Morgunblaðið - 13.07.1974, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. JULl 1974
17
— Elzti maður heims
Framhald af bls. 12
barna þeirra. Eins og ég sagði
áðan var Baba 120 ára, en Khatun
58 þegar hún fæddist."
Rasim Agayev hafði þekkt
Mislimov vel, og daginn eftir
hringdi hann til Khatun í Lerik,
sem er borg nærri Barzavu. Þá
spurði hann hana fyrir mig,
hvernig henni liði eftir að hafa
misst mann sinn. ,,Ég hef verið
veik alla tíð síðan,“ svaraði hún
hljómlausri og sorgmæddri
röddu. „Baba var mér mjög
góður. Hann kvartaði aldrei og ég
mun því ekki kvarta heldur. Engu
að síður er hann dáinn.“ Síðan
bætti hún við: „Það eru þeir, sem
eftir lifa, er greiða toll dauðans."
Ég spurði Eldar, hvað hann
teldi vera ástæðuna fyrir hinum
háa aldri Baba?
„Auk þess, sem ég hef þegar
nefnt, voru það lifnaðarhættir
hans. Þeir voru einfaldir, en
skipulagðir til hins ítrasta. Hann
hafði ætíð nóg fyrir stafni og
elskaði vinnuna. Hann varð bezti
sáningarmaður héraðsins, var
mikils metinn í héraðinu og vann
fullt starf á ökrunum þar til fyrir
fimm árum síðan. Þetta skiptir
miklu máli, þegar menn taka að
eldast. Hann neytti sama fæðis og
aðrir og borðaði mikið og vel þar
til hann missti allar tennur sínar
fyrir þrjátiu árum. En jafnvel
eftir það borðaði hann allan mat,
muldi hann með gómunum, sem
urðu grjótharðir. Ég minnist þess,
að sem barn sá ég hann bita í
sundur hart „lavash“ brauð með
tannlausum gómunum. Hann
kunni sér hins vegar hóf í mat.
Honum fannst mjög gott að borða
hunang og valhnetur, sem hann
neytti á hverjum morgni, ásamt
miklu magni af súrmjólk. Hann
drakk mikið af heimaræktuðu tei.
Hann smakkaði hvorki vin né
tóbak og sagði oft við mig:
„Viljirðu lifa eins lengi og ég
skaltu aldrei reykja né drekka."
„Langar þig til þess að lifa eins
lengi og Baba, Eldar?"
„Auðvitað langar mig til þess,“
sagði drengurinn. „Hann var
elskulegur maður, dásamlegur
maður. Líf hans var mjög
hamingjuríkt. Hann var mjög
sjálfstæður og þegar hann ákvað
að deyja dó hann.“
Dr. Mekhtiev sagði frá síðustu
dögum Mislimovs, í fyrsta sinn, og
vorum við Kyucharyant áheyr-
endur. Það var hrærandi frásögn
um virðulegt dauðastrfð:
„Um miðjan ágúst fékk ég
áríðandi skilaboð um að gamli
maðurinn væri veikur. Hann
hafði verið fluttur til Lerik,
héraðsmiðstöðvar í 10 kílómetra
fjarlægð frá Barzavu, þar sem er
litið en nýtízkulegt sjúkrahús. Eg
flaug þangað f þyrlu ásamt yfir-
skurðlækni lýðveldisins,
Rakhman Gulyev.
Þegar við komum þangað sáúm
við strax, að gamli maðurinn var
mjög veikur. Sjúkrahússlæknarn-
ir sögðu okkur, að hann hefði
verið fluttur þangað nauðugur;
hann hafði ekki viljað fara
þangað. Mér var skýrt frá því, að
hann neitaði að borða vegna þess
að hann þyldi það ekki og að hann
hefði ekki haft hægðir sfðastliðna
20 til 25 daga.
„Þrátt fyrir þessi alvarlegu ein-
kenni var æðasláttur hans 96 slög,
blóðþrýstingurinn 120 yfir 60,
lungun hrein og hjartað í lagi.
Tunga hans var þó hvít og hann
var fremur blóðlaus. Þegar við
þreifuðum á kviðarholi hans
fundum við köggla af hörðum
saur f görnunum. Vottur af blóði í
uppsölum hans og algjör skortur
á matarlyst vakti hjá okkur grun
um magakrabba. Við hefðum
viljað fara með hann til Baku í
myndatökur, en ástand hans var
of slæmt til þess að það væri
mögulegt.
