Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1968, Side 1
II
Sálarrannsóknafélag íslands hefur gefið út vandaða
bók, sem ber heitið: Haraldur Níelsson, stríðsmaður
eilífðarvissunnar. Séra Benjamín Kristjánsson hefur
séð um útgáfuna og þar er Haralds minnzt á vegleg-
an hátt með mörgum greinum lærisveina og samferð-
armanna hans- Auk þess er kafli aftast í bókinni, tek-
inn saman úr rituðu máli eftir Harald Níelsson og þar
á meðal eftirfarandi prcdikun, sem Lesbókin hefur
góðfúslega fengið til birtingar.
Ahðetta kærleikans
Predikun eftir prófessor Harald Níelsson
Og engillinn kom til hennar
og sagði:
Heil vert þú, sem nýtur náðar
Guðs. Drottinn sé með þér.
En henni varð hverft við
þessi orð, og tók að hugleiða,
hvílík þessi kveðja væri.
(Lúk. 1, 28—29.)
Undarleg er áhætta kærleik
ans. Oftast er það talin mesta
hyggnin að tefia aldrei á tvær
hættur, leggja aldrei út í neina
tvísýnu. En ef vér ætlum að
fara eftir þeirri reglu í lífinu,
þá verðum vér að byggja elsk-
unni út. Lifðu sjálfum þér,
hugsaðu sem allra minnst um
aðra, og þú kannt að geta
tryggt hagsmuni þína svo, aðgm
eigir aldrei neitt á hættu. En
hleypir þú kærleikanum inn í
líf þitt, takir þú að elska
menn eða málefni, gerir áhætt
an þegar vart við sig.
Kemur þetta ekki átakanlega
fram í lífi Maríu, móður Jesú?
Og birtisí ek’ki sama lögmálið
í lífi margra mæðra? Mörg er
sú öldruð móðir, sem nú lítur
aftur yfir liðið líf sitt og undr-
ast, út í hve mikla áhættu hún
lagði, án þess að gera sér það
Ijóst, er hún hleypti móður-
ástinni inn í líf sitt. Móðurgleð-
in hefur oft í þessum heimi
snúizt upp í hina sárustu
hryggð. Hver fær talið tár
sumra mæðra út af sonum sín-
um, þeim er lentu á villigöt-
um lífsins og létu ástríður, tál-
vonir og margs konar heimsku
og skammsýni teygja sig út í
ógöngur?
En ekki þurfti María að
gráta yfir neinu slíku. Þó er
hún orðin mannkyninu imynd
móðurhryggðarinnar.
Það sýnist ekki ægileg kveðja
þetta: „Heil vert þú, sem nýt-
ur náðar Guðs!“ Og það virðist
ekki geta verið annað en ein-
skært fagnaðarefni fyrirheitið:
„Heilagur andi mun koma yfir
þig og kraftur hins hæsta mun
yfirskyggja þig: fyrir því mun
það, sem fæðist, verða kallað
beilagt, sonur Guðs.“
Ef vér trúum því, að Jesú
hafi komið úr dýrð himnanna
og fæðzt á þessa jörð mann-
kyninu til hjálpar og blessun-
ar, þá hlýtur það að hafa ver-
ið hið veglegasta hlutverk að
vera til þess kjörin að verða
móðir hans. Til þess hafa kristn
ir menn fundið á öllum öldum.
Lúkasar guðspjall segir oss frá
því, að eitt sinn hafi kona, er
hiustað hafði á Jesú verja sig
gegn alvarlegustu ásökuninni,
er á hann var nokkru sinni
borin, hrópað upp í mannþröng-
inni, gagntekin af fögnuði:
„SæLl er sá kviður, sam þig bar
og þau brjóst er þú mylktir“.
Hið sama mun mörgum konum
hafa fundizt öld eftir öld. Og
ekki aðeins konum, heldur og
mörgum karlmanninum. Samt
fól móðursæla hennar í sér vís
inn til hinnar sárustu kvalar.
Um leið og hún tekur að sér
hið veglega hlutverk, gengst
hún undir lögmál áhættunnar.
Hún getur eigi öðlazt þessa
hina æðstu vegsemd nema með
því að eiga það á hættu að
lenda í eldraun hryggðar og
hörmunga, já, efa og skelf-
ingar.
Það var ekki unnt að vera
móðir hans án þess að elska
hann óumræðilega, fylgja hon
um gegnum allt lífið með heitri
þrá eftir því að hafa hann
sem mest fyrir sig og sem oft-
ast hjá sér og aldrei hægt að
slíta hann úr hjarta sér, að
hvert særandi orð, sem um
hann var sagt, færi ekki sem
oddhvöss ör gegnum móður-
hjartað. Það var þetta, sem öld
unginn Símeon óraði fyrir, er
hann hitti þau Jósef og Maríu
í musterinu og mælti: „Þessi
er settur til falls og viðreisn-
ar mörgum í ísrael og til tákns,
sem móti verður mælt, og
sverð mun jafnvel þína eigin
sálu nísta.“
Hin sælasta allar kvenna og
þó lögð sverði sársaukans í
hjartastað. Útvalin af Guði, yf-
írskyggð af krafti hins hæsta,
ambátt drottins í alveg sér-
stökum skilningi — og þó mat-
er dolorosa, móðirin sorg-
mædda.
