Morgunblaðið - 02.02.1974, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. FEBRUAR 1974

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjór
Ritstjórn og afgreiðsl;.
Auglýsingar
Askriftargjald 360.00
I lausasolu 22.00
hf Arvakur. Reykjavik
Haraldur Sveinsson
Matthias Johannessen
Eyjólfur Konráð Jónsson
Styrmir Gunnarsson
Þorbjorn Guðmundsson
Bjorn Jóhannsson
Arni Garðar Kristinsson
Aðalstræti 6. sími 10 100
Aðalstræti 6. simi 22 4 80
kr á mánuði innanlands
kr eintakið
Enda þótt reynt
sé að fara með tillögur
Einars Ágústssonar utan-
rfkisráðherra um viðræðu-
grundvöll við Bandaríkja-
menn í varnarmálunum
sem mannsmorð, er nú
smám saman að síast út,
hvað í þeim felst f raun
réttri. Sjálfur upplýsti ráð-
herrann um hinar „hreyf-
anlegu flugsveitir Banda-
ríkjamanna“, sem hér eiga
að vera staðsettar. Þar með
er ljóst, að nokkurt herlið á
að vera hér áfram sam-
kvæmt tillögum ráðherr-
ans, sem kommúnistar
hafa samþykkt á bak við
tjöldin. Jafnframt á að
vera hér sveit til eftirlits
með þessum flugvélum og
loks ,,löggæzlusveit“. Og f s-
lendingar eiga að leggja til
mannafla til að annast
þjónustu við þetta lið. Á
hinn bóginn er allt á huldu
um fjölda þeirra Banda-
ríkjamanna, sem hér
verða. Talað er um allt frá
500 til 2000 menn, en lík-
legast er, að fyrir ráðherr-
anum vaki, að í liðinu verði
eitthvað í kringum 1500
menn.
Ekki veit Morgunblaðið,
hvort Bandaríkjamenn og
NATO telja eitthvert hald í
sliku liði. Ljóst er þó, að
höfum skyldur við NATO,
meira að segja miðstjórn
Alþýðubandalagsins, sem í
ályktun talar um „vissar
kvaðir“, sem fylgi aðild
okkar að Atlantshafs-
bandalaginu. Þetta er
góðra gjalda vert út
af fyrir sig, og vissu-
lega ber að virða það
og meta, að islenzk
stjórnvöld ætli að standa
við skuldbindingar okk-
ar við nágranna- og
vinaþjóðir. En er það aðal-
atriði málsins? Erum við
íslendingar allt í einu
orðnir svo miklir alþjóða-
hyggjumenn með um-
hyggju fyrir nágrönn-
unum, að við fórnum eigin
hagsmunum fyrir þá? Já,
svarar ríkisstjórnin, en
fólkið í landinu segir nei.
stjórnarráðinu snúa
þessu við. Þeir segja
við Bandaríkjamenn og
NATO: Þið megið ekki
undir nokkrum kringum-
stæðum verja okkur. Það
særir stolt okkar, og það
gerir það að verkum, að
kommúnistar geta ekki
unað við samstarf í ríkis-
stjórn. Nei, umfram allt
látið okkur vera sem varn-
arminnsta. Þá skulum við
leyfa ykkur afnot af
stöðvum á íslandi, til að þið
getið gætt ykkar hags-
muna.
Þetta er sú einfalda stað-
reynd, sem við blasir, þeg-
ar tillögur Einars Ágústs-
sonar eru skoðaðar ofan í
kjölinn, og þó munu þær
vera ennþá fáránlegri en
nú er unnt að greina frá,
þvf að þær fást ekki birtar.
Fólkið í landinu segir í
dag: Við viljum varið land,
en ráðamennirnir segja,
við viljum alls ekki varið
land, við viljum bara
standa við skuldbind-
ingar okkar við NATO,
þannig að öðrum þjóð-
um reynist auðveldara
að verja sig. Svona
óendanlega vitlausar eru
þær tillögur, sem nú eru til
umræðu í stjórnarráðinu,
hugmyndir, sem kastað er
á milli flokkanna til að
reyna að bræða sjónarmið-
in saman. Kommúnistar
hafa fengið því ágengt, að
ekkert tillit sé tekið til ís-
lenzkra varnarhagsmuna.
Það telja þeir verulegan
ávinning og geta sætt sig
við, að hér sé herlið til að
verja aðrar þjóðir, ef við
sjálfir erum óvarðir.
111 nauðsyn er að hafa
erlent herlið í landinu. Nú
liggur hins vegar fyrir, að
allir flokkar vilja sætta sig
við slíkt lið. En særir það
þjóðarmetnað einhvers Is-
lendings minna, að liðið sé
hér staðsett einungis til að
gæta hagsmuna annarra
þjóða heldur en vera
mundi, ef megináherzla
væri lögð á varnir íslands
og umhverfis þess? Er sá
maður í rauninni til hér á
íslandi, sem telur hags-
munum okkar betur borgið
með þeim hætti? Er ein-
hver stoltari af framvindu
mála, ef starfsvið hersins á
Keflavíkurflugvelli verður
einskorðað við að gæta
hagsmuna annarra en okk-
ar?
Nei, sá maður er áreiðan-
lega ekki til nema í röðum
kommúnista, ef hann á
annað borð hugsar málið til
enda. Það er þetta, sem
fólkið í landinu sér og skil-
ur. Þess vegna undirritar
það nú áskoranir „Varins
lands“, fólk úr öllum flokk-
um. Og það eru áhrif fólks-
ins eins, sem geta komið í
veg fyrir, að áfram verði
haldið á braut einfeldn-
innar. Fólkið í landinu
verður að efla þau öfl inn-
an og utan ríkisstjórnar,
sem vilja áframhaldandi
varnir, og tryggja þar með
öryggi landsins. Við erum
og viljum vera landvarnar-
menn.
LANDVARNIR
því mundi ekki fyrst og Frumskylda stjórnvalda
fremst ætlað að verja Is-
land, heldur mundi það
einbeita sér að eftirlits-
störfum og þjónustu við
Bandaríkin og önnur
NATO-ríki. Ekki er
þaðheldur óeðlilegt, þvf að
gæfuleysi núverandi ráða-
manna íslands er svo mik-
ið, að þeir beinlínis leggja á
það áherzlu, að liðið eigi
ekki að vera hér okkur til
varnar, heldur til að ann-
ast þjónustustörf fyrir |
Atlantshafsbandalagsríkin. ,
Þeir viðurkenna, að við
í viðræðum við Bandaríkja-
menn og NATO á að vera
sú að krefjast þess, að séð
sé fyrir vörnum íslands.
Or því að við leggjum At-
lantshafsbandalaginu til að
stöðu hér er rétt og sjálf-
sagt, að við krefjumst þess,
að hliðsjón sé höfð af okkar
öryggi og raunar að það
sitji í fyrirrúmi. Þá og þá
fyrst séum við reiðubúnir
til að veita aðstöðu, sem
öðrum en okkur kemur
fyrst og fremst til
góða. Snillingarnir í
Hefði öryggisráð komið í veg
fyrir ágreininginn í NATO?
París —
SEINAGANGUR í ákvörðunum
og skoðanaskiptum hefur frá
fyrstu tíð háð starfsemi
Atlantshafsbandalagsins. Eink-
um á þetta við um vandamál,
sem snerta bandalagsþjóð-
irnar, en eiga rætur að rekja til
landa, sem liggja utan Atlants-
hafssvæðisins. Hið alvarlegasta
af slíkum tilfellum var Súez-
striðið, þegar Bandaríkjamenn
og Rússar tóku höndum saman
um að koma í veg fyrir sam-
eiginlega árás Breta, Frakka og
ísraelsmanna á Egyptaland.
Við höfum mörg dæmi um
vandamál í fjarlægum heims-
hlutum, sem höfðu bein áhrif i
bandalagslöndunum: Quemoy
og Matsu, Kúba, Víetnam,
Kongó, Kýpur, portúgölsku
nýlendurnar í Afríku og svo
náttúrlega eilífðarvandamálið í
Miðausturlöndum.
Langt er síðan mönnum var
ljóst, að yrði V-Evrópa fyrir
árás mundi bandalagið bregða
skjótt við, en jafnframt gera
flestir sér grein fyrir þvi, að
þegar vandamálin eru af fjar-
lægari rót fer næsta lítið fyrir
samvinnunni svo ekki sé talað
um eindrægni bandalags-
ríkjanna.
Kúbudeilan er raunar eina
undantekningin frá þessari
reglu. Þá studdu de Gaulle,
Frakklandsforseti, stefnu
Bandaríkjamanna, þótt málið
yrði að vísu til þess, að hann tók
frönsku hersveitirnar undan
yfirstjórn bandalagsins. Hann
hafði engan áhuga á því að
dragast inn í styrjaldir, sem
einhverjir aðrir kæmu af stað.
Aðeins einu sinni hefur verið
gerð alvarleg tilraun til þess að
horfast f augu við vandamálið
og hana gerði de Gaulle. Hinn
17. september 1958 skrifaði
hann Eisenhower, þáverandi
forseta Bandaríkjanna, álits-
gerð og var afrit af henni sent
Macmillan forsætisráðherra
Bretlands. I álitsgerðinni lagði
de Gaulle til, að komið yrði á
fót sérstakri stofnun, sem
Bandaríkin, Bretland og Frakk-
land ættu ein aðild að. Stofnun-
in átti að hafa það hlutverk, að
samræma hagsmuni stórveld-
anna um víða veröld og hafa
með höndum yfirstjórn kjarn-
orkuvopnabúnaðarins.