Við gáfum honum margar
sprautur og tókst á endanum að
ná burt saurnum, nema tveim
smákögglum. Þeir voru því miður
þannig staðsettir, að þeir komu í
veg fyrir að við gætum ákvarðað,
hvort um æxli væri að ræða.
Eftir að hafa gert það, sem við
gátum, flugum við til Baku, en
komum aftur næsta dag, og var þá
f fylgd með okkur yfirsjúkdóma-
fræðingur lýðveldisins og tveir
beztu meinatæknarnir. Okkar
beztu menn. Við vorum f Lerik
aðra fimm daga.
Okkur til undrunar batnaði
gamla manninum mikið á þessum
tfma. Hann hafði fengið næringu
í gegnum æð, en nú fórum við að
gefa honum næringu um
munninn, aðallega mjólkurmat.
Hann hætti að selja upp. Rauðu
blóðkornunum fjölgaði úr 30 í 34
prósent. Þessi árangur örvaði
okkur svo, að við ákváðum að gefa
honum mjiika fæðu, B-12 vitamin,
C vitamin og sfðan 150 grömm af
blóði.
Að kvöldi sjötta dags okkar í
Lerik kom mikill afturkippur.
Líkamshiti gamla mannsins
hækkaði í 102,3 stig F. Hann fékk
köldu — öll einkenni blóðsafneit
unar. Hann var mjög reiður við
okkur þetta kvöld, og skammaði
okkur fyrir að dæla „ókunnu
blóði“ í æðar sínar. „Ég vildi það
ekki,“ sagði hann reiðilega. Hann
vildi ekkert hafa með okkur og
sjúkrahúsið að gera, hann vildi
bara fara heim og það strax.
„,Hvað viljið þið mér?“ sagði
hann. „Ég er ekki veikur. Ég er
aóeins gamall maður. Minn tími
er Iiðinn og ég á að deyja. Svo
einfalt er það.“
Við reyndum að tala um fyrir
honum og sögðum: „Lungun og
hjartað eru í góðu ástandi, blóð-
þrýstingurinn eðlilegur og það er
allt í lagi með þig fyrir utan
matarlystina. Við setjum þig á
sérstakan matarkúr og gefum þér
blóð í smáskömmtum og höldum
þér hér til rannsóknar. Þú gætir
átt börg ár ólifuð.“
Með þessu gátum við haldið
honum á sjúkrahúsinu. Hann
fékk bezta herbergið og fólk úr
fjölskyldu hans var hjá honum
dag og nótt. Kona hans Khatun
hafði verið meira eða minna í
Lerik síðustu tvö árin, til þess að
líta eftir húsinu, sem ríkisstjórn-
in gaf honum, en hann vildi ekki
búa í.
Okkur var mjög annt um að
halda honum á lífi. Honum hélt
áfram að batna, svo að við fórum
aftur til Baku og skildum við
hann í umsjá sérstaks hjúkrunar-
liðs, sem gaf okkur skýrslu
þrisvar á dag. Bati hans var hæg-
fara, en stöðugur, en hann hélt
áfram að heimta .að fá að fara
heim — til þess að deyja. Við
urðum að lofa honum að fara, í
þeirri von að þegar hann væri
heima yrði hann ánægður og að
það mundi flýta fyrir bata.
Hjúkrunarlið var sent með
honum heim, og það bjó í hjólhýsi
í bakgarði hans.
Að þrem dögum liðnum fékk ég
skilaboð, gegnum Lerik, þvi að i
Barzavu er enginn simi. Gamli
maðurinn hafði rekið lækninn og
hjúkrunarfólkið úr garðinum og
sagt því, að hann vildi ekki sjá
meira af þvi eða'meðulum þeirra.
Mér var einnig skýrt frá því, að
þorpsbúar stæðu með honum og
að við gætum ekkert meira gert.
Aðstaðan var orðin erfið. Ösk
gamla mannsins um að fá að
deyja varð að taka til greina.
Ég sendi strax tvo iækna, ásamt
dr. Dmitri Ashkerov frá sjúkra-
húsinu í Lerik, til þess að fylgjast
með dauðastrfðinu úr fjarlægð.
Þvi næst, til þess að verða við
óskum þorpsbúa, fjarlægði ég
hjúkrunarfólk okkar frá Barzavu.
Siðan fylgdumst við með i tvo
daga og nætur, meðan gamli
maðurinn var að deyja. Hann var
hættur að borða, en seldi enn
upp.
