Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1968, Page 19
utn hvarf af hlaupa'brautinni
einn eérstæðasti aíreksmaður í
hópi íslenzkra hlaupara.
Margir tsegja, að flestir af
okkar mestu aifreksmönnum í
íþróttum séu einkonar undra-
börn náttúrunnar, þannig, að
alfrek sín eigi þeir fremur að
þakka óvenjulegum hæfileik-
um, s-em þeir hafa hilotið í
vöggugjöf, fremur en skipu-
lagðri þj'álfun og vísindaleg-
um a'tlhugunum. Þetta má sjálf-
sagt sýna fr'am á í mörgum til-
fellum — en þó sennilega í
eng-u itiifelli jafn Skýrt eins og
þegar nætt er um Torfa Bryn-
geirsson.
Tonfi á 'sérstæðan kafia í
isögu íþróttaanna hér á landi
fyrsta áratuginn eftir styrjöld-
ina. Hann hafði snemma valkið
athyigli heima í Viestmanna-
eyjum fyrir snerpu og hörku
og ábugi hains á íþróttum leiddi
hann til Reykjavíkur. Það var
ékki aðeips, að hann byiggi í
ríkulegum mæli yfir snerpu
og óvenjulegum stökkkrafti,
heldur var skapgerð hans þann
ig, að ef hann setti sér mark,
þá skyldi hann ná því. Vegna
þeirrar einbeittni og ákveðni
átti Torfi eftir að vinna marga
frækilega sigra.
Torfi var einn af þeim, sem
efldist við hverja raun — gafs't
aldrei upp. Þannig mlátti oft
nokfcurn veginn treysta því, að
Tonfi mundi vinna siigur, þó
hann stæði í keppni við sér
sterkari menn.
í landskeppni við Dani 1950
vann Torfi sinn fyrsta stórsig-
ur. Stjernild, hinn danski
fceppinautur hans, hafði tekið
forystu í keppninni og smeygt
sér af mikilli lipurð yfir 4.05
m, en Torfi felllt þá hæð tví-
vegis. Tvíisýn keppni í annarri
igrei-n sitóð yfir og augu þús-
unda láhorfenda sem þá sóttu
frjáisíþrót'tamótin, beindust að
þeirri keppni. En ákveðni
Torfa raskaði enginn önnur
keppni, þó hann stæði and-
spænis þeirri staðreynd, að
hann yrði að fara yfir til að
hafa möguleika á sigri. Hlann
undirbjó sig á sinn hátt —
hleypti í sig skapi, svo að rauð
biiknar augnabrúnir hans
hvítnuðu. Og fáir í hópi áhorf-
enda sáu er Torfi hlljóp að
ránni, en skyndilega sáu menn
hann yfir henni. ísland átti aft-
ur möguleika. Torfi flaug síðan
yfir 4.15 í fyrstu tilraun, en Dan
inn felldi þrisvar. Sigurinn var
unninn.
Stökkstíll Torfa var þrung-
inn krafti og á Skapinu fór
hann hálfa leið. Oft var hann
fattur yfir ránni, þá er hann
reyndi við sínar hæstu hæðir,
þar sem aðrir smugu yfir af
mýkt og liðlegheitum. Oft velti
maður því fyrir sér, hvað Torfi
hefði náð langt í stangarstökki
ef hann hefði komizt í hendur
■beztu þj'ábfara þeirra tíma.
Kannski hefði það ekkert um
bæt't. Þessi kraftmiklli snerpu-
maður hefði ef til vill misst
við slíkar æfiingar aðra eigin-
ileika sem honum voru meira
virði.
En Torfi á'tti sérsitæða braut.
Með tiltölulega litía æfingu að
baki í langstökki ,tók hann þátt
í þeirri grein ásamt stangar-
stö'kki á BM í Brussel 1950.
