Morgunblaðið - 26.01.1993, Blaðsíða 15

15
__________________________MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. JANUAR 1993
Týndir hellar — fortíð- p
in undir fótum okkar I
>nileifafundur á Hcllu:
Laimgengiir hellir
og’ginn í sandstein
VNGF.NGUR «■
Idi S. júni nMutUAmn. liellnn
■ ■ ijigvrTa rortni éýpi. Gróaiktl er að ■
‘‘91 hHlw»r|x™" befw eerií fc
k I}»T«r þrrp fré munnunum liEEJ* ai&tr I hel

eftir Eyjólf
Guðmundsson
Á öndverðu árinu 1991, skrifaði
ég manni á Hellu og vék að því að
leynast mundu týndir hellar á svæð-
inu við þorpið. Ennfremur á ieiðinni
frá Ægissíðu að Árbæjarhelli. Svar-
bréf kom nokkru síðar og áleit við-
komandi maður mig vera eitthvað
ruglaðan og ímyndunarafl mitt mik-
ið.
Mikil kaldhæðni örlaganna var það
að nokkru síðar, eða 3. júní 1991,
finnst hellir á Hellu, nokkra tugi
metra frá bæjardyrunum hjá þeim
sem ekki hafði talið siíkt trúiegt.
Þetta gerðist þegar verið var að grafa
fyrir húsgrunni hjá Torfa Jónssyni
trésmið. Frétt um þetta birtist í
Morgunblaðinu 5. júní 1991.
Hvggð frumbyggjanna
Ljóst má vera að ailur íjöldi hinna
manngerðu hella á íslandi hefur ver-
ið aðsetur manna. Mikið er á huldu
um það hversu fjölmennir þessir hell-
isbúar voru, og af mörgum fræði-
mönnum álitið að hér hafí verið um
að ræða fáa einsetumenn frá Bret-
iandseyjum. í fomritunum er þess
getíð að hér hafi verið Irar og pap-
ar, sem stokkið hafi á brott við land-
nám norrænna manna.
Hinn mikli flöldi helia við Ægis-
síðu bendir á að á Rangárbökkum
hafi verið fjölmenn byggð, hugsan-
lega iöngu fyrir árið 874. Viss atriði
benda til að hér hafi ekki bara verið
um að ræða fólk sem kom frá Bret-
landseyjum, heldur einnig sunnar úr
Evrópu, þar sem hellagerð var al-
geng. Grískur landkönnuður kom tíl
landsins árið 330 f. Krístburð. Sá
hét Pyþeas, og nefndi hann landið
Thule. ÁJrtið er að hann hafi siglt
til landsins eftir ábendingum frá fólki
á Bretlandseyjum. Kannski var þá
þegar fólksbyggð á Rangárbökkum?
Ymislegt rennir stoðum undir þá
skoðun að fólk frá Rómaríki hinu
foma hafi flutt til landsins, og m.a.
haft með sér búfénað.
Irskir menn notuðu fyrir ævalöngu
húðkeipa, sem hægt var að sigla á
um úfin og opin höf. Nýjustu rann-
sóknir sýna að síkir húðkeipar hafa
ótrúlega sjóhæfni, og hafa m.a.
Norðmenn gert tilraunir með þá á
Atlandshafí. Sjóhæfni þeirra er
undraverð, og þegar skinn þessara
farkosta kemur í qo, harðnar það
og eykur stöðugieika bátsins.
Á víkingaöld og fyrir þann tima,
var loftslag mun hlýrra á norðursióð-
um, en síðar varð. Það var því ekk-
ert vandamál að fara sjóleiðina milli
Bretlandseyja, um Færeyjar og til
íslands, þótt farkostír væru engin
stór skip.
Norrænt landnám
Við það hefur lengi verið miðað,
að norrænir menn hafi fyrst sest að
á íslandi árið 874, og Ingólfur Amar-
son hafi verið fyrsti landsnámsmað-
urinn. Vitað er að norrænir landn-
ámsmenn höfðu írska þræla, og má
ætla að þeir hafi bæði verið hertekn-
ir á Bretlandseyjum, og einnig tekn-
ir af þeim írska stofni sem fyrir var
hér á landi. Smám saman var þeim
svo gefið frelsi og þeir féllu inn í
norrænt samfélag. Þetta var fólk sem
hafði tileinkað sér ritlistína, og hefúr
því í mörgum, tilvikum orðið mikils
metíð af víkingum, sem gjaman vildu
varðveita frásagnir um orustur og
hemað.
Norrænir menn kunnu lítt til hel-
