Lesbók Morgunblaðsins - 16.06.1984, Blaðsíða 10

sem þyrlast um í gnæfandi limkrónum
stórtrjánna, eins og ar í sólargeisla, litlu
stærri en skrautvængjuð fiðrildin, sem
meir líkjast flögrandi blómum en skordýr-
um. En þótt fuglarnir séu litlir, þá er rödd
þeirra stór. Samsöngur þeirra lætur í eyr-
um eins og bjartur gnýr frá himnum, sól-
birtan skær hefur breyst í þungan klið, svo
að loftið titrar.
Á stéttinni fyrir utan herbergisglugg-
ann minn stendur borð þar sem ég sit
stundum, skrifa og drekk svart kaffi
tyrkneskrar tegundar. Áðan skildi ég þar
eftir brauðsneið með mjólkurosti, senni-
lega svissneskum osti úr Alpadölum. Nú sé
ég út um gluggann, að gulur kettlingur
kemur eftir stéttinni, varla nógu vaxinn til
þess að geta veitt sér smáfugl í svanginn.
En hann hoppar upp á stólinn, þaðan upp á
borðið. Fyrst gengur hann nokkra hringi
kringum brauðsneiðina, síðan byrjar hann
að sleikja út um, þar eftir rekur hann
tungubroddinn í ostinn, varlega þó, loks er
hann fullviss um ágæti hans og fer að éta.
Hann er lengi að éta ostsneiðina og plokka
hana lausa frá brauðinu og endar máltíð
sína á tilraun til að hagnýta hana líka, en
hann gefst upp, hún er of hörð helvítið að
tarna, eða þá hann er ekki lengur mjög
svangur, því að nú sest hann, sleikir vel út
um báðum megin og skokkar sína leið.
í fornöld voru kettir helg dýr í Egypta-
landi, múmíur katta hafa fundist í kon-
ungagröfum, nú hirðir enginn um þá, en ég
held þeir bjargist sæmilega, smáfuglarnir
eru svo margir. Aftur á móti er ég hrædd-
ur um að hundarnir lifi hálfgerðu hunda-
lífi. Allir hundar sem ég sá í landinu voru
ljósgráir að lit, skinhoraðir og lágu kylli-
flatir eins og dauðir væru í sandinum þar
sem skugga bar á. Líklega var nóttin
bjargræðistími þeirra. Hrælykt lagði af
þeim, ömurlegri skepnur hef ég ekki séð.
JAFNVEL bjórinn
er óguðlegur
Ég fór að velta því fyrir mér hvort nokk-
ur skáldlist væri iðkuð hér í Egyptalandi
nútímans. Það hlýtur að vera, hugsaði ég,
og reyndi ögn að grennslast um það, en
varð einskis vís. Þjónarnir á betri hótelun-
um eru áreiðanlega ein best menntaða
stétt landsins. Þeir kunna erlend mál og
ræða fúslega við gesti sína. Egypska rauð-
vinið sitt nefna þeir eftir heimsfrægu
skáldi og selja það í þriggjapelaflöskum
með kvöldmatnum. Það heitir Omar