Hamn komst í únslit í báðum
greinum — varð 3. í undan-
keppni í langiitökki sama dag-
inn og Huseby vann Evróputit-
il sinn öðru sinni. Þá stökk
Torfi 7.20 m í annarri ti'lraun.
En úrSlit í lainigstölkki og
stangarstökki fóru fnam á sama
tíma 26. ágúst. ,Tonfi og farar-
stjórnin urðu að velja hvora
greinina hann æiti að reyna
við. Dangstökkið v-arð fyrir val
inu — önniur aðalgrein Tonfa.
Og það sem enginn hafði bú-
izt við, það varð. Veistmanna-
eyingurinn sem nú stóð í úr-
slitakeppni við beztu lang-
isitökkviara Evrópu tók þetta
verkefni eins og öll önnur á
leikvanginum — einbeitnin og
'ákveðnin réði ölllu, ótti og
óstyrkleiki var eklki til. Og
hann hafnaði í efsita sæti.
Mér er mininisstæð stund er
é'g og fleiri sátum við útvarps-
tæki og hlýddum á norskan þul
segja frá. Hann hafði iýst
nóklkrum greinum og sending-
unni var að ljúka og hann
sagði frá því, að Norðmaður-
inn Nielsen væri í 5. sæti í lang
stökki. Og síðan bætti hann því
við, að Norðurlöndin ættu annan
fulltrúa í úrslitUnum, Bryn-
geirsson frá íslandi, en ég veit
ekki hvar hann er í röðinni.
Mér ‘hafa ekki borizt endanleg
úrslit. Þau hafa ekki verið til-
kynnt, en ég skai .atlhuga málið.
Síðan kallaði hann til sam-
starfsmanns síns, en heyrðist
síðan segja: Bryngeirsson, hvað
segirðu? S/vo kom það. Það er
Élendingurinn Bryngeirsson
sem sigraði. Þetta er annar
Evrópumeistarinn, sem þessi fá
menna frændþjóð okkar fær.
Það er alveg stórkostlegt, hvað
íslenzku íþróttamennirnir haifa
staðið sig vel á þessu móti. Það
var auðheyrt á röddinni, hve
innilega hann samgladdist okk-
ur.
Ég sá Torfa síðar í mörgum
„einvígum“ við sænska Evrópu
methafann Ragnar Lundberg.
Sum vann Torfi, en sum Dund-
berg, en alltaf var keppnin
hörð. All'taf var það hin ein-
stæða skapgerð Torfa, sem
magnaði hann til afreka. Þar var
maður sem aldrei lét uppgjatf-
artilfinningu ná á sér tökum.
Þrát't fyirir fámenni og smæð
og ókunnugleik mi'lljóna manna
úti í heimi um tilveru íslands,
þá hafa menn þar nauðugir eða
viljugir kynnzt því, að ísland
er til vegna afreka ísl. íþrótta-
manna.
Þrátt fyrir 'tvo Evrópumeist-
ara 1950 er einstæð keppni og
afrek Arnar Cilausen í tuigþnaut
þessa eftirminnilega Evrópu-
móts sennilega þa'ð, sem rnest
auglýsti ísland. Svo hörð, svo
drengileg og svo einstæð varð
þessi tugþrautarkeppni, að
margir áhorfenda fel'ldu tár af
hrifningu að leikslokum.
Örn, sem fór laldrei svo í tug-
þraut, að hanin bætti ekki ísl.
metið, tó'k forystuna þennan
eftirminnilega dag, 25. ágúst,
er Huseby vann titil sinn og
Torfi hafði tryggt sér úrslita-
rétt í tyeimur greinum. Hiann
vann 100 m hlaup á 10.9 (tima
sem aðeins 6 menn í sjíálfu 100
m hlaupi Bvrópumótsinis náðu)
og stökk 7.09 í lamgstöfcki. 'Hann
var 3. í kúl’uvarpi, 13.17 m, varð
3.—4. í hástökki með 1,80 m og
vann 400 m hilaupið með yfir-
'burðum á 49.8 og var heilli sek-
úndu á undan næsta manni.
