Morgunblaðið - 13.10.1973, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. OKTÓBER 1973
ÞETTA seinna kjörtfmabil
Nixons og Agnews átti a3 vera
tfmabil afreka og einingar. Það
eru ekki nema 9 mánuðir sfðan
forsetinn og varaforsetinn stóðu
saman hlæjandi á tröppum þing-
hússins f Washington eftir að
hafa svarið embættiseiða sfna.
Þeir unnu einhvern glæsilegasta
kosningasigur f sögu Bandarfkj-
anna, og framtfðin var óneitan-
lega björt. Nixon sagði þá f ræðu
sinni: „Það er kominn tfmi til, að
við endurnýjum og styrkjum
trúna á okkur sjálf og trúna á
Bandarfkin."
Það, sem síðan hefur gerst í
Bandaríkjunum, hefur ekki orðið
til að styrkja þessa trú, heldur
þvert á móti. Trú manna á stjórn
Nixons hefur stórum dvínað, frá
þvi að Watergatemálið sprakk í
loft upp, ef svo má að orði komast.
Nixon neyddist til að láta þrjá af
nánustu ráðgjöfum sínum fara og
gera miklar breytingar á starfs-
liði sínu til að reyna að vega upp á
móti þeim álitshnekki, sem
stjórnin hafði beðið.
Hvaða Agnew?
Tveir fyrrverandi ráðherrar,
þeir John Mitchell og Maurice
Stans, eiga réttarhöld yfir höfði
sér í New York vegna aðiidar að
pólitísku fjársvikamáli. Beinar
sjónvarpssendingar vikum saman
frá yfirheyrslum Watergate-
nefndarinnar hellHr'yfir þjóðina
hverri gusunni á fætur annarri af
ótrúlegustu frásögnum af
pólitískum afbrota- og svika-
málum. Forsetinn lá sjálfur undir
grun og nær allir samstarfsmenn
hans. Einn stóð þó upp úr með
hreinan skjöld í því máli — Spiro
Agnew. Vegur varaforsetans á
síðustu mánuðum var hraðvax-
andi. Hann ferðaðist um allt
landið og flutti ræður, þar sem
hann varði Nixon og stjórn hans
af þeim skörungsskap og einurð,
sem einkennt hefur Agnew, frá
því að hann fyrst kom fram á
sjónarsviðið 1967, er Nixon valdi
hann sem varaforsetaefni.
„Hvaða Agnew?“ spurði nær
allur heimurinn og margir Banda-
rikjamenn einnig. Þegar Agnew
sagði af sér sl. miðvikudag, vissi
allur heimurinn, hver hann var.
Miklar hræringar
Það var 6. ágúst sl., sem fyrstu
fréttir bárust af því, að Agnew
sjálfur væri við hneykslismál
riðinn. Þetta var upphafið að
miklum hræringum í banda-
riskum stjórnmálum. Slíkt var
óhjákvæmilegt, er í Ijós kom, að
sakarannsókn var hafin á högum
varaforseta landsins, mannsins,
„sem er eitt hjartaslag frá for-'
setaembættinu,“ eins og oft er
komizt að orði í Bandaríkjunum.
Varaforsetanum lenti heiftar-
lega saman við starfsmenn dóms-
málaráðuneytisins, og hann
sakaði þá um illgirni og ofsóknir í
sinn garð með þvf að leka fréttum
til fjölmiðla af rannsókn málsins.
Lögfræðingar Agnews fengu
heimild til að kveðja fréttamenn
f^rir dómstóla til að skýra frá
heimildunum fyrir þessum frétt-
um. Slíkt hafði aldrei gerzt áður.
Áttu fyrstu fréttamennirnir að
koma fyrir dómstólinn í Balti-
more einmitt sama dag og Agnew
sagði af sér.