Khayyám. Ekki hafði þjónninn okkar hug-
mynd um að þetta væri nafn á persnesku
skáldi, sem orti „Ferhendur tjaldarans",
það er að segja „Rubáiyát". Hann taldi
vínið gott, en sjálfur bragðaði hann aldrei
á því. Það voru í því nokkur prósent af
alkóhóli og Allah bannar múslemum að
bergja á slíkum drykk. Jafnvel bjórinn,
sem er svona álíka sterkur og Egils öl,
hann er óguðlegur líka, og vantrúarhundar
einir svelgja hann. En múslemar eru um-
burðarlyndir við okkur hina. Nokkur hluti
Egypta játar meira að segja koptíska
kristni, sem ég kann að vísu ekki mikil skil
á, nema hvað ég sé að kirkjur kopta líkjast
að ytra útliti okkar kirkjum, og kross
þeirra er ekki mjög frábrugðinn krossi
páfans og Marteins Lúthers. Er ekki kopt-
íski krossinn svona hérumbil jafnarma?
Það minnir mig. Hálfmánann þekkja allir
— Tyrkjatunglið, ég hleyp yfir hann. Við
Einar Pálsson létum trúaðan pilt, sem við
hittum á „Flota Tút konungs", þó kenna
okkur hið helga ákall: „Mikill er Allah!" á
arabísku: „Allah úk akhbar!" — á siglingu
okkar upp eftir Nil, frá Lúxor til Aswan,
sem tók hálfan fjórða sólarhring. Þetta
kenndi hann okkur á frívaktinni, af því
honum var orðið hlýtt til okkar, útlendra
manna, sem fræöast vildu um trú hans og
daglegt líf þjóðarinnar. En þetta gerðist
reyndar ekki fyrr en seinna. Fyrst hafði
Kristine frá Tjöruborg boðið upp á ferð
um miðborg Cairo og þeirra erinda ekki
síst að skoða fornminjasafn Egypta. Þar
er allt mikilfenglegt og fjölskrúðugt. Mér
sýndist það mundi vera nokkurra ára fullt
starf að skoða það allt af nákvæmni, og
var múmiusafnið þó lokað vegna viðgerða.
Þó að flestar Evrópuþjóðir og Bandaríkja-
menn hafi fyllt söfn sín af egypskum forn-
minjum, þá hefur svo mikið orðið eftir
heima hjá sér, að engin leið er fyrir venju-
legan ferðamann að lýsa því öðrum til
fróðleiks. Eftir þrjá klukkutíma í fylgd
með lærðu konunni dönsku var maður orð-
inn ómálga af þreytu og hugsun manns
komin í flækju, sem ég reyndi alls ekki að
greiða úr, heldur leið mér eins og eftir
sársaukalaust rothögg, og komst ekki til
réttrar meðvitundar fyrr en eftir tíu tíma
nætursvefn.
Sumt hefur harla lítið breyzt í áraþúsundir: Bóndi mundar frumstætt handverkfæri a akri,
bændur með klyfjaða asna. Hvorttveggja er sýnt á egypzkum lágmyndum frá því fyrir 5000

