Morgunblaðið - 06.06.1998, Blaðsíða 56

56 LAUGARDAGUR 6. JÚNÍ 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
VALTÝR
GUÐJÓNSSON
+ Valtýr Guðjóns-
son, fyrrum
bæjarstjóri og síðar
útibússtjóri Sam-
vinnubankans í
Keflavík, fæddist í
Lækjarbug í Hraun-
hreppi í Mýrasýslu
8. maí 1910. Hann
lést á Sjúkrahúsi
Suðurnesja 25. maí
síðastliðinn og fór
útför hans fram frá
Keflavíkurkirkju 5.
júní.
Þau leiðu mistök
urðu í vinnslu föstudagsblaðs-
ins, að minningargrein Ellerts
Eiríkssonar, bæjarstjóra í
Reykjanesbæ, um Valtý birtist
innan um minningargreinar um
Sigurð Helgason lögfræðing á
blaðsíðu 49, en er endurbirt hér
á eftir. Hlutaðeigendur eru
beðnir afsökunar á þessum mis-
tökum.
Genginn er á vit feðra sinna
heiðursborgarinn Valtýr Guðjóns-
son, 88 ára að aldri. Valtýr var alla
ævi mikill atorku- og eljumaður
’“*sem lagði gjörva hönd á verkefni
samtímans.
21 árs gamall flutti hann til
Keflavíkur og hóf kennslu við
Barnaskólann, samkennarar voru
tveir, Guðmundur Guðmundsson
skólastjóri og önnur Fram-
nessystra Guðlaug Guðjónsdóttir.
Ibúar Keflavíkur voru þá um 830,
bærinn sjávarþorp með yfirbragði
fyrri tíma, malargötum, bárujárns-
klædd timburhús ásamt torfbæj-
um, íbúarnir sjómenn og fiskverka-
—-o-fólk sem kreppan skók sem harð-
ast. Inn í þetta samfélag flytur
hinn ungi kennari tónlistar og
söngva, kennir nemendum sínum
að meta sönggyðjuna en slíkt var
sjaldgæfur hlutur í sjávarþorpum.
Karlakórinn Ægir var stofnaður og
var Valtýr fyrsti söngstjóri hans,
þótti mikill menningarbragur af
þessu tónlistarstarfi og verður það
seint full þakkað.
Árið 1939 var stofnað málfunda-
félagið Faxi og var Valtýr fyrsti
formaður þess. Félagið hefur starf-
að óslitið síðan og gefur út blaðið
Faxa sem er spegill samtíðarinnar.
Þar eru einna bestu heimildir um
menn og málefni í byggðum Suður-
•jt nesja.
Fyrstu kynni mín af Valtý tengj-
ast málfundafélaginu Faxa en
stjúpi minn Guðni Magnússon mál-
arameistari var Faxafélagi. Fundir
voru haldnir á heimilum félags-
manna á síðkvöldum og voru þá
veitingar rjómapönnu-
kökur og kaffi, einnig
appelsín. Var lagt
mikið á sig við að vaka
fram yfir fundarlok til
þess að njóta afgang-
anna. Kom þá Valtýr
inn í eldhús og leit yfir
gleraugun sem var
séreinkenni hans og
lét nokkur glettin orð
fylgja. Eiginkona Val-
týs, Elín Þorkelsdóttir
og móðir mín Hansína
voru vinkonur og var
oft setið í eldhúsinu á
Suðurgötu 35 og
skrafað um heima og geima. Elín
var fróð og skemmtileg og á ég
margar minningar tengdar henni.
Synir Elínar og Valtýs, Emil og
Gylfi, eru vinir mínir frá barnæsku,
enda ólumst við upp á Suðurgöt-
unni, Vatnsnesveginum og efri
hluta Keflavíkur frá barnæsku
ásamt mörgum öðrum góðum
drengjum. Varla leið sá dagur að
ekki væri komið á heimili hvers
annars.
Þegar bíladelluaidurinn náði tök-
um á sonunum voru þeir öfundaðir
meira en aðrir ungir menn. Því
Valtýr átti á þessum árum fína bíla
m.a. af Pacard gerð, þótti eftir-
sóknarvert að aka um í drossíum á
malargötum Keflavíkur. Eg tel
mér heiður að hafa kynnst þeim
heiðurshjónum Valtý og Elínu.
Árið 1944 þegar íslendingar fá
sjálfstæði og seinni heimsstyrjöld-
in er hvað hörðust, söðlar Valtýr
um og gerist skrifstofumaður og
gjaldkeri Rafveitu Keflavíkur. Þá
var helsta baráttumálið að fá Sogs-
rafmagnið suður með sjó. Hefjast
þá fyrir alvöru afskipti hans af
stjómmálum.
Hinn 1. apríl 1989, á 40 ára af-
mæli Keflavíkurkaupstaðar, var
Valtýr gerður að heiðursborgara
bæjarins, við það tækifæri flutti
forseti bæjarstjórnar frú Anna
Margrét Guðmundsdóttir, ræðu og
fjallaði um feril Valtýs, full ástæða
er að birta hluta hennar á nýjan
leik þegar heiðursborgarinn er all-
ur.
„Valtýr var fyrsti forseti bæjar-
stjórnar árið 1949 og gegndi því
starfi þar til hann tók við bæjar-
stjóraembættinu 1954-1958. Um
það leyti var gatnakerfi bæjarins í
afar slæmu ástandi. Malargötur
settu svip sinn á bæinn og Hafnar-
gata, aðalgata bæjarins, oft nefnd
þúsund vatna gatan. Það var í bæj-
arstjóratíð Valtýs, sem hafist var
handa við lagningu malbiks hér í
bæ. Hann sýndi eldlegan áhuga við
það verkefni, sem og annað, sem
GUÐNIERNST
LANGER
+ Guðni Ernst
Langer fæddist
í Reykjavík 9. októ-
ber 1940. Hann lést
á Landspitalanum
30. maí síðastliðinn
og fór útför hans
fram frá Digranes-
kirkju 5. júní.
