Morgunblaðið - 05.01.1997, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 5. JANÚAR 1997
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
TÓMAS Guðmundsson
skáld við Lækjargötu
árið 1976.
stjórnin var ekki fjölmenn í þá daga og
það var ekki auðvelt að vera ljósmyndari
blaðsins. Oft var enginn annar ljósmynd-
ari að leita til og myndirnar þurfti að
taka, og þá þýddi ekkert annað en að fara
í öll verkefni sem komu uppá; hvort sem
það var að taka portrett af erlendum stór-
stjörnum, fljúga yfir eldgos eða framkalla
filmu sem var að berast utan af landi
með fréttamyndum sem lá þessi ósköp á
að koma í blaðið. í öll þessi störf gekk
Ólafur og þroskaði með sér sérstaklega
sterka tilfinningu fyrir fréttnæmum at-
burðum og hvað það er sem skiptir máli
í myndum.
Það hefur iðulega vakið athygli blaða-
manna sem hafa farið með Ólafi í verk-
efni, að það ber svo lítið á honum á vett-
vangi að þeir efast um að hann hafi tek-
ið nokkrar myndir. En svo þegar komið
er inn á blað og Ólafur fer að framkalla,
bregst ekki að hann er með hárréttu
augnablikin, og það sem meira er; hann
hefur haft sérstaka tilfinningu fyrir því
hvar þyrfti að staðsetja sig til að ná rétta
sjónarhorninu. Þetta tvennt, augnablik og
sjónarhorn, eru einmitt lykilatriði góðra
fréttamynda. Gott dæmi um þessa tilfinn-
ingu ljósmyndarans og kapp hans við að
bjóða lesendum ætíð upp á besta mögu-
lega sjónarhornið á atburðina, er mynd
hans frá afhendingu handritanna í Há-
skólabíói. Þar var ljósmyndurum ætlað
að mynda frá hlið salarins og stóðu þar
í hnapp. En þegar kennslumálaráðherra
Dana, Helge Larsen, bjó sig undir að af-
henda Gylfa Þ. Gíslasyni menntamálaráð-
herra Flateyjarbók, gerði Ólafur sér grein
fyrir því að ljósmyndararnir myndu ekki
sjá bókina skipta um eigendur. Hann snar-
aði sér því uppfyrir neðri bekkina og í
salinn miðjan og náði þar einn ljósmynd-
ara hreinu sjónarhorni á þennan merka
atburð.
Þessir bestu eiginleikar sem fréttaljós-
myndari getur haft, sterk tilfinning fyrir
augnabliki, aðalatriði og sjónarhorni, hafa
nýst Ólafi á hans langa ferli, hvort sem
hann hefur verið að mynda hræringar í
stjórnmálum, listamenn og áberandi ein-
staklinga, eða mannlífsstemmningar á
götum Reykjavíkur og annarra byggðar-
laga landsins. Þeim myndum sem Ölafur
hefur tekið á ferli sínum má auðveldlega
skipta í einskonar kafla og eru þeir áber-
andi og hvað sterkastir sem fjalla um
stjórnmálasögu landsins eftir stríð og svo
listamenn sömu áratuga. Annar merkur
kafli, sem vert er að geta, er um flugsögu
okkar. í þeim kynnum sem ég hef haft
af myndum Ólafs K. síðasta áratuginn á
Morgunblaðinu, hafa myndir af öllum
þessum sviðum vakið athygli mína fyrir
innsæi og næmni ljósmyndarans fyrir því
sem var fyrir framan linsuna.
Sem dæmi má taka allar þær maka-
lausu myndir og menningarsögulega fjár-
sjóð, sem sýna marga fremstu listamenn
þjóðarinnar. Ólafur var góður vinur Kjarv-
als, hafði óvenjulega góðan aðgang að
málaranum og festi hann á filmu við ótal
tækifæri. Ásmund Sveinsson
myndaði hann einnig oft, sem
og Gunnlaug Scheving, Halldór
Laxness, Tómas Guðmundsson
- listinn er ærið langur. Það er
fyrir löngu kominn tími til að
bókaútgefendur landsins átti sig
á þeim gífurlegu verðmætum
sem fólgin eru í filmusafni Ólafs
K. Magnússonar; það mætti auð-
veldlega vinna upp úr því röð
bóka sem hver hefði sitt afmark-
aða efni, væri hver annarri for-
vitnilegri og sýndu ljósmyndirn-
ar í betri prentun og varanlegri
en dagblað getur boðið upp á.