Nixon forseti hélt óvæntan
blaðamannafund 2. október, þar
sem 11 af þrettán spurningum
snerust um mál Agnews. Forset-
inn sagði þá, að ásakanirnar á
hendur varaforsetanum væru al-
varlegar, en lagði áherzlu á, að
hann treysti dómsmálaráðherr-
anum Elliot Richardson og starfs-
liði hans fullkomlega til að
tryggja sanngjarna og hlutlausa
rannsókn málsins. Þá var ljóst, að
forsetinn vissi, að hverju stefndi,
annars hefði hann varla farið að
verja þá menn, sem Agnew hafði
gagnrýnt harðlega.
,^g mun ekki segja af mér“
Agnew svaraði forsetanum
óbeint, er hann í síðustu viku
sagði í ræðu í Los Angeles: „Ég
mun ekki segja af mér, þó að ég
verði ákærður,“ og endurtók þá
setningu tvisvar. Nixon sagði á
áðurnefndum blaðam.fundi, að
það væri Agnews sjálfs að taka
ákvörðun um, hvort hann segði af
sér eða ekki, hann væri kosinn af
þjóðinni i embætti varaforseta og
sjálfs sín herra að því leyti. Nixon
neitaði að hafa nokkru sinni beðið
Agnew að segja af sér, en þeir
hafa átt marga fundi um þetta
mál síðustu vikurnar.
Ymsir stjórnmálafréttaritarar
eru þeirrar skoðunar, að ásakan-
irnar á hendur Agnew hafi verið
vatn á millu Nixons forseta, að
þvi leyti að málið dró athygli f jöl-
miðla og þar með almennings frá
rannsókn Watergatemálsins.
Einnig kom það fram, — i sam-
bandi við spurninguna um það,
hvort unnt yrði eftir stjórnar-
skránni að draga varaforseta
landsins fyrir dómstóla — að
óhugsandi væri að hægt yrði að
láta Nixon svara til saka fyrir
dómstóli. 1 álitsskýrslu ríkismál-
færslumanns Bandarikjanna
Robert H. Borks, til dómstólsins í
Baltimore um lögmæti saksóknar
á hendur varaforsetanum sagði,
að „í mörgum tilfellum hefur það
ekki á neinn hátt skaðað þjóðina,
þótt varaforseti hafi ekki starfað
um stundarsakir." Hins vegar
sagði: ,Jíær allir lögfróðir menn
eru sammála um, að þjóðin
kæmist ekki af án forseta.“ 1
stuttu máli er forsetinn skv. þessu
utan seilingar sakamálalöggjafar-
innar.
Dýr kosningabarátta
Þessi vitneskja verður þó vart
til að auka traust Bandaríkja-
manna á stjórn Nixons, sízt í ljósi
síðustu atburða. Sú spurning, sem
Agnew I ræðustóli. Hann var löngum ómyrkur f máli I garð andstæð-
inga Nixonstjórnarinnar. Að neðan. Agnew og Nixon ekki alls fyrir
löngu f Hvfta húsinu á fundi um mál varaforsetans. Neðsta myndin.
Agnew meðan allt lék f lyndi. Þarna leikur hann á pfanó fyrir
blaðakonur f Washington, f boði, sem kona hans hélt fyrir þær.
Agnew-málið:
Líklega
er Nixon
fegnastur
Eftir Ingva
Hrafn Jónsson
brennur í hugum flestra nú, er:
hvert var eðli þeirra greiðslna,
sem Agnew hefur játað að hafa
fengið frá verkfræðifyrirtækjum
f Baltimore? Það virðist nær
óhugsandi, að maður í embætti
fylkisstjóra og síðar varaforseti
hafi þegið peningagreiðslur sem
beint mútufé. Það er staðreynd í
bandarískum stjórnmálum, að
það kostar gífurlegar peninga-
upphæðir að halda uppi kosninga-
baráttu fyrir einhverju embætti.
Jafnvel milljónamæringar eins og
Kennedyfjölskyldan þurfti á að
halda utanaðkomandi fjármagni
til að kosta sína kosningabaráttu.
