Morgunblaðið - 13.10.1973, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. OKTÓBER 1973
19
Þorlákur R. Haldorsen vi5 mynd sfna „Stormdagur viðGróttu“.
Þorlákur sýn-
ir í Keflavík
Af
iiuilendum
vettvangi
Framhald af bls. 12
höfundur hefur átt þess kost að
ræða við nokkra þeirra brezku
embættismanna, sem tekið hafa
þátt í samningaviðræðum við okk-
ur Islendinga. Þvermóðska
þeirra, stífni og þrjózka er með
eindæmum — en í slíkum málum
mega tilfinningarnar ekki ráða.
Við höfum áður náð samningum
við Breta, og hvers vegna skyldi
það ekki vera hægt nú? En er
nokkur ástæða til að semja?
Þegar við íhugum þá spurningu,
hljótum við fyrst og fremst að
leggja til grundvallar eftir-
farandi: Tryggjum við með þvi
frið á fiskimiðunum og öryggi
sjómanna? Það er augljóst. Tekst
okkur að takmarka afla Breta á
íslandsmiðum meir með samning-
um en án samninga? Þetta er
lykilatriðið.
Menn greinir á um það, hvort
hægt sé að treysta þeim tölum,
sem fram hafa komið í Bretlandi
um aflamagn brezku togaranna
fyrstu 12 mánuði útfærslunnar.
Luðvík Jósepsson hefur alltaf
haldið því fram, að Bretar gætu
ekki veitt hér undir herskipa-
vernd eða með varðskipin sífellt á
hælum sér. Þess vegna neitar
hann að trúa þeim tölum, sem upp
hafa verið gefnar. Ólafur
Jóhannesson hefur einnig dregið
þessar tölur I efa. Fyrir nokkru
var flutt i Ríkisútvarpinu viðtal
við Jón Olgeirsson, ræðismann
okkar í Grimsby. Þar talar
trúnaðarmaður íslenzkra stjórn-
valda, og verður því tæpast trúað,
að ráðherrarnir dragi orð hans í
efa. Fréttamaður bar fram þessa
spurningu: „Jón Olgeirsson,
hvernig finnst þér, að afkoma og
afli brezkra togara hafi verið á
sl. ári?“ Og ræðismaðurinn
svarar: „A fyrsta helmingi þessa
árs, miðað við sama bilið í fyrra,
þá er aflinn mjög svipaður. Ég
hef nú getað fengið tölur yfir
Grimsbytogarana og það hlýtur að
gilda nokkurn veginn sama fyrir
togara frá Hull og Fleetwood. Og
það sýnir, að aflinn hefur verið
nokkurn veginn sá sami eins og
var í fyrra, en afkoman og verð-
mætið hefur aukizt um, ja, það er
auðséð frá 35—40% þannig að
Utkoman er mjög góð. Þetta voru í
fyrra 14 af 56—58 skipum, sem
gátu fengið yfir 100.000 punda
verðmæti fyrir sinn afla á fyrstu 6
mánuðum ársins. Núna eru ekki
nema 14 af 56 sem ná því ekki.
