Lesbók Morgunblaðsins - 06.02.1955, Blaðsíða 14

UESBÓK MORGUNBLADSINS

Símon Dalaskáld
og Manga rennimaskína
f IUNGLIÐ VELDUR
í JARÐSKJÁLFTUM
W Eins og fyr er sagt er nú æva-
? langt síðan að menn vissu að tungl-
p ið olli mestu um sjávarföll. Og
f' meðan þekking var lítil, höfðu
r menn hálfgerðan beyg af því
hvernig hafið hækkaði og lækkaði.
- En með nákvæmum mælingum
hafa menn nú komizt að því, að
7 yfirborð jarðar hækkar og lækkar
v eftir göngu tunglsins, alveg eins og
'r yfirborð sjávar. Rannsóknir á þessu
hófust vegna þess, að vart varð við
f truflanir á tímasendingum frá
r stjörnurannsóknarstöðvunum í
Greenwich í Englandi og Washing-
r ton í Bandaríkjunum. Það kom þá
í ljós, að þegar aðdráttarafl tungls-
r ins var sem mest, þá voru þessar
‘ byggingar 63 fetum nær hvor ann-
r ari, heldur en stundum. Og síðan
“ komst Harlam T. Stetson prófessor
r við tækniháskólann í Massachu-
r setts að því, að þetta aðdráttarafl
tunglsins gæti valdið jarðskjálftum.
r Mestu og ógurlegustu jarðskjálft-
r arnir stafa af því, að jarðlögin
r hreyfast til þar sem brestir eru í
r jarðskorpunni, og ganga á misvíxl.
Þessi misvíxlan getur orðið vegna
þess hvernig tunglið togar í jörð-
ina.
Þá hafa menn og orðið varir við
að „fölh verða í hinum efri loft-
F lögum, því að útvarpssendingar
'r' takast misjafnlega eftir því hvern-
r ig stendur á tungli og eftir því hve
r mikil áhrif aðdráttarafl þess hefir
r á öreindir þær, sem eru í háloft-
f unum.
T' Mikil sprenging varð á bóndabæ ein-
£ um í Alabama í Bandaríkjunum hinn
W 11. nóv. s.l. Enginn skildi neitt í þessu,
r því að engin eldfim efni voru til í hús-
inu. Þegar farið var að rarinsaka málið,
f kom í ljós, að loftsteinn hafði fallið
^ ciður á húsið.
‘ll'ÉR DATT í hug að halda til haga
smáþætti af Símoni Dalaskáldi.
Hann var einn í hópi þeirra manna,
sem lögðu land undir fót og flökkuðu
bæ frá bæ. Þessir förumenn eru nú
horfnir af sjónarsviðinu. Símoni var
ákaflega létt um að yrkja og var alltaf
tilbúinn til þess að kasta fram bögu.
Allmikið hafði hann látið prenta eftir
sig, og hafði hann það sér til erindis
að selja kver sín á ferðum sínum.
Árið 1906 kom hann að Stóruvöllum
á Landi og ætla ég nú að segja frá
heimsókn hans þangað þá um haustið.
Um þær mundir var tvíbýli á Stóru-
völlum. Bjó Guðjón Þorbergsson afi
minn í öðrum bænum, en Guðbrandur
Arnbjörnsson í hinum. Þá var vinnu-
kona hjá Guðjóni kona sú, er hét Mar-
grét Helgadóttir, ættuð frá Ölvesholts-
hjáleigu í Holtum. Nokkuð var hún
talin einkennileg, málskrafsmikil og
óðamála. Kölluðu gárungar hana
stundum Möngu rennimaskínu. Hún
var fremur lítil, kvik á fæti og hafði
gaman af að bregða sér að heiman
til annarra bæja. Hún var svo mikið
fyrir kaffi, að það þótti undravert. Það
var orðtak hennar oft, þegar hún bað
um að hita handa sér: „Hitaðu nú sé-
legan sopa og vertu nú á glasi“.
Það var einhvern tíma á sumardag-
inn fyrsta, að hún fór að heiman og
kom á þrjá bæi, en í ferðinni hafði hún
drukkið 16 bolla af kaffi. f annað
skipti var hún gestkomandi á bæ ein-
um, fór hún þá á fætur á undan heim-
ilisfólkinu. Var hún búin að hita sér
fulla könnu af sterku kaffi og drekka
það áðúr en húsmóðirin kom á fætur,
en svo drakk hún morgunkaffið með
heimilisfólkinu. Á þeim tíma, sem hún
var vinnukona á Stóruvöllum, átti hún
alltaf kaffi sjálf og gat því oft hitað
sér aukasopa.
Þó að Margrét þætti að sumu leyti
einföld, gat hún oft komið - fyrir sig
orði. Hún var eitt sinn samferða bónda
úr Holtunum, sem var að koma úr
kaupstaðarferð. Leiðin lá yfir gil eitt,
en þar fór vagninn um og ofan í gilið.
Varð Margréti þá að orði: „Á að fara
svona hérna niður?“
Það var farið að halla degi, þegar
gest bar að garði á Stóruvöllum. Það
var Símon Dalaskáld. Kom hann fyrst
til Guðbrandar og Jóhönnu, sem
bjuggu í norðurbænum. — Hitaði Jó-
hanna honum kaffi og gaf Guðbrandur
honum vel út í það.
Þegar Margrét varð þess vör, að
Símon var kominn, fór hún að snyrta
sig og gaf sig á tal við hann. Höfðu
þau einhvern tíma sézt áður út í Árnes-
sýslu. Þegar Símon hafði lokið við að
drekka kaffið, kom hann fram í bað-
stofu, þar sem þau bjuggu Guðjón og
Sigríður, en þar var Margrét vinnu-
kona sem fyrr getur.
Féll nú heldur vel á með þeim
Símoni og Margréti. Tók hann hana á
hné sér og hélt á henni mikinn hluta
vökunnar. Ræddu þau nú margt sam-
an, meðal annars um það, að þau ætl-
uðu að taka saman og gifta sig á næsta
vori. Ætluðu þau að gifta sig við Þjórs-
árbrú og biðja Friðrik konung um að
vera svaramann, en það var von á
honum til íslands árið eftir. Um þess-
ar mundir var jörðin Ármúli í Ása-
hreppi laus til ábúðar og ætluðu þau
að taka þá jörð og hefja búskap þar.
Var vatn þar í nágrenni, en í því var
dálítil silungsveiði. „Við skulum hafa
baunir og silung til matar og kaffi átta
sinnum á dag. Viltu það ekki, Mageta
mín?“ sagði Símon. „Það vil ég, það
vil ég“, sagði Margrét þá.
Sigríður húsfreyja var mikið frammi
í eldhúsi að elda kvöldmatinn. Þegar
hún kom inn, sagði Margrét ávallt:
„Sjáðu Sigríður, sjáðu Sigríður, hann
heldur bara á mér“. Lét nú Símon
óspart fjúka í kveðlingum. Orti hann
mikið af vísum um Margréti. Sat Ólaf-
ur Guðbrandsson inni hjá þeim og
skrifaði. Nokkrar af þessum vísum
lærði ég heima í æsku, en Ólafur gat
hjálpað mér um drjúga viðbót, en þó
munu sumar glataðar með öllu. Hér
kemur nú það sem til er af vísum
þeim, er hann orti til Margrétar: