Morgunblaðið - 27.05.1982, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 27. MAÍ 1982
31
Löng erlend lán:
MIKIL AUKNING hefur verið í löngum erlendum lánum
síðustu misserin og árin, en þegar fimm ára tímabil, frá
lokum árs 1976 til loka síðasta árs, er skoðað, kemur í Ijós, að
þessi lán hafa aukizt um 783,6%, eða úr 959 milljónum króna
í árslok 1976 í 8.474 milljónir króna í árslok 1981.
Stærstur hluti langra er-
lendra lána eru á vegum opin-
berra aðila, en þau jukust á
umræddu tímabili úr 571 millj-
ón króna í 5.368 milljónir
króna, eða um liðlega 840%, eða
nokkru meira en heildarlántök-
urnar.
Erlendar lántökur lánastofn-
ana í formi langra lána jukust
á umræddu tímabili um
576,7%, eða úr 236 milljónum
króna í 1.597 milljónir króna.
árslok 1978, eða í 33,8%. í árs-
lok 1979 var þetta hlutfall kom-
ið í 34,6% og jókst enn árið
1980, og var í árslok 34,8%. Á
síðasta ári kom svo enn eitt
stórt stökk upp á við og í lok
síðasta árs var þetta hlutfall
komið upp í 37% og stefnir í um
40% á þessu ári.
1981 versta ár í sögu ÍSAL:
Hafa aukizt um
tæplega 783% á
5 ára tímabili
Loks má geta þess, að löng
erlend lán á vegum einkaaðila,
hafa á umræddu tímabili auk-
izt úr 152 milljónum króna í
1.509 milljónir króna, eða um
tæplega 893%.
Ennfremur má geta þess, að
erlend lán alls, á meðalgengi
ársins, sem hlutfall af vergri
þjóðarframleiðslu, hafa aukizt
nokkuð síðustu árin, en þetta
hlutfall var 33,8% í lok árs
1976. Fór niður í 31,6% í árslok
1977, en síðan aftur upp á við í
Norrænn
verkefnis-
útflutnings-
sjóður
Tveir íslendingar
veröa í stjórn hans
ÁKVEÐIÐ hefur verið að setja
á stofn norrænan verkefnaút-
flutningssjóð, sem hafi það
markmið, að efla samkeppn-
isstöðu norrænna fyrirtækja á
alþjóða vettvangi, með því að
styrkja verkefni, þar sem
Norðurlönd eiga hagsmuna að
gæta.
Sjóður þessi verður í
tengslum við Norræna fjár-
festingabankann, en með sér-
stakri stjórn. í þessari stjórn
munu eiga sæti tveir full-
trúar frá hverju Norðurland-
anna og skal viðkomandi rík-
isstjórn tilnefna stjórnar-
menn til þriggja ára.
Þar sem verkefni sjóðsins
felst m.a. í því, að styrkja
norræn fyrirtæki og samtök
við gerð skilyrða- og arðsem-
isathugana í tengslum við al-
þjóðleg verkefni, svo og að
styrkja aðra starfsemi, sem
miðar að því að efla sam-
keppnisstöðu norrænna
fyrirtækja, telur Félag ís-
lenzkra iðnrekenda mjög
æskilegt, að annar fulltrúi
íslands verði valinn af sam-
tökum fyrirtækjanna.
Hefur félagið þess vegna
farið þess á leit við stjórn-
völd, að annar fulltrúi ís-
lands í stjórn verkefnaút-
flutningssjóðsins verði til-
nefndur af FÍI.
Tap á árinu nam 28,7%
af veltu fyrirtækisins
Tap íslenzka járnblendifélagsins
nam um 48,4% af veltu
AFKOMA ÍSAL í fyrra var hin lang-
versta í sögu fyrirtækisins. LokaniA-
urstöóur sýna tap aö fjárhæö 208
milljónir króna og er þaö 28,7% af
veltu fyrirtækisins, sem var 726
milljónir króna. Mesta tap áöur var
1975, en þá nam það 12% af veltu.
Þessar upplýsingar koma fram í
grein Ragnars Halldórssonar, for-
stjóra ÍSAL, í síðasta hefti ISAL-
tíöinda.
„Sveiflurnar hafa verið gífur-
legar á milli ára, þar eð hagnaður
ÍSAL 1980 var 2,24% af veltu,
sveiflan niður á við er því um 30%.
Svipaða sögu er að segja af ís-
lenzka járnblendifélaginu. Þar
nam tapið í fyrra 60 milljónum
króna, eða 48,4% af veltu.