Kostnaður á öllu hefur náttúru-
lega hækkað mikið, það er samt
sem áður mjög gott fyrir þá.“
Síðan er Jón Olgeirsson
spurður um aflatölur og hann
svarar: „Rétt áður en ég fór út
voru birtar tölur frá landbúnaðar-
og sjávarútvegsráðuneytinu í
Bretlandi. Þeir höfðu fengið rúm-
lega 160.000 tonn held ég, að ég
megi segja. Og þetta var birt í
vikublaði, sem margir Islending-
ar í sambandi við sjávarútveginn
lesa, og þeir tala þar um þetta
sem rúmlega 30.000 tonna ágóða,
þannig að þeir segja, það heldur
áfram í greininni og segir, að
hefði verið samið við íslendinga
einhvern tíma í sumar eða vor, þá
hefðu þeir orðið að semja upp á
kannski svona í kringum þeir
nefna töluna 130.000 tonn og
hefðu orðið að hætta við veiðar
hérna kannski í maí eða júni, af
því að þá hefðu 130.000 verið
búin. í staðinn fyrir það fá þeir
þessi rúm 30.000 tonn til viðbótar
og geta alveg fiskað fram í árslok
frá 1. september 1972, þannig að
þeir eru náttúrlega hæst ánægðir
með það.“
Þessi ummæli Jóns Olgeirsson-
ar sýna okkur, að brezkir togara-
menn eru hinir ánægðustu með
ástandið eins og það hefur verið á
fiskimiðunum. Þeir telja sig hafa
fengið 30.000 tonnum meiri afla
en þeir hefðu tekið, ef samið
hefði verið í vor, og gróði þeirra
hefur margfaldazt vegna hins
hækkandi fiskverðs. En er þetta
ástand okkur hagstætt? Erum við
ánægðir með það, að brezkir
togaramenn skuli vera svona
ánægðir? Auðvitað er það sárt
fyrir Lúðvik Jósepsson að verða
að viðurkenna, að kenningar hans
um möguleika brezkra togara til
veiða hér við núverandi aðstæður
hafa ekki staðizt, en viðkvæmni
sjávarútvegsráðherra má þó ekki
verða til þess, að Bretum haldist
uppi að taka hér tugi þúsunda
tonna af fiski umfram það, sem
þeir mundu fá, ef samið yrði.
Hvernig stóðu málin
í maí?
I fyrra bréfi Ólafs Jóhannesson-
ar til Heaths, hvetur hann brezka
forsætisráðherrann til' þess að
kalla flotann heim og „endur-
skapa“ þar með það ástand, sem
ríkti fyrir 19. maí s.l. Margir hafa
viljað túlka þessi orð á þann veg,
að Ólafur Jóhannesson vilji
standa við þau tilboð, sem
Islendingar gerðu á síðasta
viðræðufundinum í Reykjavík i
byrjun maí s.l. Aðspurður hefur
Ólafur Jóhannesson hins vegar
ekki viljað gefa afdráttarlausa
yfirlýsingu um þetta. Öðru máli
gegnir um Lúðvfk Jósepsson. I
viðtali við Þjóðviljann hinn 3.
október s.l. sagði ráðherrann:
„Mér er ljóst, að eftir það, sem á
undan er gengið í landhelgisdeilu
okkar við Breta, þá eru allar að-
stæður til að taka upp samninga-
viðræður á ný mjög erfiðar.
Bretar verða að gjörbreyta um
afstöðu i málinu, ef nokkur von á
að vera til þess, að samningar geti
tekizt. Það er óhugsandi með öllu
að semja við þá um heimildir til
að veiða innan 50 milna
markanna á þeim grundvelli, sem
þeir hafa sett fram til þessa.
Samningar við Breta eða aðra
aðila um slíkar veiðar geta, úr þvi
sem nú er komið, aðeins verið til
mjög stutts tíma, og þeir verða að
fela í sér ótvíræðan lögsögurétt
okkar á miðunum og einnig, að
verulega sé dregið úr fiskveiði-
möguleikum Breta miðað við
fyrri tilboð þeirra." Afstaða for-
sætisráðh. til þess, hvort standa
eigi við tilboðin frá því í maí er
óljós, en bersýnilegt er, að Lúðvík
vill ekki semja á þeim grundvelli,
sem þá var talað um. Ummæli
hans eru hins vegar svo loðin
efnislega, að ómögulegt er að vita,
hvað við er átt. Hins vegar er
óneitanlega athyglisvert að hann
skuli tala um „ótvíræðan lögsögu-
rétt“ okkar á miðunum. Maðurinn
er nýkominn frá Bonn, þar sem
hann sjálfur gerði Þjóðverjum til-
boð um þetta atriði, sem vissulega
fól ekki í sér „ótvíræðan" lög-
sögurétt.
