Lesbók Morgunblaðsins - 16.06.1984, Blaðsíða 11

sem tröllum en ekki mönnum hafi verið
ætluð þar vist. Súlnaraðir eru margfaldar
og undralangar, fjörutíu og þriggja metra
háar, tölu þeirra get ég ekki giskað á, þær
eru óteljandi og allar flúraðar myndum og
híeróglýfri. Hvarvetna gefur að líta
standmyndir úthöggnar í kletta í yfirnátt-
úrlegri stærð. Skoplítið er Parþenon á
Akrópólishæð í samanburði við þetta.
Á ökuferð minni á leiðinni til helgidóms
reif ég mig til blóðs á nagla, sem rak
oddinn út úr vagnbrík, og draup blóð mitt
í rykið á veginum til Þebu. Þegar ekillinn
varð þess áskynja að ég var sár orðinn í
vagni hans, gekk hann allur úr skorðum af
harmi og meðaumkun, reif rýju úr skyrtu
sinni og batt um fingur minn sem best
hann gat, faðmaði mig að sér innilega og
bað Allah nú að græða mig skjótt. Það
gerði hann líka á fáum dögum. Hér virtust
allflestir ferðalangar hræddir við bakterí-
ur eða sýkla einhvurja, nema ég. Mér er
ekki ásköpuð þessi mikla umhyggja fyrir
heilsunni, þessi árvakri ótti við leyndar
hættur í hvurjum munnbita, hvurjum
gúlsopa, hvurju fótmáli. Ég fel mig
áhyggjulaus forsjóninni og veit hún vernd-
ar mig svo lengi sem henni þykir við hæfi,
en ekki lengur. Af tuttugu og sex manna
hópi Kirstine frá Tjöruborg var ég víst
annar þeirra tveggja, sem aldrei kenndu
sér nokkurs meins í þær þrjár vikur sem
dvalið var í Egyptalandi. Ekki angraði mig
magapína, höfuðverkur né þursabit.
Þarna í Karnak er eitt langt og breitt
stræti og er fylkt frain með því báðum
megin ljónsbúkum með voldugum hrúts-
hausum hyrndum í besta lagi, úthöggnum
í forngrýti auðvitað. Þeir eru fjörutíu að
tölu og heldur en ekki kynbótalegir, en
svona er allt á þessum lygilega stað, óra-
langt handan við alla nútímaskynsemi,
sem reyndar er kannski engin skynsemi
heldur. Þetta er hægt að sýna á myndum
og skoða það með eigin augum, sem er
best, en ekki lýsa því skriflega að neinu
gagni. Stopp.
MlKLIR SÉRFRÆÐINGAR
LÍKÞVOTTAMENNIRNIR
Þetta Hrútastræti kvað hafa verið mikil
ástargata í fornöld, og lá alla leið heim að
Gullna húsinu, bústað faraós. Vinur minn,
Jerzy Wielunski, sem kann öll tungumál,
segir að faraó þýði „stórt hús“ bæði á
forn-egypsku og hebresku máli. Þarna á
bak við musterið var líka annað frægt hús
til forna: Hús dauðans, þar sem líkin voru
verkuð og gerðir úr þeim smyrlingar til
þess að eilífir yrðu þeir. Þar inni unnu
líkþvottamennirnir og sérfræðingar mik-
illar iðngreinar: að gera lík eilíf. Krók-
stjaka var brugðið undir kjálkabarð hins
dauða og honum slengt í múglaugina, þar
sem allt að þrjátíu lík voru fyrir. Laugar
þessar voru fylltar og tæmdar daglega, en
síðan voru líkin geymd mánuð í salti og lút
til þess að verða ónæm fyrir rotnun. Prest-
ar höfðu umsjón með Húsi dauðans, en
ekki treystu þeir sér til að koma í veg fyrir
að þvottamenn og smyrlarar stælu öllu því
sem þeim sýndist. Ekki fengust nema úr-
þvætti til að taka að sér þessi ógeðslegu
verk, og þó því aðeins að greitt væri langt
umfram Dagsbrúnarkaup. Þeir þekktust
langar leiðir af ódauninum sem af þeim
lagði og voru útilokaðir frá vínkrám og
vændiskvennahúsum. Þeir svívirtu jafnvel
lík hinna virtustu ríkisstjórnarmanna,
skáru undan þeim kynfærin og seldu þau
galdramönnum, sem bjuggu til úr þeim lyf
gerð til að auka mönnum og konum kyn-
orku, líkt og nashyrningahorn hafa lengi
verið notuð í því skyni, og eru veiðiþjófar
þar af leiðandi nálega búnir að útrýma
nashyrningum úti á villimörkinni. Heyrst
hefur, að Japanir geri góð boð í selskaufa
hér á landi núna, svo þetta er bæði nýtt og
gamalt mál. Minnstan ama höfðu verka-
menn í Húsi dauðans af fátæklingunum.
