Lesbók Morgunblaðsins - 06.02.1955, Blaðsíða 3

Benedikt, Björn, Daði, Guðrún,
Þórunn. Það heitir Auðbrekkuætt.
Um þær mundir er synir þeirra
Halldóru og Þorvalds voru full-
tíða, bjó Bjarni Oddsson sýslu-
maður að Bustarfelli, sem fyr
er getið. Hann átti jafnan þröngt
í búi. Er sagt að efnaður bóndi í
Sunnudal lenti í óbótamáli, svo
Bjarni gerði bú hans upptækt, og
lofaði þá guð fyrir þá björg. sem
hann hefði veitt sér nauðstöddum.
Kona hans var Þóra Björnsdóttir
sýslumanns Gunnarssonar á Bust-
arfelli og áttu þau fjórar dætur:
Þorbjörgu konu Eiríks á Fitjum,
Sigríði, sem var gift Bjarna sýslu-
manni á Búlandi, Ingibjörgu, sem
var gift Jochum Mumm Jochums-
syni á Dvergasteini og Gróu.
Bjarni sýslumaður var afar-
menni og héraðsríkur og barst
meira á en efni leyfðu. Hann var
hinn mesti bjargvættur saka-
manna og skaut oft skjólshúsi yf-
ir þá. Undarlegur þótti hann í hátt-
um, var og haldinn fjölkunnugur
og brögðóttur. Hann var hið mesta
karlmenni að burðum, stór vexti
og gildur, en ekki andlitsfríður.
Voru og börn hans mikil vexti og
stórskorin.
Nú var það haustið 1637 að Jón
sonur Þorvalds í Auðbrekku reið
austur að Bustarfelli til þess að
biðja Gróu dóttur Bjarna sýslu-
manns. Fór Björn bróðir hans með
honum og nokkrir menn. Bjarni
tók þeim vel. Jón bar upp erindi
sitt og tók Bjarni því líklega og
hét honum meynni, en Jón skyldi
þó koma aftur um Mikaelsmessu
(29. september) til þess að gera
út um málin. Reið Jón síðan heim
með menn sína, nema Björn bróð-
ir hafts varð þar eftár, því að
hann veiktist hastarlega. Lá hann
þar dauðvona í 5 vikur. „Þótti
mönnum það heldur kynlegt og
ill furða þess er á eftir kom“, segir
Esphólin.
LESBÓK MORGUNBLAÐ SINS
Jón reið svo austur aftur að til-
settum tíma. Var Bjarni heima og
tók hann þeim Jóni og mönnum
hans vel og veitti rausnarsamlega
um kvöldið, því maðurinn var ekki
smátækur. En snemma næsta dag
reið Bjarni að heiman, svo að þeir
vissu ekki af. Lézt hann ætla að
ríða til næsta bæar og fá menn
að senda út á Langanes sinna er-
inda. Hann kom ekki heim aftur
að sinni, því að hann reið með
mönnum sínum út á Langanes.
Jón og menn hans biðu enn nokkra
daga, eftir burtför Bjarna, en þeg-
ar þeim leiddist biðin, hurfu þeir
heim, og varð ekki meira úr kvon-
bænunum.
En eftir heimkomuna „báru til
þau miklu og skelfilegu, fáheyrðu
undrunartíðindi í Auðbrekku um
þann mikla draugagang, ára eða
illsku anda, er þá ásóttu helzt Jón
Þorvaldsson, svo hann mátti ná-
lega hvergi frið hafa“, segir Jón
prófastur í Hítardal. Og enn seg-
ir hann:
„Þessir andar sáust í allra kinda
líki inni í húsum, arnar, vals,
hrafna, item flugna, ullarhnoðra,
salthnattar og ýmislegra hluta,
sem ei er frá skrifandi. Af þessum
skelfingum fengu margir árásir,
ekki síst þeir, sem með Jóni
riðu austur til Bustarfells. Þetta
útbreiddi sig víða, drepr.ir hest-
ar og aumkunarlega með sak-
lausar skepnur farið. Atti að
berast í drauma, að þessir and-
ar eða draugar væri uppvaktir og
sendir að austan, Jóni til fordjarfs.
Þetta varaði langt fram á vor, þó
nokkuð í minkun væri er á vet-
urinn leið. Hér um meira að sinni
læt ég hjálíða hér innsetja, hvað
Jón og hans folk og nákomnir ná-
ungar af þessum djöfulsins árás-
um liðu“.
Þorvaldur á Auðbrekku andað-
ist með sviplegum hætti árið 1630.
Hann ætlaði að ríða til þings, en
hneig af hestinum nær örendur á
Langalandshálsi og dó rétt á eftir.
Espholin telur Jón á Auðbrekku
meðal nefndarmanna árið 1656.
Guðrún systir hans varð kona séra
Stefáns Ólafssonar skálds í Valla-
nesi.
Um Gróu Bjarnadóttur á Bust-
arfelli er það að segja að hún giít-
ist aldrei og átti ekki afkvæmi.
Hún dvaldist lengstum á Ljóts-
stöðum í Vopnafirði.
HALLDÓRA ELDRI
dóttir Jóns Björnssonar var
kona Halldórs lögmanns Ólafsson-
ar, eins og fyr er sagt. Halldór
var kosinn lögmaður á alþingi 1619
og gengdi því starfi til dauðadags
með mikilli prýði. Hann varð og
sýslumaður í Hegranesþingi, en
var tvívegis settur frá þeirri sýslu
vegna skulda. Átti hann þó miklar
jarðeignir. Árið 1637 kenndi hann
fyrst þeirra veikinda, er drógu
hann til dauða. Fór hann þó til
alþingis næsta sumar. Þar á þing-
inu andaðist Gísli biskup Oddsson
og var lík hans flutt á kviktrjám
í Skálholt, en fjöldi manns fylgdi
gangandi. Halldór lögmaður var
þá svo veikur að hann mátti sig
ekki hræra. Var hann síðan flutt-
ur á hinum sömu kviktrjám í Skál-
holt, og fylgdu enn margir gang-
andi. Þar andaðist hann daginn
eftir, viku seinna en biskup.
Synir þeirra Halldóru og Hall-
dórs lögmanns voru Benedikt
sýslumaður á Seilu, Hallgrímur á
Víðimýri og Jón ráðsmaður í Skál-
holti. Hann drukknaði í Ölfusá.
Dætur þeirra voru Margrét, Helga,
Sigríður og Valgerður.
Þá er Brynjolíur biskup Sveins-
son hafði tekið við embætti í Skál-
holti og setið sitt fyrsta þing, reið
hann norður að Skriðu í Hörgár-
dal og gerði brúðkaup sitt til Mar-
grétar Haildórsdóttur. Fór það
fram 30. ágúst að viðstöddu mörgu