Lesbók Morgunblaðsins - 19.02.1956, Blaðsíða 10

110
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
smitast og verða smitberar, svo að
ekki yrði við neitt ráðið.
★
Á EYNNI St. John er al.lt með
frumstaeðara hætti en á hinum ey-
unum. Þar stendur enn eitt gamalt
vígi, sem Danir reistu hjá Cruz-
Bay, og er það nú bústáður eyar-
stjórans, en það er einnig dómhús,
lögreglustöð, pósthús, og spítali,
með fjórum rúmum. Ekld þarf mik-
ils þarna við, því að eyarskeggjar
eru ekki nema 749 talsins, og þeir
eru ákaflega löghlýðnir og reglu-
samir. Þama er enginn sími og
engin blöð, enginn flugvöllur, ekk-
ert kvikmyndahús, ekkert rafmagn.
Vegir eru þarna fremur slæmir,
stundum ekki annað en troðning-
ar í gegn um skóg með blómskrúði
og ótal jurtum. Hér er fagurt og
öll strandlengjan sem einn baðstað-
ur. í skóginum eru margs konar
ávextir, gómsætir og fagrir. En þar
er líka „banvæna eplið“. sem þar
er kallað manchinel. Sagt er, að
menn Kolumbusar, sem fóru þar
á land. hafi etið þessa ávexti, en
um leið hafi þeir stokkbólgnað í
andliti og fengið svo óþolandi hita
og kvalir, að þeir hafi ærzt, Nú
er verið að útrýma trjánum, sem
þessí epli vaxa á.
Nú er í ráði að gera þjóðgarð
þarna á eynni, og verður það 29.
þjóðgarður Bandaríkjanna. Hug-
mvndin kom fyrst frarn 1939, en lá
niðri þar til stríðinu var lokið.
Stjórn Bandaríkjanna ætlar að
leggja til 9500 ekrur, en John
Rockefeller 5000 ekrur, sem hann
á þar. Nær þá þessi þjóðgarður vfir
hartnær tvo þriðiu hluta eyarinn-
ar. Rockefeller hefir þegar eytt
milljón dollurum í jarðabætur
þarna, og verður þó kostnaðurinn
miklu meiri. Auk þess er gert ráð
fyrjr að verja 2 milljónum dollara
til þess að koma þar upp gistihús-
um fyrir ferðamenn og dvalargestí.
í völ
Tjörnln er frosin, fuglar i vök
finna nú litll bjargarráð,
ó?na þeim fannir og ísaþök
ekkert til matar um heifrosið iáð.
Gefið þið fugiunum góðlr menn
gieður það hjartað og yngir l senn.
tJti á klakanum köld er sæng
kúra þar fuglar um dægrin löng,
nú er ei iétt fvrir litinn væng
lamar hann kvlði og bjargarþröng.
Gefið þið fuglunum góðir menn
gleður það hjartað og yngir t senn.
Skammdegisnóttin ei gefur grið
grimm eru hennar vængjatök,
við skulum bjarga og leggja lið
litlum fugli, sem berst í vök.
Góðverkin fylla gæfunnar sjóð,
gefið þið fuglunum börnin góð.
KJARTAN ÓLAFSSON
Á FYRRI öld mátti heita að allt
væri í uppgangi á eyunum. Þá var
t. d. þrisvar sinnum fleira fólk á
St. John heldur en nú, og höfðu
allir nóg að bíta og brenna. Það
var sykurræktin, sem flestum veitti
lífsviðurværi og var þá sykurreyr
ræktaður í stórum stíl um állar
eyamar. En framleiðsluhættir voru
mjog einfaldir. Danir reistu þar
vindmylnur til þess að þrúga syk-
urreyrinn og ná sykurefninu úr
bonvm. Má enn sjá rústir af þess-
um mýlnum víðs vegar um eyam-
ar, því að þær lögðust niður, þegar
þasr gátu ekki lengur keppt við
nýtízku vélar, og þá hrakaði þess-
um atvinnuvegi. Einu sinni hafði
framleiðslan verið 46 milljón pund
af sykri á St. Croix. Þar voru þá
115 vindmylnur og 144 mylnur,
sem knúðar voru af húsdýrum. Ár-
ið 1935 var svo komið, vegna heims-
kreppuimar, að sykurframleiðslan
var ekki nema tíundi hlutinn af
því, sem hún hafði verið, enda
kostaði þá meira að framleíða hvert
kíló en hægt var að fá fyrir það.
Þá var það að stjórnin hljóp
undir bagga og skipaði sérstaka
bjargráðanefnd fyrir eyarnar. Hún
hefur sett á fót nýtízku verksmiðj-
ur tíl sykurframleiðslu og kennt
mönnum að auka framleiðsluna.
Hún hefux lánað bændum fé til
þess að koma undir sig fótunum.
Tilgangurinn er að hjálpa eyar-
skeggjum til sjálfsbjargar. En það
er ekki hægt með öðru móti en
því, að nýtízku sykuriðnaður rísi
þar upp. Landkostir eru þannig á
eyunum, að þar þrífst fátt annað
en sykurreyr á ökrum. Verður því
að rétta við þennan atvinnuveg.
Að vísu hefur bjargráðanefndin
ýmislegt fleira á prjónunum, til
þess að framleiðsla eyarskeggja sé
ekki alltof einhæf. Hún er að kenna
þeim að rækta nautgripi, sauðfé
og geitur og kynbæta stofnana. Sá
er kosturinn við þessa kvikfjár-
rækt, að fénu má beita á land, þar
sem ekki er hægt að rækta neitt.
En jafnframt sykurreyrsræktun-
inni verður lögð nokkur áherzla á
að rækta baunir, sem geta gefið
góða uppskeru. Þá er og í ráði að
gróðursetja mahogni-skóg, en hann
verður ekki orðinn tekjulind fvr
en eftir 75—90 ár. Við allar fram-
kvæmdir verður beitt nýtízku að-
ferðum, jafnvel að láta flugvélar
sá í akrana. Stjórnin leggur fram
3 milljónir dollara á ári til endur-
reisnarinnar. — Bjargráðanefndin
vonar að innan fárra ára verði ey-
arnar sVo sjálfbjarga