Morgunblaðið - 05.01.1997, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 5. JANÚAR 1997 13
í m Wk
L A l' * «* 1
ÞESSIR fengu sér frostpinna í hléinu á milli tíma í heimspeki. í
klaustrunum læra þeir tíbetsku, sanskrít, ensku, rökfræði, heim-
speki, hugleiðslu og ýmis önnur fræði sem við eigum ekki nöfn á.
dómínó
eftir Jökul Jakobsson
á 100 ára afmœli Leikfélags Reykjavíkur j
Leikendur:
Eggert Þorleifsson, Hanna María Karlsdóttir, Halldóra Geirharðsdóttir
Margrét Ólafsdóttir, Egill Ólafsson, Guðrún Ásmundsdóttir.
ur af þjóð sinni. í janúar 1995 setti
kínverska stjórnin harðari lög um
ástundun trúarbragðanna, en nokkur
klaustur höfðu fengið leyfi til að
stunda starfsemi sína. Þau eru álitin
miðstöðvar uppreisnarmanna og
þangað koma útsendarar stjómarinn-
ar reglulega til að kenna „hina réttu“
hugmyndafræði kommúnismans. Sá
sem krefst opinberlega
endurkomu Dalai Lama
er dæmdur í 19 ára
fangelsi. Sá sem krefst
þess að Tíbet fái sjálf-
stæði fær skot í höfuð-
ið. Margir telja að ef
svo heldur fram sem
horfir, verði tíbetsk
menning útdauð í Tíbet
innan 10 ára.
Lífíútlegð
í Dharamsala á
Norður-Indlandi búa
þúsundir tíbetskra út-
laga, en þar er einnig
aðsetur tíbetsku ríkis-
stjórnarinnar í útlegð. Hún er lýð-
ræðislega kosin af öllum þeim flótta-
mönnum sem búa á Indlandi og í
Nepal. Reynt er að kynna umheimin-
um vanda Tíbeta og stóran hluta
ársins er Dalai Lama á faraldsfæti
um heiminn til að flytja fyrirlestra
annaðhvort um tíbetska heimspeki
eða um pólitískt ástand Tíbets. Hann
hlaut friðarverðlaun Nóbels árið
1989 fyrir störf sín í þágu friðar og
frelsunar Tíbets, og var það mikið
áfall fyrir kínversku stjórnina. Það
er hinsvegar ekki einfalt vandamálið
sem Tíbetar eiga við að etja. Ef eitt-
hvert vestrænt ríki er of yfirlýs-
ingaglatt um að Tíbet eigi að fá sjálf-
stæði eða það gagnrýnir Kínverja
fyrir glæpi sína í Tíbet, þá hlýtur
það í staðinn mikinn kulda frá kín-
verskum stjórnvöldum og oft nálgast
það viðskiptaþvinganir. Eitt fyrsta
embættisverk Vaclavs Havels þáver-
andi forseta Tékkóslóvakíu var að
bjóða Dalai Lama í opinbera heim-
sókn og fyrir vikið sleit Kína við-
skiptasamningum sínum við Tékka.
A Vesturlöndum hafa myndast ótal
þrýstihópar sem krefjast sjálfstæðis
Tíbets og allar helstu mannréttinda-
stofnanir hafa verið að vinna í þessu
máli í fjölda ára.
Hér er hinsvegar um margþættan
vanda að ræða. Tíbetar höfðu lítil
sem engin viðskipti við önnur lönd
fyrir innrás Kínverja, og það eru
nánast engin plögg til hjá öðrum
ríkjum sem staðfesta að þarna hafi
verið sjálfstæð þjóð. Landið var lok-
að fyrir útlendingum í fjölda ára.
Sérkennileg þróun hefur að und-
anförnu orðið í tíbetsku frelsisbar-
áttunni. I fyrsta skipti er farið að
bera á tíbetskri þjóðernishyggju.
Þjóðernishyggja krefst vilja, sjálfs-
upphafningar, samsemdar og sjálfs-
skilgreiningar til þess að greina sig
frá þeirri þjóð sem barist er gegn.
Þessi fyrirbæri eru allt hættir sem
tíbetskur búddismi og búddismi al-
mennt berst gegn. En þrátt fyrir það
er tíbetskur búddismi, sem eitt sinn
vann gegn þjóðernishyggju, orðinn
að tákni Tíbets. Með Dalai Lama sem
talsmann trúarinnar og þeirri ofbeld-
islausu stefnu sem hann fylgir, og
hvetur þjóð sína til að fylgja, hefur
tíbetskur búddismi orðið eitt megin-
sérkenni Tíbeta og andstaða við þá
maóísku hugmyndafræði sem Kín-
veijar halda að þeim.
Dalai Lama býr í litlu, látlausu
húsi nálægt meginmusteri búddista
í Dharamsala. Þar tekur hann reglu-
lega á móti fólki sínu og Vest-
urlandabúum sem vilja hitta hann.
Oft koma hópar frá Tíbet yfir fjall-
garðinn til að hitta þennan mann
sem þau dýrka nánast sem guð.
