Morgunblaðið - 13.10.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. OKTÓBER 1973
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarf ulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur. Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorfajörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. sími 10-100.
Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 360,00 kr. á mánuði innanlands.
j lausasölu 22,00 kr. eintakið.
Sú ákvörðun Jóhanns
Hafstein að segja í
gær af sér formennsku
Sjálfstæðisfl. kom öllum að
óvörum. Hann er nú á góð-
um batavegi eftir veikind-
in í sumar, en í bréfi sínu
til miðstjórnar Sjálfstæðis-
flokksins segir hann:
„Reynslan hefur kennt
mér, aðformaður flokksins
þarf að búa yfir óskertri
starfsorku og vel það. Af
heilsufarsástæðum er
þessu nú ekki til að dreifa
hjá mér. Ég hef því ákveð-
ið að segja af mér for-
mennsku Sjálfstæðis-
flokksins. Önnur skyldu-
störf fyrir flokkinn, s.s.
þingmennsku, mun ég
halda áfram að rækja eftir
fyllstu getu og vona, að á
því verði ekki misbrestur."
Jóhann Hafstein tók við
formennsku Sjálfstæðis-
flokksins á miklum örlaga-
tímum í sögu hans. Við frá-
fall Bjama Benediktssonar
gerðu allir sér grein fyrir
því, að Sjálfstæðisflokkur-
inn mundi ganga í gegnum
tímabil mikilla erfiðleika.
Að morgni þessa örlaga-
dags varð Jóhann Hafstein
forsætisráðherra.
Áfall hans var meira en
flestra annarra, utan fjöl-
skyldu Bjarna Benedikts-
sonar, vegna náinna vin-
áttutengsla. Þó varð hann
einnig að axla þær byrðar,
sem fylgja forustu Sjálf-
stæðisflokksins. Hann var
síðan forsætisráðherra um
eins árs skeið, þar til nú-
verandi ríkisstjórn var
mynduð. Það er ekkert
leyndarmál, að sjálfstæðis-
menn töldu svo mikla erfið-
leika framundan sumarið
1970, að eðlilegt væri að
rjúfa þing og efna til nýrra
kosninga. Samstarfsflokk-
urinn var því andvígur, og
þess vegna tókust flokk-
arnir sameiginlega á við
hinn mikla vanda undir
forustu Jóhanns Hafstein
með þeim ágætum, að
óhætt er að fullyrða, að
engin ríkisstjórn hafi skilið
jafn vel við og Viðreisnar-
stjórnin, er hún lét af
störfum sumarið 1971.
Jóhann Hafstein varð
fjórði formaður Sjálfstæð-
isflokksins, og enginn af
fyrirrennurum hans þurfti
að taka við störfum við
jafn erfiðar aðstæður og
hann — og án þess aðdrag-
anda, sem eðlilegur er í
flokki eins og Sjálfstæðis-
flokknum. Veikindi
Jóhanns Hafstein hafa nú
orðið til þess, að hann læt-
ur af æðstu áhrifastöðu
Sjálfstæðisflokksins. En
sjálfstæðismenn allir vona
þó og treysta, að þeir og
þjóðin í heild, eigi lengi
eftir að njóta starfskrafta
Jóhanns, einstæðs dreng-
skapar hans og farsældar í
störfum.
Geir Hallgrímsson, sem
fyrst var kjörinn varafor-
maður Sjálfstæðisflokksins
á landsfundi 1971 og síðan
endurkjörinn á síðastliðn-
um vetri, tekur nú við for-
mennsku Sjálfstæðis-
flokksins. En varaformað-
ur verður kjörinn af
flokksráði, og er ætlað, að
fundur þess verði um miðj-
an nóvember.