Þannig haifði Örn glæsilega for-
ystu eftir fyrri daginn með 4101
stig, eftir þeirra tíima stiga-
'töflu, en næstur kom Svíinn
Tannander með 3869 og Frakk-
inn Heinrieh með 3792.
í fyrstu grein síðari dags jök
Örn enn forystu sína, vann 110
m grindah'laup á 15.1 og hafði
nú 5016 stig, en niæstur kom
Heinrioh með 4671 og Tánn-
ander 4645.
En niú var lí'ka komið að að-
algreinum Heinridhs, en léleg-
ustu' greinum Arnar, kringlu-
kasti, stangarstökki og spjót-
kasti. Þar við bættist, að Örn
var óheppinn í ‘kringlukastinu
og spjótkastinu. Hann kastaði
kringlunni tvívegis 39 m í „upp
mýkingu“, en náði svo ekki
nema 36.20 m í keppninni
sjálfri. í spjótkastinu var hann
fyrstur í keppnisröðinni. Hann
kastaði og tók'st mjög vel og
veifað var hvítu flaggi til merk
is um 'gilt kast. Kas'tið var um
51 m. En þá var tilynmt úti á
vellinum ,að keppnin haifi ekki
verið byrjuð — og Örn mátti
byrja á nýjan leik. Nú tókst
honum ekki vél upp, kastaði
lengst 47.96 m — ag eftir þessa
■grein, 9. grein þrautarinnar,
hafði Heinrioh tekið froystuna
6891 stig, Örn hafði 6820 — 71
stig skildi þá að.
1500 m hlaupið var eitt eftir.
Þrátt fyrir litla möguleika
lagði Örn í hlaupið staðráðinn
í að gera sitt til að vinna landi
'sínu þriðja meistairastigið á
þessu móti. Hann fór hraðar en
hann hatfði áður gert í þessari
grein. En Hinrich hinn franski
hafði sett sér það tafcmark eitt,
að missa eklki atf Erni. Þannig
hlupu þeir hring eftir hring.
Örn barðist af ákveðni — en
Heinrieh fylgdi sem skugginn.
Fólkið á áhorfendabekkjunum
var að tryllast af spennin'gi. Þar
skiptu landar Heinriohs tuig-
þúsundum. Finna mátti ein-
•staka íslending í áhoríenda-
mergðinni. —
Skyndilega tök Örn sprett þá
er hringur var etftir og gerði
þannig tilraun 'til að slíta Hein-
rich 'atf sér. Þetta tók'sit svo
munaði 10—20 metrum, en ör-
magna af þreytu og vonlítill um
sigur gat Örn ekki hal'd-
ið þessum spretti og varð
að slaka á. Heinricih nálgaðist
hann aftur og í markinu mun-
aði ekki nema S'ekúndubrotum,
4:49.0 og 4:50.6.
Eftir á sagði Heinrich, að ef.
Örn hefði haldið sprettinum
nokkrum sekúndum lengur,
hefði hann bugaisit og Örn ef til
viil unnið, en hann öðlaðist
nýja von, þá er Örn slakiaði á.
Örn sneri sér við á marklín-
unni og tók á móti sigurvegara
sínum. Þeir féllust í íaðma —
þessir höfuðanidstæðingar í
einni af eftirminnilegustu tug-
þrautarkeppni sem sögur fara
af. Þarna á marklíniunni vtann
Örn sigur sem aldrei gleym-
ist tugþúsu'ndum manna. Sigr-
aður var hann fyrstur til að
óska sigurvegaranum til bam-
ingju. Þessi íslendingur stend-
iur enn fyrir hugskoitssjónum
margra Frakka sieim ímynd hins
'sanna keppanda á íþróttavelli.
Það hru'tu mörg 'tár af frönek-
um hvörmum á Haysel-leik-
'vanigi'n'um þennan dag.
