Morgunblaðið - 09.01.2000, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 9. JANÚAR 2000 25
„Maður verður fyrir svívirðingum
og hótunum að nóttu sem degi og
ef maður er ekki sjálfur heima til
svara verður eiginkonan eða börn-
in fyrir þessu og þurfa stundum að
heyra áli viðkomandi á eiginmanni
sínum eða föður. Ég hef engan
áhuga á að bjóða fjölskyldu minni
upp á slíkt til lengdar."
arðgreiðslna til eigendanna. „Ég tel
að þessar breytingar marki nokkur
tímamót, að minnsta kosti hafa þær
skapað grundvöll fyrir því að ís-
lenskur fjármagnsmarkaður getur í
framtíðinni þróast með sama hætti
og fjármagnsmarkaðir í nágranna-
löndum okkar. Við verðum að skapa
fólki og fyrirtækjum sambærileg
samkeppnisskilyrði og fólk og fyrir-
tæki í löndunum í kringum okkur.“
Hefði ekki verið spennandi fyrir
þig að fylgja eftir þessum málum,
ljúka samningum um álver á Reyð-
arfirði og taka næstu skref í banka-
málunum?
„Jú, vissulega hefði það verið
áhugavert. Að vísu eru bankamálin
komin í góðan farveg og ég tel að
þróunin þar verði ekki stöðvuð. Ég
tel að það sama gildi um orkufreka
iðnaðinn og stórmálin á þeim vett-
vangi, þar verði heldur ekki aftur
snúið. Samt sem áður var ég að fara
frá mörgum spennandi verkefnum
en maður þarf alltaf að velja og
hafna. Ég hefði getað staðið frammi
fyrir því eftir kosningarnar síðast-
liðið vor að fá ekki aðstöðu til að
fylgja þessum málum eftir og
tryggja þau með þeim hætti sem
gert hefur verið.
Ég hefði til dæmis haft áhuga á að
fylgja eftir tillögum um breytingar
á skipulagi orkumála og innleiða
samkeppni milli orkufyrirtækja.
Búið er að vinna mikið undirbún-
ingsstarf og fyrir liggur svo til full-
búið lagafrumvarp um það efni.
Verkefnið er mjög áhugavert og
gæti orðið til að auka hagkvæmni í
orkuöflun og dreifingu og síðan leitt
til lægra orkuverðs. Byggðamálin
eru að koma til iðnaðar- og
viðskiptaráðuneytisins og auðvitað
hefði verið mjög áhugavert að tak-
ast á við þau.
Það eru gríðarlega spennandi
verkefni í stjórnmálunum en þar
eru menn ráðnir til fjögurra ára í
senn og geta þurft að hverfa frá
verkefnum sínum hvenær sem er.
Ég valdi að skipta um starfsvett-
vang og ástæðan er sú að hér í bank-
anum eru einnig mörg spennandi
verkefni að fást við. Mér gefst að
nokkru leyti kostur á því að fylgja
eftir þeim breytingum sem orðið
hafa á íslenskum fjármagnsmarkaði
í minni tíð sem viðskiptaráðherra,"
segir Finnur.
Eru stjórnmálin
þess virði?
Þetta hefur verið mikil ákvörðun
hjá þér. Þú ert þingmaður og ráð-
herra á besta aldri. Nýlega kosinn
varaformaður Framsóknarflokks-
ins og þar með annar áhrifamesti
forystumaður hans, ekki síst á höf-
uðborgarsvæðinu, og sumir segja
líklegasti erfðaprins Halldórs As-
grímssonar. Hver er ástæðan fyrir
því að þú ákveður að söðla um?
