Morgunblaðið - 13.11.1999, Qupperneq 8

8 LAUGARDAGUR 13. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Dómi í kynferðis-
Hreinsunardeildin Iætur varla standa á sér frekar en fyrri daginn.
Málþing um varðveislu og aðgengi gagna
I ljósi nýrrar
tækni
Þorsteinn Hallgrímsson
DAGUR íslenskrar
tungu verður nk.
þriðjudag. Slíkur
hátíðisdagur íslenskrar
tungu hefur verið hald-
inn þrisvar áður sem
kunnugt er, en þá hafa
verið dagskrár í tilefni
dagsins víða um land.
Eitt af því sem gert
verður á þessum fjórða
degi íslenskrar tungu er
að haldið verður málþing
í Þjóðarbókhlöðu. Yfir-
skrift þess er: Menning-
ararfurinn. Varðveisla
og aðgengi í ljósi nýrrar
tækni. Þorsteinn Hall-
grímsson aðstoðarlands-
bókavörður var spurður
um stöðu þessara mála í
dag.
„Eitt meginvandamál
allra menningarstofnana, svo
sem bókasafna, minjasafna,
listasafna og skjalasafna, er
annars vegar varðveisla þess
efnis sem þær geyma og hins
vegar að veita greiðan aðgang
að efninu. Með nútíma tölvu-
tækni opnast nýjar leiðir, sér-
staklega til þess að auðvelda að-
gengi að safnkostinum. Stofnan-
ir víða um heim og einnig á Is-
landi eru þegar farnar að huga
að því hvernig best verði að
þessu staðið. Sumar; eins og t.d.
Landsbókasafn og Arnastofnun,
eru þegar byrjaðar og aðrar eru
komnar af stað eða um það bil
að fara af stað. Það er greinilega
mikill áhugi fyrir þessu og kom
það best í ljós þegar RANNÍS
auglýsti í sumar sem leið styrki
til upplýsingatæknivæðingar á
menningarsviðinu. Miklu fleiri
umsóknir bárust en hægt var að
verða við. Nokkrar af þeim
stofnunum sem koma við sögu í
þessum efnum töldu að áhuga-
vert væri að ræða þessi mál og
fá betra yfirlit yfir hvað menn-
ingarstofnanir í landinu eru að
sýsla við á sviði rafrænnar
tækni. Er þá bæði átt við yfir-
færslu gagna í stafrænt form og
skráningu þeirra, en hvort
tveggja styður í flestum tilvik-
um langtímavarðveislu efnisins
og auðveldar afnot af því.“
- Hverjir tala á þessu málþingi í
Þjóðarbókhlöðunni?
„Nokkrir aðilar ílytja erindi.
Menntamálaráðherra, Björn
Bjarnason, mun flytja hádeg-
isávarp. Málþingið hefst klukk-
an níu og fyrstur talar Eiríkur
Rögnvaldsson um sambúð tungu
og tækni. Því næst Bjarki Svein-
björnsson, sem ræðir um tónlist.
Guðvarður Már
Gunnlaugsson og
Bragi Valdimar
Skúlason frá Arna-
stofnun ræða um
stafrænt handrita-
safn. Bjami Þórðar-
son frá Þjóðskjalasafni mun
fjalla um langtímavarðveislu
stafrænna gagna. Vésteinn Óla-
son ræðir um verndum menn-
ingarminja. Þorsteinn Hall-
grímsson talar um stafræna
endurgerð safnefnis, Frosti Jó-
hannsson ræðir um rafræna
skráningu þjóðminja, Ólafur
Gíslason talar um skráningu og
miðlun myndefnis og Jón Hörð-
dal frá Smart VR (dótturfyrir-
tæki OZ) fjallar um efnið ný
upplifun.“
- Er varðveisla gamalla gagna
erfíð?
„Hún getur verið það, vanda-
málið er kannski oft á tíðum
ekki varðveislan sem slík heldur
► Þorsteinn Hallgrímsson
fæddist 1942 í Reykjavík.
Hann tók stúdentspróf frá
Menntaskólanum í Reykjavík
1962. Hann lauk fyrrihluta-
prófi í byggingarverkfræði frá
Háskóla Islands 1965 en síðari
hluta verkfræðiprófsins lauk
hann í Kaupmannahöfn 1968.
Hann starfaði hjá IBM í hart-
nær 24 ár, bæði erlendis og
hér á landi. Frá 1994 hefur
Þorsteinn starfað við Lands-
bókasafn Islands - Háskóla-
bókasafn og er nú aðstoðar-
landsbókavörður. Hann er
kvæntur Margréti Ásólfsdótt-
ur ferðafræðingi og eiga þau
tvö börn.
það að geta samtímis varðveisl-
unni veitt aðgang að gögnum,
því það er kannski takmarkaður
ávinningur af varðveislunni ef
ekki er jafnframt hægt að veita
aðgang að gögnunum. Með
tölvutækni og stafrænni yfir-
færslu gagnanna er hægt að
veita aðgang að mjög miklu af
þessu efni um alnetið til dæmis
og þannig gefa fólki hvar sem er
kost á að njóta eða nota þann
safnkost sem um er að ræða. Að
sjálfsögðu verður upplifunin
ekki sú sama og að hafa hina
raunverulegu muni fyrir framan
sig. En bæði til rannsókna og til
að gera sér grein fyrir hvað boð-
ið er upp á er mikill fengur að
hinu rafræna aðgengi. Veiga-
mikill þáttur í því er einnig
skráning safnkostsins."
- Hvernig gengur að koma safn-
efninu ístafrænt form?
„Stafræna tæknin er nú kom-
in á það stig að það er ekki meg-
invandamálið, en kostnaður er
mikill, bæði varðandi
sjálfa yfírfærsluna
og skráningu safn-
kostsins. Styrkir frá
RANNÍS eru ef til
vill fyrsta skrefið í
þessa átt hjá mörg-
um stofnunum en t.d. Lands-
bókasafnið hefur fengið venileg-
an styrk frá Mellon-sjóðnum í
Bandaríkjunum til þess í sam-
vinnu við Cornell-háskólann og
aðild Ámastofnunar að setja ís-
lensk handrit og rit sem fjalla
um íslenskar fornsögur á staf-
rænt form og veita aðgang að
þeim gegnum alnetið. Þegar
hafa verið myndaðar 120 þús-
und blaðsíður af handritum í
Landsbókasafni, nokkur þúsund
í Ámastofnun og um 70 þúsund
blaðsíður af prentuðum ritum í
Comell. Alls verða yfir 500 þús-
und blaðsíður í Sagnanetinu -
vef sem er í vinnslu um þessar
mundir.“
500 þúsund
blaðsíður
verða i
Sagnanetinu