■

*

■

Sveitabæir í Nílardal, þeir standa við síki sunnan Kairó-borgar.
TlLBREYTINGARLAUS
Harmljóðasöngur
í nánd við Jolie Ville Hótel gnæfir einn
af óteljandi bænaturnum múslema hátt til
himins. Tvisvar á dag ómuðu þaðan söng-
bænir og áköll prestanna: „Allaah úh akh-
bar.“ tíu mínútur eða meira í samfelldri
lotu. Sagt var mér, að fimm sinnum á sól-
arhring krjúpi þetta fólk á bæn, snúi and-
liti sínu í átt til Mekka og lemji enni sínu
aftur og aftur í jörðina með trúarópum og
mikilli andagt. Sjálfur varð ég þessa ekki
var oftar en tvisvar á dag: við sólarupprás
og við sólarlag. Þá brást það heldur ekki,
að þarna uppi í bænaturninum upphófst
þessi tilbreytingarlausi harmljóðasöngur,
sem minnti á kveinstafi og þjáningu, og
alveg ótrúlea lét hann hátt í eyrum, svo
hann barst víða vegu út yfir borgirnar og
nálægar eyðimerkur. Ekki held ég þó þeir
hafi æpt í hátalara, eins og þessir trylltu
djöflar skonrokks og aðrir slíkir gaurar,
heldur séu þessir trúbrjáluðu menn bara
svona raddsterkir. Svo heimsk er mann-
eskjan, að hún bindur ávallt vonir sínar
við framtíðina. Ekkert lærir hún af reynsl-
unni, en heldur sífellt að morgundagurinn
verði betri en dagurinn í dag. Líklega er
það þó einmitt þessi heimska sem hefur
haldið og mun halda í henni lífinu — enn
um stund, — annars væri hún nú þegar úr
sögunni. Deila má svo um, hvort það komi
ekki í einn stað niður.
En hvað döðlupálmarnir og helgisöngur
munkanna ná hátt til lofts í ljósaskiptun-
um. Rauðgult rökkrið sigur á herðubreið
Egyptalands, bænaturnar vísa mér til
réttra átta, umhverfis er austurlenskur
aldingarður með gangstígum sem greinast
margvíslega og tengjast aftur. Það er á
þess háttar stað sem ég er staddur. Allah
úh akhbar! Ég er ekki að fara með ósann-
indi.
Þá er það eina nóttina klukkan hálffjög-
ur að síminn hringir og vekur okkur.
Röddin í símanum segir ekkert nema þetta
eina — að klukkan sé hálffjögur.
1 Gömlum Hjartastað
HEIMSMENNINGARINNAR
Ha? — Jú, mikið rétt: nú stóð til að
ferðast. Snöggsoðinn morgunverður er
snæddur, eftir það liggur leiðin út á flug-
völl, og upp í vélina. Hún tókst fljótt öskr-
andi á loft og stefndi til suðurs. Þegar
birta tók mátti greina eitt og annað á
jörðu niðri: strjál þorp, grænar gróður-
vinjar, Ána, eyðimörkina, lága rauðleita
fjallgarða. En þotan flaug hátt og fór
hratt, eftir 700 kílómetra vegalengd settist
hún utan við borgina Lúxor. Þarna var í
fyrndinni gamla höfuðborgin Þeba, aðset-
ur faraós, eftir að hann flutti fastan bú-
stað sinn frá Memphis. Frá ómunatíð
hafði hvur borg í Egyptalandi átt sinn eig-
in borgarguð. Borgarguð Þebu hafði lengi
verið Ámon, þar áður sólguðinn Ra. Mér
skilst að síðan hafi þeir runnið saman í
einn guð báðir: Amon Ra, sem smátt og
smátt hafi orðið höfuðguð alls Egypta-
lands, beggja ríkjanna — hins efra og hins
neðra ríkis. Kóróna faraóanna var tvöföld,
rauð og hvít, og var litur neðra ríkisins
rauður, hins efra hvítur. Óralangir og
flóknir eru þræðir þessarar sögu og verða
ekki raktir hér, en hingað vorum við kom-
in: í gamlan hjartastað heimsmenningar-
innar — í miðju Egyptalandi: Lúxor-
Þebu-Karnak. Nú var ekki flutt inn á hótel
eins og gerist og gengur, heldur um borð í
fljótaskipið „King Tut’s Fleet“. Skipið lá
við landfestar í höfn Lúxor, við brattan og
háan bakka Nílar, og tengdi hengibrú, mjó
og fjaðrandi með handriðum úr gulum
hampkaðli, skipið og bryggjuna. Mikill
fjöldi smáfiska synti niðri í nokkurn veg-
inn tæru árvatninu, því að hér syðra sýnd-
ist áin ekki menguð að ráði, gagnstætt því
sem hún er í Cairo. Fiskarnir virtust flest-
ir á stærð við fremur smávaxinn silung,
hálft pund að þyngd eða svo, sumir þó
stærri. Okkur var fenginn til umráða
skipsklefi og lykill að honum, þangað var
farangur okkar borinn. Minniháttar árbit-
ur var framreiddur, en ekki var til setunn-
ar boðið: ekið skyldi í svonefndum lysti-
kerrum til Karnak, þrjá kílómetra til aust-
urs — að skoða þar musteri, hið stærsta
guðshús sinnar tegundar í heimi. Kerrurn-
ar voru tvíhjóla og tóku fjóra farþega í
sæti, ef þröngt var setið, framan við skýlið
sat ekillinn og gat haft farþega við hlið
sér, hesti var beitt fyrir.
YFIRNÁTTÚRLEGAR
Stærðir
Ramses II. lét reisa musterið, var manni
sagt, og er þar allt hrikalegt og líkara því