„Ég er 45 ára gamall. Hef verið í
stjórnmálum síðan ég var 27 ára
gamall og raunar lengur ef stúd-
entapólitíkin er talin með. Ég var
orðinn formaður Sambands ungra
framsóknarmanna áður en ég lauk
námi í Háskólanum og aðstoðar-
maður Halldórs Ásgrímssonar í
sjávarútvegsráðuneytinu áður en ég
lauk viðskiptafræðinni. Ég var að-
stoðarmaður hans í fjögur ár og síð-
an önnur fjögur hjá Guðmundi
Bjarnasyni í heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytinu, kosinn á þing
fyrir Reykvíkinga árið 1991 og iðn-
aðar- og viðskiptaráðherra hef ég
verið í tæp fimm ár. Þetta er býsna
langur tími í pólitík, þótt ég hafi
ekki verið lengi á þingi. Menn eiga
ekki að vera allt of lengi í þessu
starfi. Þeir geta fest sig í stjórnmál-
unum og ekki náð að komast út úr
þeim aftur, ég hef horft upp á nokk-
ur dæmi um slíkt. Ég kærði mig
ekki um það. Ég vildi fremur fara út
með fullt starfsþrek til að takast á
við ný verkefni af gleði og áhuga.
Hitt er svo annað mál að ég hafði
önnur áform fyrir rúmu ári þegar ég
sóttist eftir því að verða varafor-
maður flokksins enda var þá rætt
um það að ég stæði hugsanlega í
þeim sporum að taka við af Halldóri
Ásgrímssyni. Ég tel raunar að Hall-
dór eigi mörg góð ár eftir í pólitík og
sé ekkert að hætta. Þá stóð hugur
minn til þess að takast á við þau mál
sem voru efst á baugi innan flokks-
ins.
Kosningarnar í vor ýttu við mér í
þessari hugsun. Ég fór að velta því
fyrir mér hvort það skemmtilega
starf sem stjórnmálin eru um margt
væri þess virði að setja allan sinn
starfsferil í það. Mér finnst stjórn-
málin hafi verið að breytast. Það er
tiltölulega góður gangur í samfélag-
inu og afkoma heimila og fyrirtækja
betri en oft áður. Stjórnarandstað-
an á í erfiðleikum með að takast á
við stjórnarliðið á málefnalegan
hátt. Þess vegna beinast kraftar
manna í auknum mæli að því að taka
á mönnum persónulega. Baráttan
snýst ekki lengur um hugmynda-
fræðilegan ágreining eða með hvaða
hætti menn vilja leysa tiltekin mál,
heldur um að veitast persónulega að
einstökum mönnum. Kosningabar-
áttan var að miklu leyti rekin þann-
ig. Stjórnarandstaðan var hrædd
um að Framsóknarflokkurinn héldi
sinni pólitísku stöðu frá 1995 og ein-
beitti sér að því að berja á honum.
Af einhverjum ástæðum var ég
skotspónn þeirra meirihluta kjör-
tímabilsins en í kosningabaráttunni
völdu þeir að berja á formanni
flokksins, Halldóri Ásgrímssyni.
Ég hef aldrei kveinkað mér und-
an árásum stjórnarandstöðunnar
enda eiga stjórnmálamenn ekki að
gera það. Stjórnmálamaður sem
ekki treystir sér til þess að standa
undir því að á honum sé tekið á ein-
faldlega að hætta. Menn verða að
vera tilbúnir til að gefa sig alla í
þetta. Ég gerði róttækar breytingar
á bankakerfinu, tók til í Landsbank-
anum og lét breyta heilmiklu í báð-
um bönkunum. Fyrst í stað töldu
menn þetta harla gott en síðan
gleymdu menn málefnunum og hvað
hafði verið gert og völdu þá leið að
ráðast á mig persónulega, reyndu
að gera persónu mína tortryggilega.