©unnjudaiginn 3. september
var milkið uim að vera við tflug-
stöð FÍ á Reykjavíkunftugvelli.
iStrenigdur var borði yifir dyr
flugstöðvarinnar með ále'trun-
inni: „Velkomnir heim“. Stól-
um hafði verið raðað á tflug-
vélaplaninu og þar sátu m.a.
forseti ísilands, Sveinn Björns-
son, borgarstjóri Gunnar Thor-
oddsen, utanríkisráðherra
Bjarni Benediktsson og við-
Skiptamálaráð'herra Björn Ól-
afsson. Mikill mannifjöldi var
saman kominn og allir lustu
upp löngu og innilegu lófataki
til heiðurs ísl. frjiálsíþrótlta-
mönn'unuim seim stigu út úr
Gullfaxa. Gunnar Thoroddsen
'bauð þá velkoanna og sagði í
lokaorðum sínum:
„Ég vænti þess einnig að
sigrar ykfkar verði til að s'kerpa
skilning manna á nauðsyn þess
að skapa betri akilyrði og að-
stöðu hér heima til íþróbtaiðk-
ana. Ég vona, að nú fækki þeim
sem telja ieftir fjárframlög til
íþróttastaríseminnar, leifcvangs
ins mikla í Laugarda'l og ann-
ars sem bætir möguleikana fyr
ir ís'lenzka íþróttarnenn til þess
að ná sem bezium árangri: ís-
lenzka þjóðin öll býður ykkur
velkomna heim“.
Sveinn Björnsson forseti hélt
'SÍðan ræðu og sagði m.a.:
„Kæru Brusselfarar.
Velkomnir heim.
— Nú ’komið þið heim — 2
sem meisitarar með gul'lmedalí-
ur. — Það er vel gert aif mönn-
um frá Æámennri þjóð.
Já, þið eruð tveir sem meist-
arar, en einn, varð ekki meist-
ari, heldur annar. En mér er
sagt, að fáir munu gleyma hon-
um samt. Ég hef lesið í erlend-
ium blöðum, hvernig hann fór
að, er hann s'á fram á að ann-
lar yrði á undan honum — að
hann var sigiraður. Þá rétti
hann sigurvegaranum höndina
og óskaði honutm til hamingju
fyrstur allra manna. Dandar
hans grétu.
Við eigum því lláni að fagna
að þetta er ekki einsdiæmi með-
al íslenzkra íþrólttamanna. Ég
var staddur í Fralkklandi í sum
ar er fram fór aðalkeppni árs-
ins í kna'ttspyrnu; keppnin um
Frakklandsbikarinn, og las þá
í blöðum, að Íslendinígurinn Al-
Oskar Jónsson
á endaspretti.
bert Guðmundsson, sem var í
tflokbnum sem tapaði, hafi unn
ið hug og hjörtu allra, þegar
félagar hans í flokknum flýtttt
sér út af vellinium eftir lei'k-
inn, en hann einn beið ag ósk-
aði sigurvegurunum til ham-
ingj'U. í einu blaðinu stóð með
feitu letri: „Albert kann að
itapa“. Og þó þið séuð ekki all-
ir meistarar, þá hafið þið kunn
að að tapa og gert íslandi sióma.
Þess vegna býð ég ykkur hjart-
anlega velkomna og þaikka ykk
ur frammistöðuna í Brussel".
Er forseti hafði lokið máli
sínu, gekk hann til íþrótta-
imannanna og heilsaði hverjum
fyrir sig með handabandi og
sama gerði borgarstjóri, ráð-
herrarnir tveir, forselti ÍSÍ og
•aðrir íþróttaleiðtogar er þarna
voru viðstaddir.
Þessar endurminningar um
gamla, frækna garpa, hafa kom-
Framhald á bls. 59
Torfi liryngeirsson í stangarstökki.
23. des. 1968
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 51