Hann er fyrir þeim tákn um frelsið;
í honum birtist von þeirra um betra
líf í eigin iandi. Það er átakanlegt
að sjá þetta fólk eftir samfundinn
við leiðtoga sinn. í sínu besta pússi
standa þau og gráta af gleði yfir
að hafa hitt Dalai Lama, þennan
HINN sex ára
gamli Panchen
Lama er líklega
yngsti pólitíski
fanginn í Kína. Er
Dalai Lama til-
kynnti að hann
væri endurholdgun
síðasta Panchen
Lama, þá hvarf
hinn ungi lama
ásamt fjölskyldu
sinni og ekkert
hefur til þeirra
spurst síðan i maí
1995.
hógværa munk, sem á einhveija
sorglegustu sögu þjóðarleiðtoga sem
uppi er í dag.
Vonlítil barátta?
Tíbetskir útlagar á Indlandi og í
Nepal gera sitt besta til að varðveita
menningu sína. Handiðn er stunduð
á hefðbundinn hátt, ekki svo ólík
ullarvinnu íslendinga fyrr á öldum,
og stofnaðar hafa verið útflutnings-
skrifstofur þar sem teppi, peysur,
myndlist og aðrar vörur eru fluttar
út. Reknar eru stofnanir sem kenna
tónlist, dans og myndlist og má
nefna í því sambandi Norbulinka í
Dharamsala, sem er listaháskóli,
settur á fót fyrir veglega peningag-
jöf frá Japönum. Sérkenni Tíbeta,
búddisminn, er þó miðlægur í lífi
þessa fólks. Hver fjölskylda sendir,
eins og áður sagði, einhvern af son-
um sínum í kiaustur. Ef gengið er
um Dharamsala, á hvaða tíma dags-
ins sem er, má alltaf heyra úr húsum
bænasöngl munka þar sem þeir
koma saman og biðja fyrir mannkyn-
inu. Mörg klaustur eru starfrækt um
allt Indland og í Nepal, og það eru
litlar líkur á að trúarbrögðin sem
slík deyji út. Um tungumálið, sið-
venjur og listir Tíbeta gegnir öðru
máli. Þar virðist raunveruleg hætta
vera á ferðinni. Fámenn og dreifð
þjóð útlaga á Indlandi er ekki fær
um að halda uppi þessari ævafornu
menningu, og ef mál þróast með
sama hætti og nú lítur út fyrir að
í upphafi næstu aldar verði tíbetsk
menning liðin undir lok.
Horfurnar eru ekki góðar fyrir
Tíbeta. Kínversk stjórnvöld bjóða
sérstök kjör þeim Kínverjum sem
kjósa að flytjast til Tíbet. í Kína eru
um 120 milljónir atvinnuleysingja
sem flakka um á milli borga í leit
að vinnu. Loftslagið í Tíbet hentar
Kínveijum mjög illa, en þau réttindi
sem eru í boði þar freista margra
og er nú svo komið að fleiri Kínveij-
ar en Tíbetar eru í Tíbet. Því hefur
verið spáð að kommúnisminn muni
hrynja í Kína eins og annarstaðar
þar sem hann hefur ríkt. Aðrir telja
litlar líkur á að sú spá rætist. Kín-
versk þjóðarsál er ólík þeirri rúss-
nesku eða austur-evrópsku. Að auki
virðist engin ástæða til að binda
vonir við hin voldugu ríki vestursins,
því að þau forðast að styggja Kín-
vetja, þessa þjóð sem nú er í hvað
mestri efnahagsuppsveiflu og mun
verða eitt af voldugustu ríkjum
heims á næstu öld.
Höfundur stundar heimspekinám
á írlnndi.
Leikhljóð: Ólafur Öm Thoroddsen. Lýsing: Ögmundur Þór Jóhannesson 5
Leikmynd og búningar: SU'gur Steinþórsson. Leikstjórn: KrisU'n JóhannesdótUr.
Frumsýning á Litla sviðinu fimmtudaginn 9. janúar kl. 20.00. llppselt. <
2. sýning löstudaginn 10. ianúar.
g vim ómwíiszfc
FnummLUMMwetÞ
1 Mjög mikið og bœtt aðhald
\l Árangursríkfitubrennslu leikfimi
3-6 sinnum í viku
1 Vigtun vikulega
1 cm. mœlingar
\i Persónuleg rdðgjöf um matarœði
1 Matardagbœkur
1 Mappa meðfiróðlegum upplýsingum
1 Ný uppskriftarbók
1 Verðlaun vikulega fyrir ástundun
1 Tahmarkaðurfjöldi ( hvern hóp
Eygló Ásmundsdóttir fór á Átaksnámskeið (
mars 1996. Hún gifti sig (júlí, þá 12 kg léttari.
Eygló hélt áfram reglulegri ástundun og hefur
nií náð að missa 16 kg.
NóMmm hefjasi n. oq i(f. m.
Skráning og nánari upplýsingar í
síma 565-2212. Fax 565-2358
Morgun- dag- og kvöldhópar.
Frí barnagæsla fyrir morgun-
og daghópa .
Verð: 10.900,-. 10% stgr.afsláttur.
IÍKAMSRÆKT OG LJÓS
BÆJARHRAUNI 4 /VIÐ KEFLAVÍKURVEGINN /SÍMI 565 2212