Svo sá ég það í kosningabaráttunni
að sú umræða hélt áfram. Ég var
sakaður um að vera þátttakandi í
ýmsum málum sem upp höfðu kom-
ið, svo sem Lindarmálinu, sem ég
hafði hvergi komið nærri. Þegar ég
sá það hvernig pólitískir andstæð-
ingar beindu spjótum sínum að
Halldóri Ásgrímssyni varð mælir-
inn fullur. Halldór er sterkur leið-
togi sem þjóðin treystir, maður sem
hefði við venjulegar kringumstæður
aflað Framsóknarflokknum aukins
fylgis út á stöðu sína. Því sneru
menn sér beint að honum og reyndu
að gera hann eins tortryggilegan og
kostur var. Markmiðið var að veita
Framsóknarflokknum högg. Þegar
ég horfði upp á það að slíkur ágætis-
maður, sem Halldór er, varð fyrir
svona aðkasti þá spurði ég mig ein-
faldlega þeirrar spurningar hvort
ég hefði áhuga fyrir því sem hugs-
anlegur arftaki Halldórs sem for-
maður Framsóknarflokksins að
standa í einhverju slíku. Væri póli-
tíkin þess virði. Niðurstaðan mín
var sú að það hefði ég ekki. Ég
ákvað því í desember að sækjast eft-
ir því að hætta í pólitík og fara í
Seðlabankann."
Vildu ekki missa mig
úr ríkisstjórn
Stóll þriðja bankastjóra Seðla-
banka íslands hefur verið laus i átj-
án mánuði. Hvenær fórst þú að líta
hann hýru auga?
„Eins og ég sagði vorum við í fjöl-
skyldunni komin á þá skoðun að
heppilegt væri fyrir mig að skipta
um starfsvettvang. Ég vildi þó ljúka
ákveðnum málum á þingi, eins og til
dæmis Fljótsdalsvirkjun. Upphaf-
lega hafði ég næsta vor í huga. Þeg-
ar ég hins vegar fann að ég hafði
stuðning til að fara í Seðlabankann
tók ég ákvörðunina."
Hver voru viðbrögð Halldórs?
„Ég ræddi málið fyrst við hann
einan. Hann sagðist ekki vilja missa
mig úr pólitíkinni og lagði hart að
mér að halda áfram. Ég sagði sem
svo að ef ég nyti ekki stuðnings hans
í starfið myndi ég ekki leita eftir því.
Hann svaraði því til að spurningin
væri ekki um stuðning sinn, því
hann treysti mér mjög vel fyrir
starfinu, en hann væri tregur vegna
þess að hann vildi ekki að ég færi.
Eftir nokkra fundi varð það þó nið-
urstaða okkar að ég sækti um stöð-
una. Skömmu síðar var Davíð Odds-
syni forsætisráðherra skýrt frá
málinu. Hann sagði mér það sama
og hann hefur sagt opinberlega að
honum þætti slæmt að missa mig úr
ríkisstjórninni. Reyndar má geta
þess að ég hef átt alveg einstaklega
gott samstarf við Davíð og við Sjálf-
stæðisflokkinn í heild í báðum þeim
ríkisstjórnum sem ég hef setið í. Ég
hef ráðfært mig við Davíð um þau
mál sem ég hef haft með að gera.
Samskiptin hafa öll verið á einn veg,
hann er ákaflega traustur og þægi-
legur maður.“
I ljósi viðbragða forystumanna
ríkisstjórnarinnar, sérstaklega
Halldórs, finnst þér þú ekki vera að
bregðast trausti með því að hlaupa
af skútunni?
„Ég hef auðvitað spurt mig þess-
arar spurningar, ekki síst vegna
stöðu Framsóknarflokksins í
Reykjavík, kjördæmi mínu. Ég var
valinn þingmaður árið 1991 eftir
talsvert hart prófkjör. Flokkurinn
var með tæplega 9% fylgi en fór yfir
10% 1991.1 kosningunum 1995 fékk
hann næst bestu kosningu frá upp-
hafi í Reykjavík en fylgið dalaði síð-
an nokkuð í síðustu kosningum, eins
og hjá Framsóknarflokknum í heild,
en var þó vel yfir 10%.
