Lesbók Morgunblaðsins - 06.02.1955, Blaðsíða 2

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
t 62 A
var þegar ráðinn þannig, að íimm
biskupar mundu írá honum komn-
ir í Skálholti, eftir fingratölunni.
Rættist það, því að þeir Gísh Odds-
son og Brynjolfur Sveinsson voru
komnir af honum í f jórða lið, Þórð-
ur Þorláksson í sjötta iið, Jón
Arnason í fimmta hð og Hannes
Finnsson í áttunda lið.
tfefc
HELGA BISKUPSFRÚ
Oddur biskup Einarsson kvænt-
ist Helgu Jónsdóttur 1591 og var
brúðkaup þeirra á Holtastöðum.
Fór hún svo með honum í Skál-
hoit. Var hún rómuð að höfðings-
lund og skörungsskap, svo sagt
var, að koma mundi í Skálholt
jafningi Odds biskups, en hennar
seint eöa aldrei. Þo varð henni eitt
á, sem í frásögur er íært.
Arið 1602 voru harðindi mikil og
flosnaði upp íjöldi manns. Varð þa
mikil aösokn þuríandi manna að
Skáliioltsstað, svo að brytanum
óaði við. Hugði hann að þessari á-
sokn mundi af letta, ef brotinn
væri hinn sjálfgerði steinbogi á
Brúará, sem áin er kennd við. Bar
hann þetta undir Helgu biskups-
frú og var hún því íyigjandi, en
ekki vissi biskup neitt um þessa
ráðagerð. Fór svo brytinn til með
mannafia og braut steinbogann.
Biskupi líkaði stórilla er hann fretti
þetta, ávítaði brytann harðlega og
kvað hvorki sér né honum mundu
höpp af sliku standa. Var biskup
forspár og rættist þetta svo, aö
brytinn drukknaði í Brúará iitlu
síðar, en á þeim biskupshjónum
töldu menn að þetta heíði bitnað
þannig, að tvö yngstu börn þeirra
urðu með annmörkum. „Eiríkur
hafði vitsmunabrest mikinn og var
oftast neíndur Eirikur heimski, en
Margrét var kvenna fríðust öðrum
megin á andlitinu, svo að kinnin
var íagurrjóð og blomleg, en önn-
ur hvít og visin“.
Áður en þetta skeði höiðu þau
biskupshjónin eignast fjóra sonu:
Árna lögmann, Gísla biskup, Sig-
urð prest í Stafholti og Sigurð
yngra í Hróarsholti .
Oddur biskup andaðist 28. des.
1630, en Helga iifði 32 ár eftir það.
Fiuttist hún iyrst frá Skálholti að
Hraungerði, því að hún fékk þá
jörð og Kaldaðarnes hjá konungi
sér til lífsuppeldis og var hin
fyrsta biskupsekkja, sem hlotnað-
ist slíkt. En er Gísii biskup, sonur
hennar missti Guðrúnu konu sína
1633, fór hún heim í Skálholt ait-
ur og tók þar við forráðum inn-
an stokks og helt því þar til Gísli
andaðist 1638. Fór hún þá aftur í
Hraungerði og var þar tii æviloka.
Hún dó í október 1662 og var þá
95 ára að aldri .
Synir þeirra biskupshjónanna
þrír kvæntust sinni systurinni
hver, dætrum Jóns Vigiússonar á
Galtalæk, Þorsteinssonar, Finn-
bogasonar lögmanns, sem var dott-
ursonur Finnboga gamla í Ási í
Kelduhverfi. Árni átti Helgu, Sig-
urður eldri átti Hólmfríði og Sig-
urður yngri Þórunni. I bólunni
1616 dóu þær báðar Helga og Hólm-
fríður og erfði Þórunn systur sín-
ar. Eftir það var hún kölluð Þórunn
ríka. Hafði Jón faðir þeirra verið
stórauðugur maður. Þau Sigurður
og Þórunn bjuggu tvö eða þrjú ár
í Hróarsholti. Nú var það árið eftir
bóluna, að Þórunn fór að gamni
sínu á berjamó upp í Hestíjali. Sig-
urður maður hennar ætlaði að vitja
hennar, en drukknaði þá í Hvítá á
Brúnastaðaferju og með honum sá
maður, er Bergur hét. Lík Sigurð-
ar fannst þannig, að hani var hafð-
ur á bátnum, sem leitaði og gól
hann hátt þar sem líkið lá undir í
ánni, en Bergur fannst ekki.
Þórunn giftist síðan Magnúsi
Arasyni sýslumanni á Reykhólum.
Þau Sigurður höfðu átt eina dótt-
ur, er Margrét hét og hennar fekk
Jón Arason prófastur í Vatnsfirði.
Eiríkur var yngstur af sonum
þeirra Helgu og Odds biskups. Fað-
ir hans fekk honum kvonfang og
bústað á Fitjum í Skorradal. Kona
Eiríks varð skammlíf, og er hún
var til moldar borin og einhverjir
vildu samhryggjast Eiríki, fannst
honum það óþarfi, því að „faðir
minn gefur mér aðra konu.“ Það
reyndist rétt. Oddur biskup útveg-
aði honum konu, Þorbjörgu dótt-
ur Bjarna sýslumanns Oddssonar
á Bustaríelli. Voru þar mægðir á
milli áður, því að Bjarni var son-
ur Ingibjargar Vigfúsdóttur sýslu-
manns Þorsteinssonar, sem var
systir Jóns Vigfússonar tengdaföð-
ur þeirra biskupssonanna þriggja.
Þorbjörg var þá kornung, vart
meira en tvitug. Þau Erikur áttu
mörg börn og var meðal þeirra
Oddur á Fitjum, sem reit Fitja
annál og var fróðleiksmaður. —
Eiríkur á Fitj um heíir verið efnað-
ur eins og sja má á skrá Árna lög-
manns bróður hans, er hann skifti
arfi með börnum Eiríks árið 1660,
eða sex árum áður en Eiríkur and-
aðist.
Hér er ekki rúm til að segja frá
þeim bræðrum Árna lögmanni og
Gísla biskupi, enda báðir þjóð-
kunnir menn. Séra Sigurður i Staí-
holti var talinn einn helzti kenni-
maður landsins á sinni tíð. Hann
kvæntist aftur og gekk að eiga
Guðrúnu Jónsdóttur prests í Hrt-
ardal (1677) og varð að greiða 200
ríkisdali fyrir konungsleyfi til
kvonfangsins, vegna þess að þau
Guðrún voru þremenningar að
írændsemi. Margrét var ógift aiia
ævi og bjó í Öndverðunesi í Gríms-
nesi.
AUÐBREKKUÆTT
Þorvaldur í Auðbrekku, Ólafs-
son klausturhaldara Jónssonar
rebba Sigurðssonar í Búðardal,
fekk Halldóru yngri dóttur Jóns
Björnssonar. Börn þeirra voru Jón,