Þessi „Nestor“ íslenskrar blaða-
ljósmyndunar hefur nefnilega
verið að skrá íslandssöguna um
leið og hún hefur átt sér stað.
Fyrir hönd vinnufélaga og
arftaka á ljósmyndadeildinni
færi ég Ólafi K. Magnússyni
þakkir fyrir samstarfið nú er
hann lætur af störfum eftir lang-
an og farsælan feril á Morgun-
blaðinu.
Morgunblaðið/Ölafur K. Magnússon.
„Ljósmyndari
þjóðarinnar“
ÞEGAR ég komst á
unglingsár fór ég að
þekkja Ólaf K. Magn-
ússon, rétt eins og
aðrir lesendur Morg-
unblaðsins, af nafn-
inu undir ótal snjöll-
um ljósmyndum.
Manninum kynntist
ég hinsvegar fyrst
þegar ég kom í nokk-
urra daga starfs-
kynningu á blaðið
vorið 1979. Þá var
verið að halda upp á
sumardaginn fyrsta
og mér var fengin
fílma og sagt að taka
myndir eins og hinir
ljósmyndararnir. Ég fór upp í Breiðholt,
myndaði þar barnmargar fjölskyldur
marserandi í kalsaslyddu með kerrur og
fána, og svo var kominn laugardagur og
ég opnaði blaðið og neðst á síðu sem helg-
uð var hátíðarhöldunum, var prentuð
mynd frá mér. Stoltið var að sjálfsögðu
mikið, fyrsta ljósmyndin mín
sem birtist opinberlega, en eitt
skyggði verulega á ánægjuna:
Myndin mín af konunni með
kerruna var merkt Ól.K.M.!
Þá voru þetta mikil vonbrigði
en með árunum hef ég orðið
stoltur af þessum mistökum
blaðamannsins sem merkti að-
alljósmyndara Morgunblaðsins
mynd starfskynningarstráks-
ins. En ég veit líka að Ólafi var
enginn greiði gerður með því -
þessi mynd mín samræmdist á
engan hátt þeim kröfum sem
hann gerði til fréttamynda sem
hann tók.
Nú um áramótin lét Ólafur
K. af störfum hjá Morgunblað-
inu sökum aldurs, eftir gifturík-
an feril sem spannaði rétt tæpa
hálfa öld. Á þessum tíma hefur
hann verið helsti fréttaljós-
myndari landsins og frekar en
nokkur annar einstaklingur
skrásett sögu íslensku þjóðar-
innar á filmur sínar; filmur sem
Ólafur K. Magnússon ljós-
myndari hefur látið af störfum
eftir tæplega hálfrar aldar
gifturíkan feril á Morffunblað-
inu. Á þessum tíma hefur hann
öðrum fremur skrásett sögu
þjóðarinnar á filmur sínar.
Einar Falur Ingólfsson,
myndstjóri Morgunblaðsins,
velti sérstöðu Ólafs fyrir sér.
skipta þúsundum.
Það er ekki að
ástæðulausu að Ól-
afur hefur oft verið
kallaður „Ijósmynd-
ari þjóðarinnar!"
En Ólafur mynd-
aði ekki bara fyrir
þjóðina, heldur hef-
ur hann ætíð gefið
sér góðan tíma í að
kenna starfsmönn-
um ljósmyndadeild-
ar blaðsins - en
þeim fór fjölgandi
með árunum -
galdurinn bak við
góðar blaða- og
fréttaljósmyndir.
Þannig hefur hann með myndum sínum
og fræðslu haft ómæld áhrif á íslenska
ljósmyndun og íslenska blaðaljósmyndara.
Þegar Ólafur kom frá námi í Holly-
wood, ekki löngu eftir að Heimsstyijöld-
inni síðari lauk, var hann fljótlega ráðinn
sem ljósmyndari að Morgunblaðinu. Rit-
ÁSMUNDUR Sveinsson
myndhöggvari.
ÓLAFUR Thors.
FLATEYJARBÓK afhent í Háskólabíói 21. apríl 1971.