Ég hefði getað setið áfram en var
búinn að gera það upp við mig að
líklega vildi ég ekki fara í næstu
kosningar og þá er spurningin hve-
nær best sé að fara út. Ég tel að
betra sé að gera það nú en síðar
vegna þess að það tekur auðvitað
ákveðinn tíma að fylla þau skörð
sem ég skil eftir mig í flokknum eft-
ir allan þennan tíma. Hér í Reykja-
vík kemur inn sem þingmaður góð
kona, Jónína Bjartmarz, sem ég tel
að geti orðið öflugur þingmaður en
þarf sinn tíma til að skóla sig í þing-
inu. Hún hefði ekki fengið það svig-
rúm ef ég hefði farið seinna út. Eg
hef ekki verið varaformaður nema í
rúmt ár og nýr maður verður kosinn
í það embætti á flokksþingi í haust.
Ef ég hefði hætt rétt fyrir næstu
kosningar hefði nýr varaformaður
fengið skemmri tíma til að sanna
sig. Nú fær flokkurinn nærri því
heilt kjörtímabil til að undirbúa
næstu kosningar og fylla þau skörð
sem ég skil eftir. Tímasetningin er
að því leytinu til ágæt.“
Bitnar á
fjölskyldunni
Þú hefur sagt að pólitíkin væri að
nokkru leyti óvægnari en hún hefur
verið og fjölskyldur stjórnmála-
manna yrðu fyrir barðinu á því.
Hvernig hefur þú upplifað það?
„Stjórnmálamenn fá ákveðinn
skráp með tímanum og fjölskyldur
þeirra að nokkru leyti líka. Maður
hefur meira að segja stundum velt
því fyrir sér hvort skrápurinn sé
orðinn svo þykkur að maður sé
hættur að hlusta á pólitíkst skítkast.
Þegar stjórnmálamaður talar fyrir
umdeildum málum bitnar það á fjöl-
skyldunni, bæði beint og óbeint. Við
undirbúning álversins í Hvalfirði
var því beinlínis hótað að ráðist yrði
á heimili mitt, það var auðvitað sagt
í hita leiksins en var samt óþægi-
legt. Maður verður fyrir svívirðing-
um og hótunum að nóttu sem degi
og ef maður er ekki sjálfur heima til
svara verður eiginkonan eða börnin
fyrir þessu og þurfa stundum að
heyra álit viðkomandi á eiginmanni
sínum eða föður. Ég hef engan
áhuga á að bjóða fjölskyldu minni
upp á slíkt til lengdar.“
Fjölmiðlun hefur breyst, forystu-
menn stjórnmálaflokkanna hafa
ekki þann vettvang til að verjast
sem flokksblöðin áður voru. Hefur
þér fundist þú njóta sannmælis fyrir
verk þín? Má kannski segja að þú
sért fyrsta fórnarlamb nýrrar
fjölmiðlunar á vettvangi stjórnmál-
anna?
„Nei, það tel ég ekki. Ætli það sé
ekki sama viðhorfið hjá mér og öðr-
um forystumönnum í stjórnmálum
sem hafa hætt á undanförnum ár-
um, menn verða þreyttir þegar álag
af þessu tagi varir lengi.
Það hefur komið mér mest á óvart
í íjölmiðluninni hvað einstakir
blaða- og fréttamenn komast upp
með. Ljósvakamiðlunum virðist
ekki vera ritstýrt með sama hætti
og blöðunum. Því geta einstakir
fréttamenn sett fram nánast hvað
sem er, jafnvel þótt þeim hafi verið
sagt að upplýsingamar væru rang-
ar. Ég gæti nefnt nokkur dæmi af
því tagi. Ég hef tekið eftir því að
þetta er meira áberandi um helgar,
það er eins og menn hafi enn minna
aðhald þá. Þannig eru nokkrir
blaða- og fréttamenn beinlínis í póli-
tískum leik, menn sem hafa pólitísk-
ar skoðanir og nota starf sitt til að
berja á pólitískum andstæðingum
og flokkum. Vandaðri fjölmiðlar
taka ekki svona mál upp.“
Ekki mikið fyrir
að bakka
Ert þú ekki að hætta vegna þess
að þú sért orðinn svo óvinsæll
stjórnmálamaður vegna umdeildra
mála sem þú hefur unnið að að þú
treystir þér ekki til að ganga til
næstu alþingiskosninga, hvað þá að
leiða Framsóknarflokkinn með góð-
um árangri í fyllingu tímans?