Má minnast þess eftir morð
Roberts Kennedys, að þá kom í
ljós, að það vantaði milljónir
dollara til að greiða skuldirnar
eftir kosningabaráttuna f forkosn-
ingunum. Flestir ef ekki allir
bandarískir frambjóðendur fá
mestan hluta fjármagnsins frá
stuðningsmönnum sínum, og þar
hefur Agnew ekki verið nein
undantekning, því að hann hefur
aldrei verið efnamaður. Það er
einnig opinbert leyndarmál, að
flestir stærstu stuðningsmenn
hinna ýmsu frambjóðenda gera
ráð fyrir, að þeim verði á
einhvern hátt umbunað fyrir
framlög sín. Þess er skemmst að
minnast, að öflugustu stuðnings-
menn Nixons í sfðustu kosninga-
baráttu hafa yfirleitt fengið
mikilvæg sendiherraembætti eða
önnur störf hjá stjórninni fyrir.
Það er því alls ekki útilokað, að
Agnew hafi að beiðni forsetans og
annarra háttsettra stjórnmála-
manna sagt af sér á þennan hátt
til að koma í veg fyrir, að fjár-
mögnun kosningabaráttu í Banda-
ríkjunum í heild yrði dregin fram
í dagsljósið fyrir dómstóli. Ef
slíkt gerðist, yrðu líklega fáir
bandarískir embættismenn með
tandurhreinan skjöld, og á það
jafnt við þingmenn sem lægstu
kosna starfsmenn fámennra
héraða
Leysir hann frá skjóðunni?
Líklega bíða margir með eftir-
væntingu eftir því, hvort Agnew
leysir frá skjóðunni nú er hann er
orðinn óbreyttur borgari. Það er
næsta ótrúlegt í ljósi þeirrar
hörðu baráttu, sem hann háði allt
fram til miðvikudagsins, að hann
hafi gefizt alveg upp. Þögn frá
honum myndi hins vegar benda
mjög eindregið til þess, að hann
sé hreinlega sekur um að hafa
þegið mútur fyrir að úthluta völd-
um verktökum verk á vegum
Baltimorefylkis.
Eitt mál kemur óleyst út úr
heildarrammanum og það er rétt-
ur fjölmiðla til að birta fréttir af
svona málum, meðan þau eru í
rannsókn. Bandarískir fjölmiðlar
voru búnir að dæma Agnew
sekan, áður en hann kom fyrir
dómstóla. Það er brot á hans
mannréttindum skv. stjórnar-
skránni. Hins vegar héldu fjöl-
miðlar þvl fram, að ef þeir eða
fréttamenn þeirra yrðu skyldaðir
til að skýra frá heimildum sínum
fyrir fréttum, myndi kveðinn
dauðadómur yfir rannsóknar-
fréttaskrifum og þar með almenn-
ingur sviptur rétti sínum skv.
fyrstu viðbót stjórnarskrárinnar,
sem kveður á um frjálsa og
óhindraða upplýsingamiðlun til
þjóðarinnar.
Walter E. Hoffmann, dómarinn,
sem kvað upp dóminn yfir Agnew
og stjórnaði dómsrannsókninni í
máli hans í heild, sagði, er hann
veitti lögf ræðingum Agnews
heimildina til að kveðja frétta-
mennina fyrir dómstólinn: „Það
er mín reynsla eftir 43 ár sem
lögfræðingur og dómari, að frá-
sagnir f jölmiðla af dómsmálum og
rannsóknum eru mjög oft al-
rangar eða að einhverju leyti
rangar. Sú stund nálgast óðum, er
við verðum að leysa hin stöðugu
deilumál fjölmiðla og dómstóla-
kerfisins. Fjölmiðlar starfa á
grundvelli málfrelsis og prent-
frelsis, en dómstólakerfið ber
ábyrgð á því að tryggja rétt þess
fólks, sem sakarannsókn
beinist að“
Hver tekur við?
Máli Agnews er nú lokið, hvað
snertir afskipti hins opinbera af
því. En líklega á eftir að fjalla
Framhald á bls. 18