lagerðar, og munu nánast engir
manngerðir hellar fyrirfinnast á hin-
um Norðurlöndunum. Menn þar hafa
hvorki haft aðstæður né áhuga á
hellagerð. Þetta höfúm við nútíma
íslendingar kannski tekið í arf, því
áhugi fólks á helium er hér takmark-
aður. Að vísu hefúr komið út bók
um manngerða hella, en þar vantar
nákvæmar fomleifarannsóknir.
Þegar norrænir menn hófu búsetu
á íslandi, byggðu þeir hús sín ofan-
jarðar, úr tijáviðum, torfi og grjóti,
allt eftir efiium og aðstæðum. Þá
húsagerð tóku þeir með sér frá
heimalandi sínu.
Hellagerðin er hinsvegar komin
sunnan úr Evrópu og var algeng í
Rómaríki hinu foma. í Tyrklandi og
í Norður-Afríku hefur fólk búið í
hellum fram til þessa, svo dæmi séu
nefnd.
Verkefni fyrir
fornleifafræðinga
Það er gullvægt tækifæri og að-
kallandi verkefni fyrir fomleifafræð-
inga, að láta nú til skarar skríða,
og rannsaka til hlítar, hella á land-
„Hinn mikli fjöldi hella
viö Æg’issíðu bendir á að
á Rangárbökkum hafi
verið fjölmenn byggð,
hugsanlega löngu fyrir
árið 874.“
inu. En þá sérstaklega að finna hella
sem lokast hafa, og verið gieymdir,
kannski í mörg hundruð ár. Slíkir
hellar geta varðveitt eitt og annað.
sem hvorki menn né búpeningur hef-
ur aftnáð. Hugsanlega viðarkol, sem
hægt væri að aldursgreina, svo nokk-
uð sé nefnt. Með nútíma tækni ætti
að vera hægt að nota tækjaútbúnað
tíl að finna týnda hella. Svæði á
Hellu og nágrenni, svo og túnin við
kirkjustaðinn Odda á Rangárvöllum
ættu þá að koma fyrst til greina.
Hér með er skorað á þá sem
stjóma uppgrefti fomleifa að heíja
þegar að rannsaka þessi mál, og það
nú þegar á vori komanda.
Ekki er nóg að ganga inní helli
með vasaljós og tommustokk og
mæla stærð og gera teikningu, held-
ur þarf að Ijarlægja gólfskán og
saumfara gólf og komast niður á
upprunalegan jarðveg.
Höfundur er áhugamaður um
fonúeifafræði.
■TI^STTTTTOTl KYNNINGARVERÐ
M viöurkenndur ESI söiuaöili B út janúarmánuö *
m
■
Hp dtígar /9i. 3o janúar
HP Vectra 486/25N
Borötölva 486sx 25 MHz, 4MB vinnsluminni,
Super VGA14" lággeisla litaskjár, Ultra VGA
skjákort á Local Bus.
85MB diskur, Dos 5.0, Windows 3.1 og mús.
kr. 149.900 stgr
HP Laserjet IIIP
Hágæða laserprentari sem afkastar
4 bls. á mínútu. Prentar í 300 punkta
upplausn. Er með upplausnaraukningu.
HP Laserjet 4
Nákvæmur og öflugur laserprentari. Prentar í 600
punkta upplausn og er meö upplausnaraukningu.
Hefur 45 innbyggðar leturgerðir og RISC örgjörva
sem auöveldar útprentun á flókinni grafík.
LaserJet 4 er samhæfður við öll þekktustu
netkerfi og einnig við Macintosh.
HP Deskjet 500C
Bieksprautuprentari sem prentar í lit, jafnt á
pappír sem glærur. Prentar í 300 punkta upplausn
og allt að 240 stafi á sekúndu.
Fæst einnig tengjanlegur viö Macintosh.
HP rekstrarvörur
Eigum ávallt fyrirUggjandi fjölbreytt úrval
af rekstrarvörum fyrír Hewlett Packard tölvur og prentara.
kr. 189.900 stgr.
Ert þú svo heppinn að eiga elsta HP laserprentara á íslandi?
í tllefni HP daganna leitum við að elsta HP laserprentaranum á íslandi. Eigandi hans fær nýjan
HP LaserJet IIIP að gjöt frá HP á íslandi.
Leitinni lýkur kl 14.00 laugardaginn 30. janúar. Nánari upplýsingar gefur Gunnar Lárusson hjá Tæknivali.

HEWLETT
PACKARD
HPÁ fSLANDI HF
Öil verö eru meö VSK og miöast viö tollgengi í janúarmánuði.
ITæknival
Skeifunni 17, sími 68 16 65
■