En hvað sem liður afstöðu
manna til tilboðanna í byrjun
mai, þá stóðu málin svona þegar
upp varstaðið:
Tilboð Islendinga
1. Hámarksafli Breta skyldi
vera 117.000 tonn.
2. Fiskimiðunum yrði skipti í
sex svæði, og yrðu tvö þeirra
lokuð hverju sinni.
3. Frystitogarar, verksmiðju-
togarar og 30 stærstu togarar
yrðu útilokaðir frá veiðum.
4. tslenzk varðskip geti stöðvað
brezkan togara, skoðað veiðarfæri
hans og stöðvað fiskveiðar hans,
ef samkomulag væri brotið.
5. Tvö friðunarsvæði, sam-
kvæmt reglugerð frá 14. júlí 1972,
yrðu virt.
6. Þrjú bátasvæði úti fyrir Vest-
fjörðum, Norðurlandi og Aust-
fjörðum yrðu lokuð brezkum
togurum.
7. Samkomulag gildi í tvö ár.
(Síðan eru liðnir 5 mán.).
Tilboð Breta.
1. Hámarksafli yrði 145.000
tonn (vitað var, að þeir voru til-
búnir til að fara niður í 130.000
tonn).
2. Fjögur svæði yrðu opin og tvö
lokuð hverju sinni. Hins vegar
voru menn ekki á einu máli um,
hvenær þessi svæði skyldu opin
og hvernær lokuð.
3. Frystitogarar, verksmiðju-
togarar og 20 aðrir stærstu tog-
arar yrðu útilokaðir frá veiðum.
4. Bretar voru reiðubúnir til að
fallast á rétt varðskipa til að hafa
eftirlit með togurum, en hins
vegar vildu þeir ekki fallast á rétt
þeirra til að taka togara og til að
dæma hann eftir íslenzkum lög-
um.
5. Bretar lögðu til vissar
breytingar á bátasvæðunum.
6. Samkomulaggildi f 2'A ár.
Þannig stóðu málin að loknum
siðasta viðræðufundi í Reykjavik.
Lesendur geta sjálfir dæmt um,
hvort mikið ber á milli, og hvort
efnislegur grundvöllur sé fyrir
hendi til þess að ná viðunandi
samningum við Breta, ef miðað er
við þau tilboð, sem fram voru
komin i byrjun máli. Hinu má
svo ekki gleyma, að frá þvi að
viðræðufundinum lauk í maí-
byrjun hefur margt gerzt og þá
fyrst og fremst, að Bretar hófu að
beita okkur ofbeldisaðgerðum.
Mörgum kann að sýnast ástæðatil
að setja fram frekari kröfur en
settar voru fram á samninga-
fundinum i byrjun maí til þess að
sýna Bretum fram á, að ofbeldis-
aðgerðir gegn Islendingum borga
sig ekki. En hvernig sem á málin
er litið, hlýtur það að þjóna hags-
munum Islendinga að tryggja frið
á miðunum og öryggi íslenzkra
sjómanna og minnka þann afla,
sem Bretar taka úr sjó um nokkra
tugi þúsunda tonna. Það verða að
vera býsna ríkir hagsmunir, sem
skáka þessum tveimur atriðum.
Vandi Ólafs
Augljóst er, að Ólafi Jóhannes-
syni er mikill vandi á höndum í
viðræðum þeim, sem framundan
eru við Edward Heath. Með þvi að
taka tilboði Heaths um að koma
til London til viðræðna hefur for-
sætisráðherra í raun skuldbundið
sig til að gera alvarlega tilraun til
að höggva á hnutinn. Sama má
segja um brezka forsætisráð-
herrann. I samskiptum þjóða í
milli eru fundir æðstu manna
ekkert snakk. Gengið er út f rá því
sem visu, að menn hafi fullt um-
boð til samninga og séu komnir
saman til þess að reyna að leysa
málin í alvöru.
