Eimreiðin - 01.05.1905, Side 77

i57
Kristján Jónsson (»Biðlarnir«, einnig »Tímarnir breytast«, »Gestkoman«, »Misskiln-
ingurinn« og »Gunnlaugur Ormstunga«, sem eru glötuðr), Vald. Briem (»Leikur í
jólaleyfinu«, ópr.), Jón Ólafsson (»Fé og ást«, glataðr), Séra Ólafur Björnsson
(»Heimkoman«, glatað?) Ari Jónsson búandmaður (»Sigríður Eyjafjarðarsól«, sömu-
leiðis »Framfaramaðurinn« og »Afturhaldsmaðurinn«, bæði ópr.), Einar Hjörleifsson
(»Brandmajórinn«, ópr.), Valtýr Guðmundsson og Stefán Steíánsson (»Prófastsdótt-
irin«, ópr.), Tómas Jónsson (»Yfirdómarinn« og »Hallur« bæði ópr.), Jónas Jónson
(»Málugi kötturinn eða Víkurfarganið« og ^Þrándur í bæjarstjórn«, ópr.), Magnús
Jochumsson (»Brúðarhvarfið« og »Biðlarnir«, ópr.), Björn M. Ólsen (»Eitt kvöld í
klúbbnum«, ópr.) Bjarni org. Pálsson (»Eitt kvöld í klúbbnum«, ópr.), Páll Jónsson
(»Strykið«, einnig »Saklaus og slægur«, »Skjaldvör tröllkona« og »Happið«, ópr.),
Halldór Briem (»Herra Sólskjöld« og »Ingimundur gamli«). íslenzkir vestan hafs:
Sigurbjörn Stefánsson (»Ari«), Jóh. M. Bjarnason (»Bragð á móti bragði« og »Borg-
argreifinn« ópr.), Gunnl. E. Gunnlaugsson (»Maurapúkinn«, einnig »Mormóninn« og
»Strykið«, ópr), Gunnsteinr. Eyjólfsson (»Norðurfaramir«, ópr.), Þorsteinn M. Borg-
fjörð (»Biðillinn«, ópr.) íJá loks: Einar Benediktsson (vHjá höfninni« ópr.), Bjarni
Jónsson frá Vogi (»Formáli fyrir leikjum 1895«), Eggert Ó. Briem (»Gizurr Þor-
valdsson«), Þorsteinn Egilsson (»Útsvarið«, »Prestskosningin«, »Öskudagurinn«, ópr.),
Benedikt Gröndal (»Gandreiðin« og »Ragnarökkur«), Matth. Jochumsson (»Skugga-
Sveinn«, »Hinn sanni þjóðvilji«, »Vesturfararnir«, »Tíminn«, ópr., »Helgi hinn magri«,
»Jón Arason« og »Aldamót«), Indriði Einarsson (»Nýjársnóttin«, »Hellismenn«,
»Systkinin í Fremstadal«, ópr., »Frú Sigríður« og »Sverð og bagall«).
Löng runa — að tölu yfir 30, en höf. segir nú, eins og satt er, að leikverk
þeirra því nær allra séu einskis nýt eða mjög lítils vi”ði, meira og minna stórgölluð.
Hann hefir lesið yfir öll ritin, sem hann með nokkru móti hefir getað náð í, prentuð
og óprentuð; um sum hefir hann orðið að láta sér nægja frásögn kunnugra. Nokkrir
af þessum hóp eru ekki afleitir, svo sem Sig. Pétursson, Eggert Ó. Briem, í^orsteinn
Egilsson o. fl., en þeim öllum taka fram: Matthías Jochumsson og Indriði Einaisson,
er höf. telur frumkvöðla sjónleikaskáldskapar á íslandi. Matthías skarar þó mest
fram úr í hinum fögru ljóðum og lýrisku blómum, er prýða leiki hans, en er að öðru
leyti engi stórgarpur í leiksmíð. Indriða er aftur á móti meiri leikgáfa gefin og
sumt hefir honum tekist að gera með list úr garði. Segir höf. hann snortinn af
Henrik Ibsen.
Þessi bók hr. Kuchlers skýrir ekki einungis frá sögu og þroska leikskáldskapar-
ins íslenzka — frá skólaleikjum Sig. Péturssonar og Geirs Vídalíns og öllum hinum
lítilfjörlegu tækifærisleikritum til sjónleika Matihíasar og Indriða. Hún getur einnig
að nokkru leyti kallast leiksaga íslands: Rekur framfarirnar, sem orðið hafa á
sýningu leika — í'rá þvi, er þeir fyrst voru sýndir í Latínuskólanum í Reykjavík
eða í stofum einstakra manna, þangaðtil menn nú hafa komið sér upp rúmgóðum
húsum með leiksviðum, bæði í höfuðstaðnum og fleirum kaupstöðum. Fyrstu leik-
húsfrömuði nefnir hann: Jón Guðmundsson ritstjóra, Jón Arnason bókavörð og
Sigurð Guðmundsson málara.
Frásögnin er einkar Ijós og skipuleg, og grein er gerð fyrir þróunarsambandi
leiksýninganna og leikskáldskaparins og gagnskiftisáhrifum þeirra. Dómar höf.
eru víst víðast hvar fyllilega réttir, og þægilegt er að heyra, að hann er ekki sömu
skoðunar og Philipp Schweitzer, er í bók sinni (»Island: Land und Leute, Ge-
schichte, Litteratur und Sprache«, Leipzig 1885), kveður ísland »vanta öll skilyrði
til þess að sjónleikaskáldskapur geti þrifist þar«. Magister Kuchler á miklar þakkir
skilið fyrir starf sitt alt og vináttu til íslands. En þessari byrjun íslenzks sjónleika-