Ástæður fyrir tapi ÍSAL árið
1981 eru margar. I fyrsta lagi
hrun álmarkaðarins, sem bezt sést
á því, að markaðsverð er nú um
45% lægra en það var fyrir 20
mánuðum. Verðið fór hæst í um
2.000 dollara á tonn, en er nú um
1.100 dollarar.
Orkuskömmtun 1979 og 1980
minnkaði framleiðslu ÍSAL þegar
markaðurinn var góður og
skömmtun 1981 og 1982 dró úr
framleiðslu, þegar hægt var að
selja með jákvæðri framlegð. Enn
má nefna styrkingu dollarans,
sem minnkaði tekjur ÍSAL af sölu
á Evrópumarkað, eins og þekkt er
úr öðrum iðnaði. Gengishækkun
erlendra mynta á síðastliðnu ári
nam um 20% á sama tíma og
kauphækkanir voru um 40%. Síð-
ast en ekki sízt fóru vextir á doll-
arlánum yfir 20% á síðasta ári, en
flest lán ISAL voru í dollurum.
Þetta skapaði gífurlegan fjár-
magnskostnað, sem nemur raunar
V\ af tapi ÍSAL.
Eins og við mátti búast hafa
safnazt fyrir mun meiri birgðir
hjá ÍSAL en í venjulegu árferði.
Þær eru nú um fimmfalt meiri en
ef allt væri með felldu, eða yfir 20
þúsund tonn. Birgðasöfnun var þó
enn meiri 1975, en þá voru þær
sjöfaldar venjulegar birgðir. Að
hluta til hefur birgðasöfnunin ver-
ið fjármögnuð nú eins og 1975 með
sölu til Alufinance og hefur fyrir-
tækið nýlega selt þangað um 10
þúsund tonn á verði, sem er veru-
lega hærra en markaðsverð. Alu-
finance er samtök evrópskra ál-
framleiðenda, sem hafa það hlut-
verk að fjármagna birgðir í sam-
vinnu við banka og aðrar pen-
ingastofnanir, segir Ragnar Hall-
dórsson ennfremur í grein sinni.
Loks má geta þess, að heildar-
tekjur íslendinga af ÍSAL frá upp-
hafi hafa numið um 3.400 milljón-
um króna, sem er um 33% af
heildarveltu fyrirtækisins á þess-
um tíma. Til samanburðar má
nefna, að fjárlögin fyrir 1982
hljóða upp á tæplega 8.000 millj-
ónir króna.
Kaupmáttarrýrnun „allra launþega“
september 1978 — janúar 1982 tæplega 9%:
Um 12,6% rýrnun
er hjá opinberum
starfsmönnum
KAUPMÁ'lTlIR kauptaxta „allra
launþega“, miöaö við vísitölu fram-
færslukostnaöar hefur á tímabilinu
september 1978 til janúar 1982 rýrn-
ar um tæplega 9%, en vísitalan var
118,7 í september 1978, en 108,1 í
janúarmánuöi sl. Þessar upplýsingar
koma fram i nýjasta hefti fréttabréfs
Kjararannsóknarnefndar. Þegar tal-
að er um „alla launþega", er átt við
meðaltal verkamanna, verkakvenna,
iðnaðarmanna, verzlunar- og skrif-
stofufólks, landverkafólks innan
ASÍ og opinberra starfsmanna.
Kaupmáttarrýrnunin er mest
hjá opinberum starfsmönnum á
ofangreindu tímabili, eða liðlega
12,6%. Vísitala kaupmáttar þeirra
var í september 1978 125,9, en í
janúar sl. var hún komin niður í
110,0.
Rýrnunin hjá landverkafóiki
innan ASÍ er liðlega 7,25%, en
vísitala kaupmáttar þeirra var í
september 1978 115,8, en var í
janúarmánuði sl. 107,4.
Rýrnun kaupmáttar verzlunar-
og skrifstofufólks á tímabilinu var
6,67%, en vísitalan var 115,5 í
september 1978, en 107,8 í janú-
armánuði sl.
Hjá iðnaðarmönnum hefur
kaupmátturinn rýrnað á umræddu
tímabili um 7%, en vísitalan var í
september 1978 107,1, en í janú-
armánuði sl. var hún 99,6.
Rýrnun kaupmáttar verka-
manna á umræddu tímabili er
7,24%, en vísitalan var 118,8 í
september 1978, en var 110,2 í
janúar sl.
Loks má geta þess, að kaup-
máttur verkakvenna á þesau tíma-
bili rýrnaii um tæplega 8,85%, en
vísitalan var 124,7 i sapúmtwr
1978 ag 1144 i janúa'nhátwfti sl.