Þeir lágu friðsamlega í sínu ramma lútar-
og saltbaði, en líkum hinna beturmegandi
varð að sýna meiri natni.
Verð smurningar var mjög mismunandi
eftir efnum, en á smurningunni var
óheyrilega svindlað, og voru gerðir háir
reikningar fyrir dýr smyrsl af ýmsu tagi,
enda þótt allir fengju sömu sesamolíuna.
Aðeins líkamir fyrirfólksins voru smurðir
samkvæmt lögskipuðum reglum. Hinir
voru bara fylltir olíu, sem eyddi innyflun-
um, og síðan úttroðnir með harpískenndu
efni.
Meðal starfsliðs Húss dauðans voru þó
alltaf nokkrir fyrirtaks verkamenn, sem
báru virðingu fyrir iðn sinni og höfðu hvur
um sig sína sérgrein: einn höfuðið, annar
kviðarholið, þriðji hjartað, fjórði lungun.
Einn hafði tilmynda þann starfa að draga
heilann út gegnum nefið og skola síðan
heilabúið með hreinsandi olíum.
Það er annars ekki tilgangur minn með
þessum skrifuðum orðum að fræða aðra
um það sem ég þekki illa sjálfur og fæ ekki
skilið eigin skilningi, heldur verð að slæða
upp úr frásögnum annarra, sem ef til vill
eru jafn villuráfandi í myrkri fortíðarinn-
ar og ég sjálfur.
SUMT HAFÐI ÉG
SÉÐ í HOLTUNUM
Ætli sé þá ekki nærtækara að hugsa til
bændafólksins á ökrunum sunnan og aust-
an við Cairo? Það sá ég eigin augum og við
endurminninguna um það hressist ég allur
og verð næstum því eins og heima hjá mér,
eða niðri í Flóanum á Baugstaðarjómabúi
austan við Stokkseyri, þar sem stórt
vatnshjól snýst og snýr einföldum vélum
með því að láta litla lækjarsprænu steyp-
ast í tréhólfin á vatnshjólinu, og fá það
með þeim hætti til að snúast heiminum til
blessunar. í Egyptalandi er þessu öfugt
farið: þar er það asni eða uxi sem snýr
stóra vatnshjólinu og þeir snúa því rang-
sælis svo að vatnið streymir upp og rennur
inn á landið, á Baugstöðum fellur það
niður og streymir til hafs. í egypsku sveit-
inni sá ég sitthvað sem ég hafði séð heima
í Guttormshaga á barnsaldri, tilmynda
konur að þvo þvott út undir beru lofti niðri
við vatnsbólið og berja óhreinindin úr flík-
unum með tréklappi. Egypsku konurnar
gerðu þetta niðri við síkið, en við heima við
Lindina. Lindin var köld og tær, Nilar-
síkið gruggugt og volgt.
Eftir áhrifamikla, heita og þreytandi
göngu um fagurflúruð hof Karnak, komum
við að „Vatninu helga" sem er stór fer-
hyrnd tjörn og er búin að vera við lýði í
mörgþúsund ár, enda var hún notuð sem
vígsluvatn til að lauga ungpresta, sem ætl-
uðu að þjóna Amon Ra sólguði á dögum
Ramsesar II. Á þessum slóðum, í gömlu
Þebu, eru gróðursældin og hrjóstrin hvar-
vetna í nábýli: sandblásnar hæðir, sígræn-
ir pálmalundir.
Nútíma Listaverk
Verða Hjákátlega Smá
í Lúxor er annað hérumbil jafn fárán-
lega hrikalegt musteri. Við héldum þangað
sitjandi uppi í skrautlegum, en fremur
skítugum lystikerrum, sams konar og
þeirri sem ég hafði flipað fingur minn á í
morgun. Erindið var hið sama og fyrr: að
falla í stafi og vera orðlaus andspænis
risalíkneskjum af guðum og kóngum,
súlnagöngum, óbilískum, lituðum veggrist-
um og híeróglífri. Auðvitað væri það ekki
annað en heimska af versta tagi, ef ég færi
að bisa við skriflegar lýsingar á yfirgengi-
legu skrauti þessara gömlu menningar-
minja. Nöfn guða, kónga, drottninga, hirð-
gæðinga og hershöfðingja þekkja sagn-
fræðingarnir og geta romsað þau upp, en
hvurjir voru listamennirnir sem mældu út,
mótuðu meitluðu og máluðu? — Þau virð-
ast gleymd. En eftir að hafa séð verk
þeirra, finnst mér enginn listamaður leng-
ur vera til. Hjákátleg er „Krían" í hraun-
rimanum austan við Litla-Hraun miöað
við „Nál Kleopötru", lítilsigldur er Ingólf-
ur á Arnarhóli miðað við Ramses II. í
Þebu, Lúxor og Abú Simbel. í samanburði
við þjóðir nútímans voru þjóðir þátíðar-
innar þó smáþjóðir einar að fólksfjölda.
