Morgunblaðið - 09.01.2000, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
og hugvísindi, félagsvísindi og list-
sköpun.
Upplýsingatæknin mun eins og
alltaf njóta framfaranna í efnistækni.
Með því að hagnýta sér eiginleika
milljarða atóma í grind sem öll geta
verið í sama orkuástandi samtímis
geta eðiisfræðingar og verkfræðing-
ar væntanlega búið til ofurtölvu með
reiknigetu allra tölva nútímans sam-
anlagt. Um þetta er mikið rætt í vís-
indaheiminum nú um aldamótin.
Mannkynið mun þurfa næringu í æ
ríkari mæli eftir því sem fjöldi þess
nálgast hálfan tug milljarða þegar
líður á öldina. Þegar horft er til fiski-
próteins virðist mörgum ljóst að fisk-
eldi aukist hlutfallslega mest umfram
sjávarafla og á því herrans ári 2025
verði magn afla í fiskeldi hér á landi
ef til vill orðið meira en í fiskveiðum
að uppsjávarfiskum undanskildum.
Rannsóknir og þróun á sviði fiskeldis
flatfiska og ýmissa sjávarfiska, þekk-
ing á seiðaeldi og skyldum þáttum
mun geta gert Island að sérstakri
þekkingarmiðstöð í fiskeldi. Rann-
sóknir þurfa að beinast að þrávirkum
efnum í sjávarfangi eins og til dæmis
díoxíni þar sem íslensk fyrirtæki hafa
verið mjög framarlega í þróun tækni
og aðferða til greiningar og varna.
Matvæli munu taka miklum breyt-
ingum eftir því sem líður á öldina.
Genabreyttur matur ryðm- sér til
rúms og kallar á mjög miklar rann-
sóknir og þróun. Matvælaskortur
mun að margra dómi setja svip á öld-
ina og stór samfélög eins og Indland
gætu riðað til falls vegna fólksfjölg-
unar og skorts á mat. Kínverjar, sem
á síðustu áratugum tuttugustu aldar
framkvæmdu eina mestu fólksfjölda-
byltingu sögunnar með skipulagðri
fjölskyldustefnu, munu væntanlega
ná að halda áfram að fæða fjórðung
mannkyns á grundvelh aðeins 7%
ræktanlegs lands heimsins með því
að sameina félagslegar aðgerðir og
líftækni í matvælaframleiðslu. Lík-
legt er að líftækni og umbreytt mat-
væli skipti meira máli í þróun þriðja
heimsins en í okkar heimshluta.
Eitt af vandamálum mannkynsins
á öldinni verður vatnsskortur. Um-
hverfisbreytingarnar sem áður eni
nefndar munu enn auka á þurrka og
gripið verður til þess að flytja vatn í
miklum mæh frá heimskautasvæðum
sunnar til hinna þurrari og vatnsm-
inni einkum á norðurhveli. Vatn verð-
ur að auðlind sem eykst að verðmæt-
um. Þekking íslendinga á sam-
setningu vatns og samspili vatns og
bergs verður verðmæt eftir því sem
líður á öldina.
Island verður áfram umhverfisvin.
Ferðaiðnaðurinn verður því mikil-
væg tekjulind. Þekkingin á þörfum
ferðamanna mun leiða til strangari
Laugavegi 4, sími 551 4473
ut í garoi
allt árið
Við vorum að fá
þessa vinsælu útiarna frá Mexikó
Notaðu sólpallinn í vetur
*
FRÁ
HAFNARFIRÐI
BÆJARLIND 6 200 KÓPAVOGI
Sími: 554 6300 Fax: 554 6303
____________________________SUNNUDAGUR 9. JANÚAR 2000 35
SKOÐUN
reglna um umgengni við laridið. Gest-
saugun eru gleggsti dómarinn. Ut-
lendingar munu beint eða óbeint
kaupa áskrift að íslenskri víðáttu og
tekjur af ferðamönnum standa
straum af umhverfislega vörðu landi.
Þekkingin dýpra inn á við
Grunnþekking á innri byggingu
efnisheimsins mun aukast verulega.
Til þess að styrkja hana þarf að huga
að m.a. eðlis- og efnafræði, sameinda-
liffræði og stærðfræðilegum aðferð-
um til þess að nálgast þessa hluti.
Líklegt er að svokölluð Higgs eind,
sýndareindin sem spáð er að ljái
grundvallar öreindum massa, verði
sannprófuð innan áratugar. Ekki er
ólíkiegt að það gerist í CERN ör-
eindahraðlinum í Genf. Þá telst
gi-undvallarkortlagning efnisheims-
ins komin langt á veg.
Huga þarf að uppbyggingu grunn-
vísinda hér á landi og styðja við þekk-
ingarleit sem fyrst og fremst eykur
við sjóndeiidarhringinn enda þótt
hún baki ekki beinlínis brauð. Einnig
þarf að vera vakandi gagnvart alveg
nýjum þekkingarsviðum sem áhei'sla
kann að verða á í visindum framtíðar-
innar.
Stoðkerfi hins opinbera á sviði
rannsókna og þróunar mun breytast
hratt. Aukin krafa verður um einka-
væðingu samhliða þeirri íúllvissu að
hlutverk ríkisins verður að þjálfa
ungt fólk allt að rannsóknanámi og að
veita bestu menntun og þekkingar-
uppbyggingu. Smám saman mun
áhersla ríkisvaldsins umbreytast í
þessa einbeitingu og hún hljóta meira
fjármagn. Styrkir til rannsókna- og
þróunarverkefna munu byggjast á
jafningjamati og áherslu á nýsköpun
og hæfni til þess að leiða til nýsköp-
unar.
Grunnrannsóknir munu eflast hér
á landi og um allan heim. Islendingar
munu áfram sækja þekkingu sína í
bestu skóla heimsins auk þess að
styrkja íslenska skóla- og rannsókna- ,
kerfið. Nýleg könnun Rannsóknar-
ráðs íslands á stöðu íslenskra grunn-
vísinda gefur tilefni til bjartsýni um
framtíðina ef vel verður á verði stað-
ið.
Alþjóðleg samvinna á sviði þekk-
ingarleitar og uppbyggingar er við-
urkennd aðferð í heimi þar sem
landamæri þekkingarinnar verða æ
ósýnilegri. Hið eina sem hægt er að
slá fóstu um framtíðina er að hún
mun halda áfram að koma okkur
bæði skemmtilega og óþyrmilega á
óvart.
Höfundur er prófessor í eðlisfræði
við Háskóla Islands og formaður
Rannsóknarráðs íslands.
0TRULEGT JV J
PRENTARATILBOÐ
Canon 2000
Prentaratilboð
Sérlega hentugur
fyrir skólann og
heimiliö. Nú á
ótrúlegu verði.
Ekki missa af
þessu tilboði.
Öll verö eru staögrelösluverö meö viröisaukaskatti
Canon 5100
Prentaratilboð
Þessi er frábær!
Einstaklega hraður
og öflugur prentari.
Prentar á allt að A3
pappír og það í ekta
Ijósmyndagæðum.
Topp græja á góðu verði
Tölvulistinn • Nóatúni 17 •Sími 5626730