Lesbók Morgunblaðsins - 06.02.1955, Blaðsíða 4

64
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
stórmenni. Tók biskup bá Hall-
dóru tengdamóður sína og dætur
hennar þrjár. Sigríði, Helgu og
Valgerði. og flutti bær með sér
heim í Skálhoit. Fekk biskun svstr-
unum góð giaforð. Helgu g’fti hann
séra Páli Björnssvnj í Selárdal (út
af henni spunnust síðar hin miklu
galdramál), Sigríði gifti hann
frænda sínum, séra Torfa Jónssvni
í Gaulveriabæ, og Valgerði gifti
hann Guðmundi lögréttumanni
Torfasvni á Keldum.
Hallgrímur á Víðimvri var all-
mikill ribbaldi og sterkur maður.
Hann hafði verið kærður fvrir ó-
jöfnuð og reið því suður til Bessa-
staða 1649. Þá var Henrik Bjelke
höfuðsmaður þar og tók hann vel
við Hallgrími, er hann vissi að
hann var mágur Brvnjolfs bisk-
ups. Bauð hann Hallgrími að mat-
ast með sér. Minntist þá höfuðs-
maður á kæruna. „Hallgrími þótti
sem hann mundi vera heima í
Skagafirði og hugði að hrinda slíku
með harðfengi, svaraði fvrst diarf-
lega, en er honum þótti lítt úr
skera fyrir sér, gerðist hann stór-
orður og spretti fingrum vfir
borði, en þó meira af stórmennsku
og ógætni, en að hann vildi ei
virða höfuðsmanninn". Þessu
reiddist höfuðsmaður svo, að
menn urðu að forða HaPgrími
undan. Á aiþingi, sem háð var
nokkrum dögum seinna. revndu
báðir biskunar að koma Hallgrími
í sátt við höfuðsmann, en bað gekk
treglega. Nú bar svo til, að Guð-
mundur Andrésson frá Biargi í
Miðfirði, var á nnrðurleið með
fiskalest. Hann hafði skrifað á
móti Stóradómi og hafði Þorlák-
ur biskup kært það fyrir höfuðs-
manni og talið að slíkt mætti ekki
líðast refsingalaust. Var Hallgrími
nú ráðlegt að ná Guðmundi og
færa hann á þingið. Elti hann þá
Guðmund upp á Kaldadal, náði
honum og flutti á þingið. Með
þessu bragði komst hann í sátt
við höfuðsmann. En Guðmundur
var sendur til Kaupmannahafnar
og settur í Bláturn. Losnaði hann
þó þaðan síðar og stundaði fræði-
mennsku í Kaunmannahöfn um
fimm ár og lézt þá. Meðal annars
samdi hann íslenzka orðabók.
Benedikt Halldórsson varð sýslu-
maður eftir föður sinn í Skaga-
fjarðarsýslu og varð röggsamt vf-
irvald. Meðal annars lét hann dóm
ganga á Ökrum um hrossabeit,
sem fyr og síðar hefir verið mikið
vandræðamál í beirri sýslu. Var
þar svo ákveðið, að allir væri
skyldir að reka á afrétt þau hross,
er þeir þyrfti ekki að nota, og
kauna hagagöngu, ef þeir ætti hana
ekki siálfir. Enginn skyldi þó taka
fleiri hesta til hagagöngu, en beit
væri fyrir í hans landi, og sektir
skyldi greiddar fyrir átroðning
hrossa. „Margir gengu að þessu og
þótti öllum skörulegt og nytsamt.
Var það tveimur vetrum seinna
samþykkt í lögréttu, enn hefir sótt
í hina sömu óskipan um hrossa-
fiölda óþarfan og hrossatekt í
Skagafirði," segir Esphólin.
GHÐRÍÐUR JÓNSDÓTTIR
Biömssonar á Holtastöðum var
gift séra Torfa Finnssyni i Hvammi
í Dölum. Börn beirra voru Jón í
Fiatev og Guðrún kona Biarna
sýslumanns að Staðarhóli Péturs-
sonar.
Árið 1647 reið Brvnjolfur biskup
yfir Vestfirðingafjórðung í þriðja
sinn. Kom hann þá í Flatey og
messaði bar 12. sunnudag eftir
trinitatis. Þá bió Jón Finnsson þar.
„Hann átti bók eina á pergamenti
með munkariti eftir langfeðga
sína. Þar voru Noregskonungasög-
ur og margt annað, og var hún
kölluð Flateyarbók. Hafði Brvn-
jólfur biskup falað hana áður fyr-
ir peninga, og er það fekkst ei,
þá fyrir fimm hundruð í jörðu,
og var hún ekki föl að heldur. En
síðan er Jón fylgdi honum til skips
úr eynni, gaf hann honum bók-
ina, og ætla menn að biskup muni
fullu launað hafa. Þá bók gaf hann
síðan konunginum“, segir Espho-
lin.
Þessi bók er enn í Kaupmanna-
höfn.
ÞÖR A JÓNSDÖTTTR
Björnssonar á Holtastöðum var
gift séra Snæbirni Torfasyni á
Kirkjubóli í Langadal. Hann var
bróðir Ragnhildar konu Finns
Jónssonar í Flatey, föður séra
Torfa, sem átti Guðríði systur
Þóru.
Þau Snæbjörn og Þóra áttu þrjú
börn: séra Torfa á Kirkjubóli, Þor-
kötlu, sem var gift Magnúsi Giss-
urarsyni á Lokinhömrum (hann
var hálfbróðir Brvnjolfs biskups)
og séra Björn á Staðastað.
Séra Torfi sonur þeirra bjó á
Kirkjubóli. Árið 1664 fekk hann
merkilegt handrit af Konungs-
skusgsjá hjá erfingjum Þórðar
Guðbrandssonar á Munaðarnesi í
Trékyllisvik, þess er Þorleifur
Kortsson brendi fyrir galdra árið
1654. Handrit þetta fekk Árni
Magnússon síðar hjá Páli sýslu-
manni, syni Torfa, og er það nú
í Árnasafni, fol. 243e. Þetta hand-
rit notaði Finnur Jónsson þegar
hann gaf út Konungsskuggsjá.
KRTSTfN JÓNSDÓTTTR
Björnssonar á Holtastöðum varð
ung fyrir því óhappi að eignast
bam með bræðrungi sínum Birni
Magnússyni í Bólstaðarhlíð, en
þau voru bæði náðuð af konungi.
Síðan giftist hún Daða Árnasvni
lögsagnara og bjuggu þau á Eyr-
arlandi í Eyjafirði. Börn þeirra
voru: Árni lögréttumaður á Ás-
geirsá/, Margrét, Daði, Þorleifur
læknir (d. í Hamborg), Oddur tré-