Eigendumir tilkynntu því leigj-
endum sínum að þeir yrðu að greiða
hærri leigu eða flytja út ella. I mörg-
um tilfellum nam hækkunin á mán-
aðarleigunni um 800 þúsund krónum.
Sú leiga er flestum læknunum um
megn og þeir era margir famir að
hugsa sér til hreyfings, til dæmis yfir
San Francisco flóann til Oakland, þar
sem leiga er ekki eins himinhá, þótt
áhrifa tölvuauðsins sé vissulega farið
að gæta þar. Mánaðarleiga apóteks-
ins á að tvöfaldast, úr 400 þúsund
krónum í 800 þúsund, en eigendur
þess hafa ekki tekið ákvörðun um
hvort þeir verða um kyrrt. Inn í Sutt-
er-læknamiðstöðina era nú, í fyrsta
skipti í 73 ár, komin íyrirtæki sem
hafa ekkert með lækningar að gera.
Annað þein-a er netfyrirtæki og hitt
byggingarverktaki.
Borgaryfirvöld tvístígandi
Borgaryfirvöld hafa átt dálítið bágt
í þessum átökum. Þau era auðvitað
sæl og ánægð með alla vel stæðu ný-
búana, hvort sem það era einstak-
lingar eða fyrirtæki, en geta að sjálf-
sögðu ekki hunsað kröfur þeirra sem
fyrir era.
I byrjun september samþykktu
skipulagsyfirvöld umsókn bygging-
arfyrirtækis, sem ætlar að byggja
172 íbúðir og vinnustofúr í 11 húsum í
Mission-hverfinu. Mission-hverfið
hefur löngum verið athvarf efnaminni
íbúa San Francisco og flestir íbúar
þar era af mexíkóskum upprana. Þeir
fjölmenntu á fund skipulagsyfirvalda
og mótmæltu áformunum harðlega,
sögðu nær að byggja þjónustuíbúðir
fyrir aldraða íbúa hverfisins. Að
minnsta kosti hefðu skipulagsyfirvöld
mátt hafa í huga að þarna yrði byggt
venjulegt íbúðarhúsnæði, ekki ein-
staklingsíbúðir með vinnuaðstöðu,
sem aðeins yrði til þess að draga að
mjög einslitan og fjársterkan hóp.
Talsmaður byggingafyrirtækisins
sagði að þetta húsnæði yrði einmitt til
að styrkja uppbyggingu í hverfinu,
því líklegt væri að fólk keypti fyrstu
íbúð sína þama en flytti svo í stærra
húsnæði. Til að sú framtíðarmynd
hans verði að veraleika þarf þó ým-
islegt að breytast í Mission-hverfi, því
þar era lúxushús sjaldséð.
En Mission-hverfi er að breytast
og daglega era íbúar fluttir nauðugir
viljugir úr húsum sínum þar, svo
hægt sé að gera þau upp sem skrif-
stofuhúsnæði eða lúxusíbúðir. Stund-
um virðist andstaðan við breyting-
arnar þó undarleg, til dæmis hefur
hvorki gengið né rekið að ná sam-
komulagi um risavaxna byggingu
bandaríska þjóðvarðliðsins, sem
stendur í Mission-hverftnu. Húsið var
byggt árið 1912 og var notað allt fram
til 1976. Þar störfuðu um 700 manns
þegar mest var. Þjóðvarðliðið gaf
eignina til Kalifomíuríkis árið 1978
og tveimur áram síðar var byggingin
sem á lista yfir merkar söguiegar
minjar í Bandaríkjunum og lýst sér-
stakt kennileiti í San Francisco.
Allt frá þvi að þjóðvarðliðið gaf upp
á bátinn þessa 18 þúsund fermetra
byggingu, sem byggð er umhverfis
stórt æfingasvæði, hefur verið deilt
um hvemig eigi að nýta hana. Sumir
töldu hentugt að leigja hana út sem
geymsluhúsnæði, aðrir vildu að heim-
ilislaust fólk, sem er mjög áberandi á
götum og í görðum borgarinnar,
fengi þar inni. Athafnamaður nokkur
keypti bygginguna íyrir 20 áram og
ætlaði að gera upp sem íbúðarhús-
næði, en gaf þær áætlanir upp á bát-
inn þegar lögreglan fór að spyija
óþægilegra spuminga um innstæðu-
lausar ávísanir. Dómstólar komu svo í
veg fyrir frekari athafnasemi hans.
