Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1940, Side 81

73
Rangárþing. Ég hef þegar minnzt á nokkuð af því, sem þeir
Sk. G. og A. J. J. fundu að athugasemdum mínum um staðfræði
Rangárþings í Njálu. Ég gat um hið fullkomna skilningsleysi þeirra
á því, þegar svo var kveðið að orði um vegarlengdir, að ætla mátti
þær styttri en þær eru, og nokkur fleiri atriði hef ég rætt um. Ég
skal hér minnast á þau merkustu atriði, sem eftir eru.
Fyrst er að drepa á staðháttu á Bergþórshvoli. Þar fer A. J. J.
mest eftir grein Sigurðar Vigfússonar í ísafold 1883, bæði um staðar-
lýsingu og skilning á sögunni. Áður en lengra er farið, held ég, að ég
verði að bera blak af Sigurði. A. J. J. hefur eftir honum þau orð, að
Sigurður lýsi „yfir því, að hvert orð er satt í Njálu, bæði um heimreið
Flosa, og viðburði brennunnar“ (bls. 18—19). Lesandinn spyr sjálfan
sig: er hugsanlegt, að Sigurður hafi gert sig sekan í öðru eins
gáleysi? Nei, ekki gerði hann það, þó að aldrei nema ókrítiskur
væri; aftan af tilvitnuninni, sem auðvitað er rétt það sem hún nær,
vantar þessi orð: „að því er séð verður af landslagi, örnefnum og
kennimerk j um“.
Það sem um er deilt á Bergþórshvoli er dalur sá, sem sagan segir
að Flosi hafi dvalizt í með mönnum og hestum, þegar hann fór að
brenna Njál inni. Um skilning á þessu hefur Sigurður Vigfússon verið
einn, en hann fær nú liðveizlumann, þar sem A. J. J. er. A. J. J. tekur
til reiknilistar um það, hve margir hestar komist fyrir í lægðinni,
og til jarðfræði um dýpt hennar (enda fer ekki illa á, að dalr sé
pínulítið djúpur). Og þá er ekki eftir annað en misskilningur minn
á sögunni; ég hugði sem sé, að Flosi hefði leynzt í dalnum, þangað
til brennumenn fóru heim á bæinn. Þá er ekki annað eftir en sýna,
að það sé vitleysa, og allt fellur í ljúfa löð.
En er það nú svo, að allt falli í ljúfa löð? Lítum á söguna (127.
og 128. kap.). Á Bergþórshvoli hefur það gerzt, að Bergþóra hefur
spáð því, að þetta verði síðasta kvöldið, sem hún beri mat fyrir hjón
sín, og biður hafa það til vitnis, að Grímur og Helgi muni koma
heim, áður en menn eru mettir. Þetta verður, þeir koma, áður en borð
eru upp tekin, og segja þeir tíðindi eftir förukonunum, ferð Sigfús-
sona á Þríhyrningshálsa. Þegar þeir fréttu það í Hólum, hafði Helgi
sagt: „Þá mun Flosi kominn austan“, og líkt hafa menn án efa
hugsað á Bergþórshvoli, en fregnin var fullkomin lausafregn, svo
að ekki var farið að safna liði. En Njáll bað engan mann til svefns
fara og vera vara um sig.
Nú víkur sögunni til Flosa, þar sem hann er á Þríhyrningsháls-
um. Hann segir: „Nú munu vér ríða til Bergþórshváls ok koma þar fyr-
ir náttmál". Þeir gera nú svá. Dalr var í hválinum, ok riðu þeir þangat