Þessi er áhætta kærleikans.
Sæla var það að hafa séð
engil frá æðra heimi og hlýða
á hinn undursamlega boðskap
hans, að hún ætti að verða
móðir dýrlegs barns. Sæla var
það í bili. En jafnvel því fylgdi
nokkur áhætta. Hún var ein,
þegar hún sá hina undursam-
legu sýn. Enginn sá það með
henni. Ætli hún hafi þorað að
segja mörgum frá því? Þeir,
sem ekki hafa reynt slíkt, eiga
erfitt með að trúa því, að slíkt
geti komið fyrir, geti verið satt.
Og auk þess var fyrirheitið um
fæðing barnsins svo viðikvæmt
mál. Efagirni, tortryggni, jafn
vel skop mundi hafa mætt henni
úr hugum flestra, ef hún hefði
farið að segja frá þessu. Sum-
ir mundu hafa farið að tala
um afskaplegar ímyndanirhjá
konunni. Það er engin ný bóla,
þótt hið helgasta og háleitasta
verði fyrir háðri fáfróðra
manna.
Nei, María gat víst ekki sagt
mörgum frá þessu. Hún varð
að fara með það eins og svo
margt annað á ævinni, hún
varð að geyma það í hjarta
sínu
En annað hefur ef til vill
verið verra: Þegar frá leið,
hefur hún vísast sjálf farið að
efast um hina himnesku vitr-
un. Hafði það ekki gerzt í ein-
hverri leiðslu eða draum-
kenndu ástandi? Var nokkuð
upp úr slíku leggjandi? Eða var
það allt misskilningur? Níst-
andi efinn hefur vafalaust ein-
hvern tíma sótt sál hennar heim
Undan kvöl efans kemst sjálf-
sagt enginn, sem forsjónin hef-
ur falið að inna eitthvert mik-
ið hlutverk af hendi.
Sumir halda í athugaleysi
sínu, að annar eins atburður
og sá, sem textinn segir oss, að
fyrir Maríu hafi komið, hljóti
að vera óblandin gleði þeim,
er fyrir honum verður. Þeir
gæta þess eigi, að mannseðlið
hefur verið sama á öllum öld-
um, ávallt jafntregt til að kann
ast við, að verur frá ósýnileg-
um heimi grípi inn í vora til-
veru.
En þótt María gæti ekki sagt
öðrum frá því, er snortið hafði
sál hennar meir en nokkuð
annað, og þó að það hafi stund-
um vakið hjá henni efa, þá hef-
ur það samt eigi dregið úr ást
hennar á sveininum né minnk-
að eftirvæntinguna, hvað úr
honum mundi verða. Vonir
hennar voru víst heldur aldrei
of miklar. Englar Guðs hafa
sjálfsagt svifið kringum vöggu
litla barnsins hennar og oft
sungið það í værð, þótt ekkert
mannlegt eyra heyrði þá óma.
Annars vitum vér lítið um
Maríu móður drottins, En vér
getum ályktað það af öllu, að
þessi gyðinglega alþýðustúlka
hafi verið óvanalega hrein og
göfuglynd, lítillát og guðræk-
in. Að öðrum kosti hefði hún
ekki verið kjörin til svo dýr-
legs Mu>Werks af Guði himm-
anma. Sálargöfgi þeirrar konu
hlýtur að hafa verið mikil, sem
trúað var fyrir því að tala
fyrstu orðin um Guð við þá
hreinustu, kærleikríkustu og
voldugustu sál, sem vér kristn-
ir menn trúum að lifað hafi á
þessari jörð. Svo framarlega
sem sálargöfgi hennar hefur
verið aðal-andrúmsloftið, sem
sveinninn Jesús ólst við í
bernsku og æsku, þá hafa síð-
ari tímar aldrei gert of mikið
úr ágæti og fegurð lundernis
hennar. Ef til vill hefur hún
ekki ætíð skilið hann, er hann
fór að komast á legg. Ef til
vill hefur hún latt hann og
talið úr honum, er hún sá
hverja stefnu líf hans og starf
semi tók. En hún hlýtur að
hafa verið góð kona — inni-
lega og hjartanlega góð. Ann-
ars hefði gæzkan trauðla get-
að notið sín eins vel í honum,
klæddum jarðneskum likama
hér í heimi, og hún gerði. Hún
hlýtur oft að hafa verið hrifin
og hugfangin er hún veitti því
athygli, hve sálarlíf hans laukst
upp og þandist út, og sá hann
vaxa að vizku og aldri og náð
hjá Guði og mönnum. Stund-
um hefur hún að líkindum ver-
ið óróleg út af honum, er ljúk-
ast tók upp fyrir henni, hvílíkt
hyldýpi sál hans hafði að
geyma.
Vísast skilur enginn þetta
betur en viðkvæmustu ^g ást- _
ríkustu kvensáilirnar. Ógleyrn *
anleg er sagan hennar Selmu
Lagerlöf, sæns’ku skáldkonunn
ar um Jesú tólf ára í muster-
unu. Það eru tilfinningar og
óróleiki móðurhjartans, sem
þar er svo vel lýst og jafn-
framt áhættan, sem elskunni
fylgir.
María er hrædd við að sýna
honum musterið, heldur að hann
verði svo gagntekinn af því,
«