Störf Geirs Hallgríms-
sonar þarf ekki að rekja
fremur en störf Jóhanns
Hafstein. Landsmenn allir
vita, með hve mikilli prýði
hann gegndi borgarstjóra-
störfum í Reykjavík í 13 ár,
FORMANNASKIPTI f
SJÁLFSTÆÐISFLOKKNUM
svo að vart heyrðist gagn-
rýnisrödd. Störfum vara-
formanns Sjálfstæðis-
flokksins hefur hann einn-
ig gegnt með sömu alúð,
enda munu sjálfstæðis-
menn nú slá um hann
skjaldborg eins og alla for-
ingja sína, frá því að flokk-
urinn var stofnaður.
Framundan eru mikil
átök á hinu pólitíska sviði.
Uggvænlega horfir í sjálf-
stæðis- og öryggismálum
þjóðarinnar. Og kannski
eru hætturnar nú meiri en
nokkru sinni fyrr. Á Sjálf-
stæðisflokknum mun það
mæða fyrst og fremst að
leiða þau mál til farsælla
lykta. Hann mun beita
áhrifum sínum til að
hindra, að nokkur þau
ógæfuspor verði stigin,
sem stofnað gætu sjálf-
stæði landsins og öryggi
borgaranna í hættu. Þótt
óveðursblikur séu á lofti,
er Sjálfstæðisflokkurinn
enn sú kjölfesta, sem þjóð-
in getur treyst á, þegar
voveiflega horfir.
Jóhann Hafstein segir í
niðurlagi viðtals við Morg-
unblaðið f dag: „Eins og
ætíð áður tel ég styrkleika
Sjálfstæðisflokksins mestu
varða fyrir þjóðarheild-
ina.“ Þetta veit sjálfstæðis-
fólk um land allt, og þess
vegna mun það styrkja
flokk sinn og forustu, svo
að honum auðnist að efla
áhrif sín og bægja frá þeim
hættum sem að steðja.
Það var
aldrei friður
Þótt formlega hafi verið samið vopnahlé eftir sex daga strfðið 1 júnf
1967, hefur í rauninni aldrei verið raunverulegur friður í Miðaustur-
löndum. Hér á eftir verða talin helstu átökin fram að þeim tfma, er hið
nýja stríð hófst.
1967
Átök milli Egypta og ísraela
voru nærri stöðug og mörg stór-
skotaliðseinvígi voru háð yfir
Suesskurð. 1. júlí gerðu ísraelskar
flugvélar árásir á fallbyssustæði á
vesturbakka skurðarins, og 12.
júlí sökktu ísraelar tveim egypsk-
um fallbyssubátum Ut af strönd
Sinai. Egyptar sögðu, að í árás,
sem gerð var 21. september,
hefðu 36 óbreyttir borgarar fallið
fyrir fallbyssukúlum ísraela.
Stórskotaliðshríð olli mikium
skemmdum á olíustöð í egypsku
höfninni Sues hinn 24. október.
Ísraelar og Jórdanir börðust
einnig, og hófust átökin 5. sept-
ember með bardögum við ána
Jórdan. Hinn 14. október var háð
stórskotaliðseinvígi. I september
hafði Hussein konungur varað
arabíska skæruliða við því að gera
árásir á herteknu svæðin, þar sem
það gæti leitt til hefndaraðgerða
af hálfu israela. 1. nóvember
héldu israelar því fram, að
Jórdanía styddi arabísku skæru-
liðana. Hinn 30. nóvember skutu
skæruliðar níu vörpusprengjum á
Tel Aviv, og í hefndarskyni
jöfnuðu ísraelar við jörðu þorp í
Jórdaniu, sem þeir sögðu bæki-
stöð hryðjuverkamanna.
Diplomatisk stefna israels var
ákveðin. Krafist var beinna samn-
ingaviðræðna við Araba og vísað
á bug öllum kröfum um að fara
fyrst frá herteknu svæðunum.