„Vinsældir stjórnmálamanna eru
fljótar að breytast. Þegar ég byrjaði
sem ráðherra var ég næst neðstur
af ráðherrum ríkisstjórnarinnar í
vinsældarmælingu Gallup en þegar
búið var að koma í kring stækkun
álversins í Straumsvík, byggingu ál-
vers á Grundartanga og stækkun
járnblendiverksmiðjunnar var ég
kominn upp í þriðja sætið, einungis
forsætisráðherra og utanríkisráð-
herra voru fyrir ofan mig.
Það er hins vegar rétt að þau erf-
iðu mál sem ég hef unnið að hafa
ekki beinlínis verið til þess fallin að
auka vinsældir mínar. Það hefur
ekki skipt neinu máli í mínu huga.
Stjórnmálamenn sem hugsa um það
eitt að halda vinsældum gera aldrei
neitt. Ef ég hefði verið að hugsa um
vinsælir mínar hefði ég aldrei hafið
samninga um álver á Reyðarfirði
eða lagt fram þingsályktunartillögu
um Fljótsdalsvirkjun því það gæti
bakað mér óvinsældir einhverra.
Með sama hætti hefði ég aldrei stað-
ið að breytingunum í bankakerfinu.
Ég hef metið málin út frá því hvort
þau væru þjóðhagslega hagkvæm
og ef ég hef fengi sannfæringu fyrir
því að það væri skynsamlegt að ráð-
ast í þau hef ég borið þau fram og
haldið þeim til streitu. Ég hef ekki
verið mikið fyrir það að bakka, ég
get viðurkennt það.“
Gefið hefur verið í skyn að komnir
væru brestir í samstarf ykkar Hall-
dórs Ásgrímssonar og að þér hafi
fundist hann láta eldinn brenna of
mikið á þér í virkjanamálunum fyrir
austan. Hvað er hæft í því?
„Það er ekkert hæft í þessu. Ég
byrjaði 27 ára gamall sem aðstoðar-
maður Halldórs og gekk í gegn um
góðan skóla hjá honum í sjávarút-
vegsráðuneytinu. Þá tókst með okk-
ur góð vinátta sem aldrei hefur bor-
ið skugga á og ég hef litið á mig sem
nokkurs konar uppeldisson hans í
pólitíkinni. Halldór hefur stutt mig
vel í öllum málum sem ég hef unnið
að. Ég tel það vera dæmi um hversu
góðir vinir við erum að hann sætti
sig við það að ég hætti í pólitík þrátt
fyrir að honum væri illa við það. Ég
vissi líka að ég hafði eindreginn
stuðning hans þegar ég sóttist eftir
varaformannsembættinu enda hef-
ur hann líklega talið að ég myndi
geta stutt hann betur en aðrir í þeim
verkum sem ganga þurfti í innan
Framsóknarflokksins. Þar hefur
verið einstaklega gott samstarf á
milli okkar. Sögusagnir um bresti í
samstarfi okkar eru settar fram til
þess að reyna að reka fleyg á milli
okkar og skaða flokkinn."
Þú ferð úr argaþrasi stjórnmál-
anna í vel launaða og tiltölulega ró-
lega stöðu og manni gæti dottið í
hug að þú værir fyrst og fremst að
hugsa um eigið skinn fjárhagslega.