Skömmu síðar tóku félagasamtök,
sem hafa það að markmiði að hjálpa
fyrrverandi föngum að fóta sig í þjóð-
lífinu, við húsinu. Þá risu íbúasamtök
upp og höfðu það helst á móti félaga-
samtökunum að þau væru ekki með
bækistöðvar í hverfinu. Væra sem
sagt ekki heimamenn.
Síðar sama ár, eftir að ríkið hafði
selt borginni húsið fyrir einn dollar,
vora miklar áætlanir um að breyta
því í allsherjar íþrótta- og menning-
armiðstöð hverfisins, en borgaryfir-
völd sýndu þeim áætlunum engan
áhuga.
Áfram hélt vandræðagangurinn.
August Coppola, bróðir kvikmynda-
leikstjórans Francis Ford Coppola,
reyndi að fá byggingunni breytt í
verslunar-, bíó-_og leiktækjahús, en
það tókst ekki. Árið 1998 keypti hóp-
ur fjárfesta frá Ungverjalandi gamla
þjóðvarðliðshúsið, en fór á hausinn í
miðjum endurbótum. Fjárfestar í
Texas keyptu fasteignina og þeir
vildu fá að breyta henni í skrifstofu-
húsnæði íyrir netíyrirtæki. Þeir
sögðu að þarna gætu um 600 manns
starfað og bentu á að það yrði mikil
lyftistöng fyrir hverfið. Hverfasam-
tökin vora hins vegar algjörlega á
móti þessu og þar kristallast kannski
fordómarnir sem ríkja hjá mörgum
gagnvart nýju tækniíyrirtækjunum.
Hverfasamtökin segja að skrifstofur
af þessu tagi muni stuðla að hærri
leigu í hverfinu, auk þess sem íbúar
þar kæri sig einfaldlega ekki um inn-
rás þeirra hæst launuðu.
Fjárfestamir írá Texas sáu að þeir
gátu ekki náð sínu fram, drógu tillög-
una um 600 manna skrifstofuhúsnæð-
ið til baka og vilja nú fá að setja upp
símstöð í húsinu.Við símstöðina
myndu aðeins starfa um 50 manns og
hverfasamtökin, sem vilja hag Mis-
sion-hverfisins sem bestan, lýsa sig
hæstánægð með niðurstöðuna. Þau
era reyndar ekkert sérstaklega hrifin
af símstöðinni út af fyrir sig, heldur
virðist afstaðan vera sú að allt sé
skárra en hin ógnvekjandi netfyrir-
tæki og hið illa fólk sem þar starfar.
Það er ljóst að 18 þúsund fermetra
hús þjóðvarðliðsins verður ekki til að
auka framboð á skrifstofuhúsnæði
fyrir öll tölvufyrirtækin. Þau halda
því áfram að reyna að kaupa upp hús-
næði hvar sem það býðst. Þróunin er
dálítið kaldhæðnisleg á stundum, til
dæmis hefur verið bent á að allir
starfsmenn þessara íyrirtækja þurfi
að geta snætt einhvers staðar í há-
deginu, en íyrirtækin hafi hins vegar
keypt upp húsnæði svo margra veit-
ingastaða að þar sé orðið fátt um fína
drætti. Þetta era reyndar ýkjur, því
enn er nóg af veitingastöðunum í mið-
borg San Francisco, en vissulega hef-
ur flóran breyst.