Nasser, forseti Egyptalands, sagði
í nóvember, að það yrði ekkert
samið um þær kröfur Araba, að
ísraelar færu frá herteknu svæð-
unum. Abba Eban, utanríkisráð-
herra Israels, sagði það: „Ég held,
að þetta sé fyrsta stríð sögunnar,
þar sem hinir sigruðu kröfðust
skilyrðislausrar uppgjafar, þegar
sigurvegarnir leituðu eftir friði.“
Hinn 22. nóvember samþykkti
öryggisráð Sameinuðu þjóðanna
breska tillögu, þar sem hvatt var
til friðar í Miðausturlöndum, og
skyldi hann grundvallast á því, að
israelar skiluðu aftur herteknu
svæðunum og öryggi landamæra
allra aðila yrði tryggt með samn-
ingum. Bandaríkin tilkynntu í
september, að þau myndu senda
til Miðausturlanda þau vopn, sem
pöntuð hefðu verið fyrir sex daga
stríðið, og komust þannig í
kringum bann við vopnasending-
um. Meðal annars voru sendar 48
Skyhawk-orrustuþotur til ísrael
og eitthvað af F-5 Northrop-
orrustuþotum til Arabalanda.
Hinn 11. október lýsti Levi
Eshkol, forsætisráðherra israels,
því yfir, að Sovétríkin hefðu bætt
um 80 prósent af þeim hergögn-
um, sem Egyptar misstu í sex
daga stríðinu.
1968
Hryðjuverk Araba færðust í
aukana á árinu. 12. febrúar
tilkynnti Levi Eshkol forsætisráð-
herra, að ísrael myndi hefna
hryðjuverka. 18. marz sprengdu
Arabar upp skólabfl í grennd við
Eilat, og særðust þá 28 börn.
Tveim dögum siðar réðust
ísraelskar víkingasveitir og
orrustuþotur á það, sem ísraelar
sögðu vera bækistöðvar skæruliða
á austurbakkanum, og orrustuþot-
ur gerðu árás á skotmörk aðeins
16 mílur frá Amman, höfuðborg
Jórdaníu. Fyrsta desember réðust
ísraelskar víkingasveitir 37 mílur
inn í Jórdaníu, og þrem dögum
síðar réðust þotur á bækistöð
írakskra hermanna 40 mílur fyrir
innan landamæri Jórdaníu. Bar-
dagar héldu áfram á Suessvæð-
inu.
12. maí háðu fsraelskar og
líbanskar stórskotaliðssveitir ein-
vígi. Flugvél frá E1 Al, sem var á
leið frá Róm, var rænt og hún
neydd til að lenda í Alsír, og 26.
desember réðust hryðjuverka-
menn á E1 A1 flugvél á flug-
vellinum í Aþenu og felldu
ísraelskan farþega. 28. desember
réðust ísraelskar víkingasveitir
inn á flugvöllinn i Beirut og
sprengdu 12 flugvélar í loft upp.
1969
Það voru reyndar ýmsar
diplomatiskar leiðir til friðar og
ísrael gaf í skyn, að það væri
tilleiðanlegt að semja um að skila
herteknu svæðunum, en stóð fast
á rétti sínum til að halda Golan-
hæðum og Jerúsalem. Sovétrikin
lögðu til, að ísrael flytti hermenn
sína í áföngum frá herteknu
svæðunum, en Bandaríkin lögðu
til að gerður yrðí bindandi samn-
ingur, sem tryggði ísrael örugg
landamæri og aðeins, þegar hann
hefði verið gerður, yrðu hersveit-
irnar fluttar á brott.
Eftir fjölmargar árásir hryðju-
verkamanna í Jerúsalem gerðu
ísraelskar orrustuþotur árás á
bækistöðvar skæruliða, 30 mílur
inni í Sýrlandi, hinn 24. febrúar.
ísraelskar þotur skutu niður sjö
sýrlenskar þotur 8. júlí, og 31. júlí
gerðu sýrlenskar þotur loftárásir
á ísraelskar herstöðvar.