Hvað varð um hugsjónir stjórn-
málamannsins Finns Ingólfssonar
sem var þekktur fyrir metnað og
hörku við að komast áfram í stjórn-
málum?
„Vissulega kom þessi ákvörðun á
óvart enda hef ég oft heyrt að menn
telji metnað minn í stjórnmálunum
svo óskaplega mikinn að ég myndi
aldrei gefa neitt eftir í baráttunni
við að komast til æðstu metorða.
Metnaðurinn var bara ekki meiri en
þetta.
Varðandi það að ég sé aðeins að
hugsa um eigið skinn má geta þess
að það þarf ekki að vera að ég verði í
Seðlabankanum um aldur og ævi.
Seðlabankastjóri er skipaður til
fimm ára í senn. Ég er enn á besta
aldri og gæti þess vegna horfið til
annarra starfa. Það á heldur ekki að
vera hugsjón stjórnmálamanns að
vera í pólitíkinni alla sína starfsævi.
Það getur einnig verið mikilvægt
fyrir stjórnmálaflokk að fá inn nýtt
blóð til þess að takast á við ný verk-
efni.“
Atgervisflótti úr
stjórnmálum
Halldór Ásgrímsson hefur verið
lengi að og margir telja að hann
muni hætta á næstu árum. Ekki eru
sjáanlegir forystumenn sem gætu
tekið við af honum. Hvers vegna tel-
ur þú að ekki hafi komið fram nýtt
og öflugt fólk sem hægt væri að sjá
fyrir sér í leiðtogahlutverki í Fram-
sóknarflokknum?
„Þessi lýsing gæti átt við um alla
stjórnmálaflokkana. Það eru sterkir
foringjar í Sjálfstæðisflokknum og
Framsóknarflokknum sem bera
höfuð og herðar yfir aðra. Ég held
þó að alls staðar sé hægt að finna
foringjaefni. Áður en ég var kosinn
varaformaður var eitthvað farið að
líta til mín um að taka við flokknum.
Kannski það hafi orðið til þess önn-
ur foringjaefni hafi ekki komið
fram? í flokknum eru menn sem ég
tel að geti mjög vel axlað þá ábyrgð
að taka við forystu Framsóknar-
flokksins. Þeir þurfa vissulega sinn
tíma. Ég tel til dæmis að það séu
foringjaefni í þingflokknum en einn-
ig utan hans.
Því miður er ákveðinn atgervis-
flótti úr stjórnmálunum almennt og
ég get tekið undir það sjónarmið að
það geti verið hættulegt fyrir þjóð-
félagið. Ég hef svo sem ekki lagt
það niður fyrir niér hver kunni að
vera ástæðan en er handviss um að
hennar er ekki einungis að leita í
launum þingmanna. Kannski er það
svo að menn séu einfaldlega ekki til-
búnir í það að gefa allt það sem
menn þurfa að gefa af sér til þess að
taka þátt í stjórnmálum. Stjórn-
málamaður er sífellt undir smá-
sjánni. Hann getur ekki um frjálst
höfuð strokið, getur til dæmis ekki
farið á mannfagnaði vegna þess að
það þurfa allir að tala svo mikið við
hann og koma á hann öllum heims-
ins vandamálum, ekki alltaf kurteis-
lega. Stjórnmálamaður er opinber
eign og fólki finnst það geta komið
fram við hann eins og því sýnist.
Margir hæfir einstaklingar sem
ættu mikið erindi í stjórnmál hafa
ekki verið tilbúnir til þess að sætta
sig við þetta.
Ég hverf nú úr stjórnmálum án
þess að bera kala til nokkurs manns,
þótt oft hafi átökin verið hörð. Nær
allir sem ég hef kynnst í stjórnmál-
unum, jafnt samherjar sem and-
stæðingar, eru heiðursfólks sem vill
vinna þjóð sinni gagn,“ segir Finnur
Ingólfsson.