Því hefur verið lýst yfir, að líta
beri á fundi þeirra Ólafs og
Heaths sem undanfara raunveru-
legra samningaviðræðna. Engu að
siður hljóta þeir að reyna að ná
samkomulagi um nokkur grund-
vallaratriði og leggja línur fyrir
frekari samningaviðræður.
Islenzki forsætisráðherrann þarf
því að vera afar vel undir þennan
fund búinn. Það veldur nokkrum
áhyggjum, þegar þetta er skrifað,
að ekki er vitað til þess, að for-
sætisráðherra hafi haft samráð
við landhelgisnefnd, utanríkis-
nefnd eða forystumenn stjórnar-
andstöðuflokkanna um það vega-
nesti, sem hann hlýtur að taka
með sér til fundarins i Lundún-
um. En að því getur aldrei orðið
nema styrkur fyrir Ólaf
Jóhannesson að hafa fullt samráð
við þessa aðila áður en hann held-
ur af landi brott.
Eins og sagði í upphafi þessarar
greinar, stendur Ólafur
Jóhannesson nú frammi fyrir
mesta tækifærinu á stjórnmála-
ferli sínu. Hagnýti hann þetta
tækifæri verður hann maður að
meiri og mun hljóta viður-
kenningu þjóðarinnar fyrir.
St.G.
Hergagna-
fjárveiting
Washington 11. október-AP
BANDARlSK þingnefnd sam-
þykkti í dag 21.3 milljarða doll-
ara fjárveitingu til hergagna-
framleiðslu án þess að krefjast
fækkunar í hersveitum Banda-
ríkjanna erlendis. Nefndin kom
sér saman um að draga heildar-
herafla landsins saman um sem
nemur 43.000 hermönnum í
stað hinnar 150.000 manna
fækkunar, sem öldungadeildin
hafði ákveðið í atkvæðagreiðslu
fyrir næsta ár.
ÞORLAKUR R. Haldorsen,
listmálari, opnar málverka-
sýningu i sal Iðnaðarmanna-
félagsins að Tjarnargötu 3 í
Keflavík kl. 16 i dag.
Þorlákur efndi síðast til
sýningar i Bogsasalnum i des. í
fyrra, en sýndi síðast í Keflavík
fyrir tveimur árum. Þetta er 13.
Framhald af bls. 17
landa sínum Villie Ritola, sem
löngum hafði staðið í skugga
Nurmis. Eftir þessa leika lét
Nurmi lítið á sér bera, en æfði þó
jafnan vel, og þegar nálgaðist
leikana í Los Angeles árið 1932,
herti Nurmi æfingar sinar, stað-
ráðinn í að ljúka íþróttamanns-
ferli sinum með sigri í maraþon-
hlaupi þeirra leika. En af þátt-
töku hans í þeirri keppni varð þó
ekki. Sænskættaði íþrótta-
frömuðurinn Sigfrid Edström
kærði Nurmi fyrir að hafa þegið
greiðslur fyrir þátttöku sína i
íþróttum. Kæran reyndist á rök-
um reist og Nurmi var útilokaður
frá þátttöku. Mál þetta varð til
þess, að Nurmi bar æ síðan
mikinn kala til forystumanna
iþróttasamtaka og hélt þvi fram,
að slíkir menn störfuðu ekki fyrir
íþróttahreyfinguna af óeigin-
girni, heldur sjálfum sér til fram-
dráttar.
I augum Nurmis var það engin
synd að taka fé fyrir þátttöku í
fþróttum. I keppnisferðinni
miklu til Bandaríkjanna hafði
hann t.d. jafnan tekið dollar fyrir
metrann. Sagt var, að eitt sinn
hefði hann fengið 5000 dollara
fyrir 10.000 metra hlaup, sem
hann átti að taka þátt i. Eftir að
hafa hlaupið 5000 metra hætti
Nurmi hlaupinu — honum hafði
ekki verið greitt fyrir meira.