Egyptar undirokuðu að vísu sumar þeirra
langtímum saman, skattpíndu þær, þótt
þeir kæmust reyndar ekki í hálfkvisti við
skattheimturakka okkar íslendinga nú á
dögum, þrælahald iðkuðu þeir líka, svo
sem lög leyfðu í þá tíð. En öngva þjóð er
hægt að gæða takmarkalausum sköpun-
armætti með tilskipunum og vopnavaldi.
Breskir rithöfundar og leikarar hafa búið
til flutnings á síðkvöldum við svinxinn
mikla í E1 Gísa og musterið í Karnak
nokkuð sem þeir nefna „Light and Sounds"
(Ljós og hljóð). Þetta er hugleiðing í tali,
tónum og kastljósaleik, hugvitsamlegri
hátalaranotkun og fleiri leikbrögðum um
sögu, trúarbrögð, hugmyndaheim og list
Forn-Egypta. Uppfærslan er á köflum afar
mögnuð og glæsileg. Áhorfendur og hlust-
endur sitja á þrephækkandi pöllum eins og
í leikhúsi, og fer um þá heitur hrollur þeg-
ar Amon Ra, aðrir guðir og sagan sjálf
tala til þeirra frá glóandi súlum og myrk-
um gjám musterisbáknsins: „Hægra auga
mitt er dagurinn, vinstra auga mitt nótt-
in.“
En þó að bresku skáldin gerðu margt vel
í þessari samantekt, þá heyrði ég þau ekki
benda á undirrót og aflvaka hinnar yfir-
þyrmandi húsagerðar, höggmyndalistar og
skrautmunagerðar. Sjálfum datt mér hins
vegar í hug, að þetta væri ekki ávöxtur
guðlegs innblásturs, heldur væri það
takmarkalaus sjálfselska valdhafanna
fornu og löngun þeirra til að sýna lýðnum
mikilleika sinn og mátt. Þeir vildu gera
sjálfa sig að guðum, og lífsins kross sem
drottnar Dánarheims eru á öllum vegg-
myndum að rétta þeim við komuna til
Vesturlandsins, hann er ekki ætlaður al-
menningi. Almenningi er ekkert líf ætlað,
nema jarðneskur fljótsbakkinn, þar sem
þeir fæddust. Það var dýrt að láta smyrja
sig til grafar og enn dýrara að láta gera
sér steingröf vestur í fjöllunum. Allslaus
maður átti öngvan kost á eilífu lífi. Hans
beið ekki annað en gráðugur kjaftur
krókódílsins í Ánni eða malardys að húsa-
baki. Ekkert af þessu var nefnt í „Light
and Sounds" bresku snillinganna.
Þar með gekk ég um borð í „Flota Tút
konungs", sem lá hvítur sem svanur við
fljótsbakkann framundan Lúxorborg, og
fór að lifa þar allsnægtalifi meðal annarra
ferðamanna og vingjarnlegrar skipshafn-
ar. Ferðinni var heitið lengst suður í land,
til Aswan, þar sem við áttum pöntuð her-
bergi á Katarakt Hóteli, þar sem þeir
Kitchener hershöfðingi og Winston Chur-
chill höfðu áður gist á herför sinni til
Kartúm að bjarga Gordon, þó fyrir lítið
kæmi.
STEINGERÐUR
GUÐMUNDSDÖTTIR
Björn
Ólafsson
fiðluleikari
Lokið er
þrautum —
lífsskeið
runnið —
liggur
gullskálin
brotin
°g
silfurþráðurinn
sundur
slitinn.
Kveðja
líkaböng
— lágróma —
Ijúfling
beztan.
Fleyg
— úr viðjum
váböls
leyst —
fer
sál
um
langþráða
Ijóssali.
Óma þar
yndis
tónar
hylla
vorglaðir —
vin.
Ástmög hljóma
vin fossa
fjalla
og blóma —
mannvin
mestan.
Þökk
órofa
tryggð
—- ævilanga
ástúð
og
umhyggju
alla.
Blika
daggir
í bláu
auga —
„bróður“
minning
lauga.
Endurbirt
vegna mistaka.
LESBOK MORGUNBLAOSINS 16. JÚNÍ1984 1 1