Eisenhower svaraði bréfi de
Gaulle 21. október 1958 og lagði
þá áherzlu á þörfina á því, að
sjónarmið allra bandalags-
ríkjanna yrðu athuguð gaum-
gæfilega. Þar með var þessu
máli lokið, en í sögu Atlants-
hafsbandalagsins gengur það
undir nafninu, „tillaga de
Gaulle um stofnun stjórnar-
ráðs“. Aldrei notaði Frakk-
landsforseti þó það heiti.
Ástæðan fyrir tillögu de
Gaulle var deilan um Formósu
árið 1958. Sú deila hefði hæg-
lega getað leitt til hernaðar-
íhlutunar Bandaríkjamanna
þótt úrslit fengjust fjarri
Atlantshafssvæðinu. Svar
Eisenhowers var mjög ófull-
nægjandi og því miður var mál-
ið aldrei kannað sem skyidi.
I rauninni er hér um að ræða
sama vandamálið og NATO á
enn við að stríða, eins og bezt
kom í ljós í deilunum, sem
fylgdu í kjölfar Yom Kippur
stríðsins. Þá fylgdu Evrópurík-
in annarri stefnu en Bandarík-
in og Bandaríkjaforseti sendi
kjarnorkuviðvörun til allra
stöðva bandaríska hersins, án
þess að tilkynna það banda-
mönnunum.
Enn í dag deila evrópskir
ráðamenn á þá Nixon og
Kissinger fyrir sömu atriði og
forverar þeirra í embættum
deildu á Eisenhower og Dulles
á sínum tíma: „Bandaríkja-
menn hafa aðeins samráð við
bandamenn sína þegar málin
snúast ekki beinlínis um banda-
ríska hagsmuni." Svar
Kissingers var líka í sama stíl,
þar er að segja, þegar klögu-
málunum linnti: Við verðum að
reyna að finna virkari leiðir til
samráðs og samvinnu.
Ýmsir forystumenn banda-
lagsins studdu tillögu de Gaulle
þótt þeir væru að vísu ekki al-
gjörlega samþykkir áætlunum
hans um framvæmd þeirra.
Paul-Henri Spaak, fyrrverandi
framkvæmdastjóri Atlantshafs-
bandalagsins, gældi gjarnarn
við hugmyndina um öryggisráð
bandalagsins, þar sem skyldu
sitja þrír fastafulltrúar og síð-
an væru nokkur sæti, sem
minni ríkin skiptust á að skipa.
Þetta öryggisráð varð aldrei
að veruleika, en stofnun þess
hefði leitt af sér nánari sam-
skipti og vettvang stöðugra
skoðanaskipta. Hefði öryggis-
ráðið verið stofnað fyrir
fimmtán árum mætti vænta
þess, að starfsemi þess væri nú
orðinn svo öflug, að koma hefði
mátt í veg fyrir deilurnar, sem
leiddu af styrjöldinni í Mið-
austurlöndum og olíusölubanni
Araba. Að minnsta kosti hefði
vart verið þörf fyrir ummæli
eins og þau, sem höfð voru eftir
Kissinger hér að ofan.
Slíkt öryggisráð hefði gert
Atlantshafsbandalagið að afli,
sem vel hefði mátt beita í öðr-
um heimshlutum, þar sem enn
eru ríkjandi tækifærissinnar,
einmitt vegna þess, að allt jafn-
vægi, sem Atlantshafsbanda-
lagið hefur skapað í Evrópu,
skortir. Það var vissulega gagn-
JseUr ílork Shnes
■ *. »
Eftir
C.L.
Sulzberger
legt, að Kissinger skyldi lýsa
yfir fylgi Bandaríkjanna við
sameiginlegt varnarkerfi, en
sennilega er enginn enn reiðu-
búinn til að stofna til öryggis-
ráðs eða neins í lfkingu við það.
Virk ráðgjafasamkunda hefði
fyrir löngu fært mönnum heim
sanninn um það, að gömlu
nýlenduveldin í Evrópu eru
ákaflega viðkvæm fyrir vanda-
málum, sem skapast vegna ein-
hliða aðgerða Bandaríkjanna á
fyrrverandi áhrifasvæðum
þeirra. Ráðgjafasamkundan
hefði leitt í ljós, að Evrópu-
menn hafa miklu meiri þörf
fyrir arabíska olíu en Banda-
ríkjamenn og hafa vissulega
rétt til áhrifa í deilunum fyrir
botni Miðjarðarhafsins jafnvel
þótt þeir hafi ef til vill spillt
áhrifum sínum eitthvað vegna
samtakaleysis.
Enn á eftir að fylla i það
skarð samráðs og samvinnu,
sem enn stendur autt innan
Atlantshafsbandalagsins. Þess
vegna eiga Vesturlandabúar nú
við að stríða erfiðleika, sem
geta orðið hinir mestu síðan
heimsstyrjöldinni lauk. •