Ef tir að Nurmi hætti þátttöku í
iþróttum hóf hann umfangsmikla
byggingastarfsemi fasteignasölu
og verzlunarrekstur í Finnlandi.
Hann þótti bæði séður og harður í
viðskiptum og auðgaðist brátt vel.
Samt sem áður var Nurmi jafnan
bitur og dró sig æ meira inn í skel
sína eftir því sem árin liðu. Hann
forðaðist alla tíð fréttamenn, og á
síðustu árum sínum lagði hann á
þá ódulda andúð. Þegar Nurmi
varð sjötugur, var mikið veður
gert út af því og ætlaði finnska
rikisútvarpið að hafa um hann
sérstaka dagskrá. En Nurmi
hafnaði öllum viðtölum. Það var
ekki fyrr en forseti landsins,
Uhro Kekkonen, gekk í málið, að
einkasýning Þorláks. Hann
stundaði nám m.a. við Statens
kunstakademi í Osló.
Málverkin á sýningunni í Kefla-
vík eru rúmlega 40, flest lands-
lags- og sjávarmyndir, m.a. frá
Suðurnesjum, Þingvöllum,
Borgarfirði, Stokkseyri og viðar.
Sýningin er opin frá kl. 16 til kl.
22 daglega til 21. okt.
gamli maðurinn fékkst til að tala.
Viðtal Nurmis og Kekkonens er
nú einn helzti dýrgripur finnska
rikisútvarpsins.
Siðasta hlaup sitt á opinberum
vettvangi hljóp Nurmi árið 1952.
Þá voru Olympíuleikarnir haldnir
í Helsinki og eftir miklar fortölur
fékkst Nurmi loks til þess að
hlaupa síðasta spölinn með
Olympíukyndilinn. Sú fagnaðar-
bylgja og geðshræring, sem
finnskir áhorfendur sýndu, er
Nurmi kom skeiðandi inn á völl-
inn, bar þess órækt vitni hvaða
itök þessi maður átti enn meðal
þjóðarinnar. Þegar hann svo rétti
hinum háaldraða Kolehmainen
kyndilinn til þess að tendra
Olympíueldinn mátti sjá marga
fullorðna karlmenn í áhorfenda-
hópnum tárast.
Finnar kveðja Paavo Nurmi
sem þjóðhöfðingja. „Það voru
hátiðisdagar, þegar Nurmi hljóp,“
segir í fyrirsögnum blaðanna, er
þau rekja afreksferil Nurmis.
Finnski forsetinn ritar minningar
grein um Nurmi í Hufvudstads-
bladet þar sem hann segir Nurma
ögleymanlegan persónuleika.
„Það var sálarstyrkur hans, sem
lá að baki iþróttaafrekum hans,
segir forsetinn," og það var þessi
sálarstyrkur og viljakraftur sem
smitaði út frá sér til finnsku
þjóðarinnar. Þess vegna eigum
við Paavo Nurmi svo mikið að
þakka.“
Halldór teiknar
fyrir Barða-
strandarsýslu
I fréttinni í Mhl. nýlega um
framleiðslu Glits á þjóðhátfðar-
veggskjöldum var ranghermt,
að Halldór Pétursson teiknaði
fýrir Strandasýslu, þar átti að
standa Barðastrandarsýslu. Eru
hlutaðeigandi beðnir velvirð-
ingar á þessu.
Bátar tll sölu
6 — 10—11 — 15 — 18 — 20 — 22 — 28 — 35
— 37 — 40 — 45 — 47 — 50 — 54 — 55 — 60
— 62 — 65 — 70 — 80 — 90 — 100 — 140 —
1 60 — 200 — 250 tonn.
Fasteignamiðstöðin, Hafnarstræti 11
simi 14120.
— Afrekin lifa