Yfirmaður herráðs Egypta,
Abdel Moneim Riad, féll í stór-
skotahríðinni i grennd við Sues-
skurð 9. marz, og eftirlitsmenn
Sameinuðu þjóðanna sögðu, að
Egyptar hefðu byrjað þá orrustu.
27. desember tilkynnti Frakk-
land, að fimm fallbyssubátar, sem
höfðu verið smíðaðir fyr ísra-
el, en kyrrsettir vegna vopna-
bannsins, hefðu siglt „ólöglega"
til ísrael.
1970
Til tíðra og harðra bardaga kom
á fyrstu mánuðum ársins, og átti
ísrael þar í höggi við alla ná-
granna sína, Egyptaland,
Jórdaníu, Sýrland og Libanon.
ísraelskar þotur réðust á skot-
mörk, sem voru i sjónmáli frá
Kairó, og 8. apríl vörpuðu þær
sprengju á skóla og kostaði það 30
börn lífið. 24. apríl gerðu
ísraelskar flugvélar samtímis
árásir á skotmörk f Jórdaníu, Sýr-
landi og Egyptalandi. 12. maí
eyddu 2000 ísraelskir hermenn
herstöð í Libanon, með aðstoð
skriðdreka.
25. júni lagði William Rogers
utanrfkisráðherra til, að samið
yrði þriggja mánaða vopnahlé og
yrði tíminn notaður til að reyna
að koma á sáttum með milligöngu
Sameinuðu þjóðanna. í lok júlí-
mánaðar samþykktu hinir stríð-
andi aðilar þessa tillögu þótt
Golda Meir tæki skýrt fram, að
hermenn yrðu ekki kallaðir heim
frá herteknu svæðunum nema
öryggi landamæra ísraels yrði
tryggt áður. Vopnahléð tók gildi
7. ágúst og var endurnýjað í 90
daga í viðbót til 6. nóvember.
1971
Meðan á vopnahlénu stóð
reyndi Gunnar Jarring sátta-
semjari Sameinuðu þjóðanna að
miðla málum. í febrúar var
vopnahléð framlengt um einn
mánuð, en endaði 7. mars, þegar
Egyptar neituðu að halda það
lengur.
1972 ___________________
í janúar réðust ísraelskar
sveitir á stöðvar, sem þeir
grunuðu um að vera skæru-
liðabúðir, bæði í Sýrlandi og
Libanon, í hefndarskyni við
árásir hryðjuverkamanna. 5.
september gerðu arabískir
hryðjuverkamenn árás á híbýli
ísraelskra íþróttamanna í
Miinehen, og létu 11 ísraelar lífið.
8. september réðust ísraelar í
hefndarskyni á stöðvar í Sýrlandi
og Libanon.
1973
Þar til í þessum mánuði hefur á
árinu 1973 verið fremur litið um
átök milli Araba og ísraela, þótt
hryðjuverkum hafi verið haldið
áfram. 10. apríl réðust ísraelskar
víkingasveitir á bækistöðvar
hryðjuverkamanna í Libanon og
felldu a.m.k. tvo háttsetta
leiðtoga skæruliðasamtakanna A1
Fatah.
í júní ítrekuðu Egyptaland og
Israel afstöðu sína á þingi Sam-
einuðu þjóðanna. Egyptar
kröfðust þess, að israelar hyrfu
frá herteknu svæðunum, en
Israelar sögðu, að fyrst yrði að
semja. í sumar reyndi Habib
Bourgiba, forseti Túnis, að fá
báða aðila til að slaka til og hefja
beinar viðræður, en það reyndist
árangurslaust. 28. september
rændu tveir arabfskir hryðju-
verkamenn þrem sovéskum Gyð-
ingum, sem voru á leið til ísrael f
gegnum Austurríki. Til að fá
gfslana látna lausa samþykkti
stjórn Austurríkis að loka mót-
tökustöð fyrir Gyðinga, sem væru
á leið til ísraels sem innflytj-
endur.