Ég talaði við allt skyldfólk
hans, sem var hjá honum á meðan
á dauðastríðinu stóð. Fjölskyldan
hafði safnazt saman. Þau voru
þar, öll 240. Inni í húsinu og úti í
garðinum. Ekki veit ég, hvar þau
sváfu. Hjá þeim voru allir þorps-
búar — og biðu.
Gamli maðurinn lá í rúmi sínu
og líf hans fjaraði út, en hann hélt
áfram að gera að gamni sínu við
fjölskylduna. Stuttu áður en hann
dó bað hann eitt af hinum níræðu
barnabörnum sínum, afkomend-
um Leylu, að athuga, hvers vegna
honum var kalt á fótunum. Hann
hélt, að hann hefði misst þvag í
rúmið og tilhugsunin hryggði
hann. Barnabarnið sagði að svo
væri ekki. Þá skipaði hann öllu
kvenfólki að yfirgefa herbergið.
Þegar dóttir hans Khalima neitaði
bað hann karlmennina að fjar-
lægja hana með valdi. Þegar hann
fann að endalokin voru að nálg-
ast, sagði hann, „Snúið mér,
þannig að andlitið snúi að veggn-
um.“ Hann vildi ekki, að þeir sæu
hann deyja. Þeir sneru honum við
og stuttu síðar lézt hann. Fljótt og
friðsamlega. Klukkan var 9 að
kvöldi.
Klukkan 11.00 e.h. var hringt í
mig frá Lerik. Dr. Ashkerov var
þegar búinn að fara til Barzavu til
þess að votta fjölskyldunni samúð
og til að ræða um hið mikilvæga
mál — krufningu. Fjölskyldan
bannaði hana, það væri dauða-
synd, sögðu þau. Næsta morgun
fór dr. Ashkerov aftur til Barzavu
og var þá sagt, að hann hefði rétt
misst af jarðarför gamla manns-
ins. Hann hafði verið grafinn i
fjölskyldugrafreitnum við sólar-
upprás.
Margar tilraunir voru gerðar til
þess að fá fjölskylduna til að
grafa upp lík gamla mannsins.
Við reyndum að sýna þeim fram
á, hve mikill skaði það væri fyrir
vísindin um allan heim, ef hann
yrði ekki grafinn upp. Fjöl-
skyldan hlustaði, en sagði nei.
Þetta gekk svo langt, að við
íhuguðum að stela líki gamla
mannsins, en var skipað að gera
það ekki. Við vorum að berjast
gegn venjum Múhammeðstrúar.
trúar, sem á mikil ítök í eldra
fólki í allri Azerbaijan. Þess
vegna gáfumst við upp. Tjón fyrir
vfsindi?
Ömetanlegt."
Hveragerði Nýr umboðsmaður hefur tekið við umboði Morgunblaðsins í Hveragerði Margrét Aðal- steinsdóttir, Grænumörk 7. Byggingamenn! Mælitæki til sölu kíkir, þrlfótur og stöng. Lltið notað. Ódýrt. Sendið nafn yðar til Mbl. merkt: Mælingataekí 1056.

Lokað vegna sumarleyfa frá 15. júlítil 12. ágúst. Stálumbúðir h.f. Lokað vegna sumarleyfa frá 15. júlí til 6. ágúst. Hjólbarðaviðgeroin Múla, við Suðurlandsbraut.
Tveir góðir
trésmiðir óskast.
Gott kaup í þrjár vikur.
Ofnasamiðjan i Reykjavík.
Hringið í síma 1 8106 á mánudag kl. 1 0—1 2 og 1 6 —18.
Maður á traktorsgröfu
óskast
Þarf að vera vanur.
Aðalbraut h.f.,
Borgartúni 29.
Sími 81 700.
Fjölbreytt starf
óskast
í Reykjavik eða Hafnarfirði frá 1. sept. n.k. eða síðar. Er vön
alm. skrifstofustörfum, enskum bréfaskriftum og afgreiðslu-
störfum. Meðmæli fyrir hendi. Tilboð óskast vinsamlega send
afgr. Mbl. merkt: ..Vön 1223."
Lagermaður óskast
Viljum ráða sem fyrst dugiegan og reglu-
saman mann, til lagerstarfa á snyrtivöru-
lager.
Allar nánari upplýsingar hjá deildarstjóra
heildsöludeildar.
G/óbus h. f.,
Lágmúla 5,
Reykjavík.
Vanan stýrimann
vantará humarbát.
Uppl. í síma 50418.
Viljum ráða
menn vana viðgerðum þungavinnuvéla.
ístak, sími 81935.