Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1940, Blaðsíða 91

ss
Goðaland ok svá ofan um skóga í Þórsmörk", þegar þeir hitta Björn
í Mörk, prýðilega heim við það, að Goðaland væri norðar en Þórs-
mörk, er þetta alveg í samræmi við orð Bjarnar við nábúa sína, þeg-
ar hann segir þeim, að „hann hefði fundit Kára á förnum vegi ok
hann riði þaðan upp á Goðaland ok svá norðr á Gásasand ok svá til
Guðmundar ins ríka“ (148. kap.). Ef ekkert væri vitað um Goðaland,
mundi hver maður af þessum stöðum ráða, að það hefði verið norðan
við Þórsmörk.
En nú er kunnugt, hvar Goðaland er. Hér var því úr vöndu að
ráða, og hafa ýmsar leiðir verið farnar. Páll í Árkvörn fór beint eftir
sögunni, hugði Goðaland hafa verið allt annað og miklu meira en
nú. Aðrir, eins og Sigurður Vigfússon, virðast reyna að samræma
hvorttveggja, og er eins og Finnur Jónsson fylgi honum í sinni út-
gáfu. Kálund sýnir hins vegar fram á, hve ólíkleg frásögn sögunnar
er, sé átt við Goðaland sunnan Krossár, og á hinn bóginn, að ekki
verði færð rök fyrir því, að það hafi skipt um nafn: af þessu leiðir
þá, að höfundi sögunnar er ekki vel kunnugt um þessi heiðalönd. En
nú koma þeir Sk. G. og A. J. J. til skjalanna og segja: Goðaland sög-
unnar er sunnan Krossár, en úr því hefur legið vegur til Mælifells-
sands, þar sem nú er jökull. Þar sem þessi kenning er, að því er ég
bezt veit, nýjung, má ekki minna vera en á hana sé minnzt dálítið.
Þar sem það eru nú ekki svo litlar breytingar, sem hér er gert
ráð fyrir, mætti búast við veigamiklum röksemdum. Hvernig er þeim
þá háttað? Röksemdir Sk. G. (bls. 60—61) eru mjög veikar, og eru
þær að sumu leyti hinar sömu og hjá A. J. J., og sé ég því ekki ástæðu
til að deila á hann sérstaklega. Aftur á móti leitar A. J. J. víðar
gagna og fer hann út í jarðfræði. Nú er sá, sem þetta ritar, enginn
jarðfræðingur (það er A. J. J. raunar ekki heldur) og hefur ekki
svo mikla löngun til að vasast í sér lítt kunnum fræðum, en af því að
A. J. J. sækir rök til sögulegra heimilda, og líklegt er, að jarðfræð-
ingur, sem við þetta efni fengist, mundi líka hafa hliðsjón af þeim,
þá er mér ef til vill leyfilegt að fara fám orðum um þessi efni að því
er tekur til hinna sömu sögulegu heimilda (og annara).
A. J. J. getur þess í neðanmálsgrein á bls. 10, að sjá megi á jarða-
bók Árna Magnússonar, að Eyjafjallajökull hafi stækkað og færzt
niður á 17. öld. Á ^&ari hluta 19. aldar stækkar jökullinn á vissum /'O
stöðum að norðanverðu (sbr. orð Sk. G.). Nú er jökullinn upp af
Goðalandi að minnka, eftir því sem A. J. J. segir. Þetta sýnir það,
sem allir máttu vita, að jökullinn breytist nokkuð á ýmsum tímum
og ýmsum stöðum. Meira verður ekki af því ráðið. Eg efa hins vegar
ekki, að finna má miklu meiri gögn um þessi efni, og með þeirra
6*