Og samsetning íbúa borgarinnar
heldur áfram að breytast. Listamenn
forða sér á brott, því þeir hafa ekki
efni á að búa þar lengur. Það er til
marks um fáránlega leiguna í San
Francisco, að staðimir þar sem lista-
mennimir fá ódýrar vinnustofur og
íbúðarhúsnæði era m.a. Los Angeles
og New York, sem hafa ekki þótt
ódýrar borgir til búsetu hingað til. I
grein dagblaðsins San Francisco
Cronicle á dögunum var tekið dæmi
af listakonu, sem hafði leigt litla
stúdíóíbúð miðsvæðis í San Francisco
á 57 þúsund krónur á mánuði, sem
þykir ódýrt þar í borg. íbúðin var
seld og listakonunni bauðst að kaupa
hana á 26,4 milljónir króna. Hún réð
ekki við þau kaup og flutti úr borginni
en frétti síðar að íbúðin hefði verið
seld á tæpa 31 milljón.
Undanfarin ár hafa listamenn flúið
sífellt hækkandi verðlag San Franc-
isco með því að færa sig yfir flóann, til
Oakland. Nálægðin við San Franc-
isco er hins vegar farin að segja til sín
þar, með sífellt hækkandi fasteigna-
verði. Það á líka við um ýmsa aðra
bæi og borgir nálægt Kísildal. í
strandbænum Carmel suður af San
Francisco hefur meðalverð á ein-
býlishúsi hækkað úr 33 milljónum ár-
ið 1996 í rúmar 70 milljónir á þessu
ári. Ef þau era á annað borð til sölu. Á
dögunum var ódýrasta húsið á lista
fasteignasala í Carmel lítið, þriggja
herbergja einbýli sem kostaði rúma
41 milljón og í þokkabót þarfnaðist
það töluverðs viðhalds.
Carmel hefur löngum verið athvarf
fjársterkra, en fasteignaverð í öðram
bæjum, jafnvel í margra tíma akst-
ursfjarlægð irá Kísildal og San
Francisco, hefur tekið fjörkipp vegna
peningaflæðis frá nafla tölvuheims-
ins. I bænum Trackee við Tahoe vatn,
í um fjögurra tíma fjarlægð frá Kís-
ildal, hefúr meðalverð húsa á síðustu
fjórum ájjum farið úr 13,5 milljónum í
22 milljóhir. Ástæðan er sú, að auð-
uga fólkið í Kísildal vill gjaman eiga
tvö heimili, annað nálægt vinnustað
og hitt uppi í fjöllum.
Hvorki meiri né
minni framkvæmdir!
Þegar Bandaríkjamenn gengu til
forseta- og þingkosninga 7. nóvem-
ber sl. kusu þeir einnig um ýmis atriði
í sinni heimasýslu eða heimaborg. í
San Francisco studdi Willie Brown
borgarstjóri tillögu, þar sem lagt var
til að framkvæmdir við skrifstofu-
byggingar í borginni yrðu mjög aukn-
ar, þótt einstaka byggingar í Mission-
hverfi og næsta hverfi við, Potrero,
þyrftu að sæta stærðartakmörkun-
um. Tillaga borgarstjórans kolféll.
Önnur tillaga, sem studd var af
listamönnum og íbúum umræddra
hverfa, var naumlega felld, en hún
gerði ráð fyrir banni á nýbyggingar í
umræddum hverfum, ýmist tíma-
bundið bann eða varanlegt. Hún
gerði einnig ráð fyrir að listafólki og
ýmsum samtökum og einstaklingum
sem stunda samfélagsþjónustu yrði
gert kleift að vera áfram í ákveðnum
hverfum borgarinnar og tölvufyrir-
tækjum yrði bannað að koma sér þar
fyrir með skrifstofur. Og í þeim
hverfum, þar sem tölvufyrirtækin
mega koma sér fyrir, var gert ráð fyr-
ir að þeim yrði bannað að hleypa upp
leigu á skrifstofuhúsnæði langt um-
íram það sem almennt tíðkast í hverf-
inu.
Þar sem tillögumar vora báðar
felldar ríkir óbreytt ástand í síbreyti-
legri borginni. Menn halda líklega
áfram að byggja og breyta gömlum
húsum og heilu hverfunum í San
Francisco, þótt uppbyggingin muni
ekki ganga jafn hratt fyrir sig og
borgarstjórinn vill, en miklu hraðar
en margur heimamaðurinn kærir sig
um.