Nú er fallinn í valinn
Guðni Ernst Langer,
skipsfélagi okkar á m.t.
Stapafelli og má segja
að stutt sé stórra
högga á milli. Guðni
var einn af gamla skól-
-^anum sem óðast er að hverfa af
sjónarsviðinu og er því sjónarsviptir
að honum. Ekki er svo ýkja langt
síðan hann var í fullu fjöri hér um
borð. Brotthvarf hans kom því með
stuttum fyrirvara, þótt við félagarn-
ir vissum að vágesturinn stórtæki
hefði bankað að dyrum hans. Guðni
^^var búinn að vera lengi hér eins og
JJ^lestir skipsfélagarnir, þannig að við
þekktum vel til hans.
Hann var góður dreng-
ur sem engum vildi illt.
Þótt yfirborðið væri
stundum gróft, vissum
við allir, að undir því
sló hjarta úr gulli.
Væringar voru því
gleymdar um leið. Við
félagarnir vissum að
hann var með eindæm-
um bamgóður og að
bamabörnin hans voru
sólargeislarnir í tilver-
unni. Gíni eins og hann
kallaði sig sjálfur var
búinn að vera hér um
borð síðastliðin 13 ár. Flestir okkar
vora búnir að vera með honum til
sjós, bæði hér á skipinu og einnig
hjá Sambandinu þannig að við finn-
um fyrir missi þessa skipsfélaga
okkar og söknum hans. Við viljum
votta fjölskyldu hans og vinum sam-
úð okkar.
Hinstu kveðjur frá áhöfninni á
m.t. Stapafelli.
horfði til framfara á þeim árum.
Valtýr var einn af brautryðjendum
bæjarins okkar. Hann hlífði sér
hvergi við störf til almannaheilla.
Hann var aðsópsmikill sveitar-
stjórnarmaður. Hann naut virðing-
ar og aðdáunar fylgismanna sinna.
Andstæðingum sínum var hann
harður í horn að taka og óvæginn á
köflum, en hann var viðurkenndur
dugnaðar- og drengskaparmaður,
einbeittur og fylginn sér, einn
þeirra, sem mestar kröfur gera til
sjálfs sín. Valtýr er mikill unnandi
fagurra lista. Sjálfur býr hann yfir
ríkri og einlægri sköpunargáfu, þó
hann hafi aldrei borið hana á torg.
Fellur sú hneigð hans jafnt til
óbundins ríms og tóna. Það er
sjálfsagt flestum ljóst að störf að
bæjarmálum á þeim umbrotatím-
um, er Valtýr var í forystu bæjar-
mála í Keflavík, hafa ekki verið
átakalaus. Á þeim árum var Kefla-
vík að kasta af sér kápu smáþorps-
ins og klæðast fötum stórhuga
kaupstaðar, hvar bjartsýni og at-
orka er í fyrirrúmi. Valtýr Guð-
jónsson var í bæjarstjórn í 25 ár til
ársins 1974. Hann gegndi fjölda
annarra trúnaðarstarfa í þágu bæj-
arins. Hann var varaþingmaður
Framsóknarflokksins í Reykjanes-
kjördæmi í nokkur kjörtímabil og
átti sæti á Alþingi um tíma. Hann
var skipaður í varnamálanefnd árið
1971 og var í nefndinni til 1988.
Hann var fyrsti maðurinn sunnan
Straums, sem átti sæti í varnar-
málanefnd. Valtýr er kvæntur
æskuvinkonu sinni og sveitunga
Elínu Þorkelsdóttur frá Álftá á
Mýrum. Þau eiga þrjú börn, sem
öll búa hér í Keflavík. Áreiðanlegt
er að velgengni Valtýs, starfsorka
og dugnaður í þágu bæjarfélagsins
hefur oft komið niður á heimili
þeirra hjóna. Elín Þorkelsdóttir,
konan að baki Valtýs, hefur átt
þýðingamikinn þátt í störfum hans.
Það er nú einu sinni svo að „maður-
inn er ekki eyland“. Hafi hún bestu
þakkir bæjarbúa.
Bærinn okkar hefur á síðastliðn-
um 40 árum breyst ótrúlega mikið.
Þeir, sem lagt hafa hönd að verki
geta horft stoltir yfir farinn veg.
Brautryðjendastarfið var vissulega
erfitt. Það var gæfa Keflvíkinga að
hafa átt trausta og dugmikla for-
ystumenn við stjórnvölinn. Valtýr
Guðjónsson var brautryðjandi, sem
barðist hart fyrir framförum og
heill bæjarfélagsins. ÖIl þau störf
fyrir bæjarfélagið og samborgara
er vert og skylt að muna og
þakka.“
Bæjarstjórn Reykjanesbæjar er
ljúft og skylt að þakka þeim sæmd-
ar hjónum Valtý og Elínu, en hún
lést fyrir nokkrum árum, óeigin-
gjarnt starf í þágu samfélagsins.
Um leið er börnum þeirra, Emil,
Gylfa og Guðrúnu, ásamt öðrum
skyldmennum vottuð dýpsta sam-
úð.
Ellert Eiríksson.
Heiðursborgari Reykjanesbæjar,
Valtýr Guðjónsson, er látinn. Að
baki þeirrar ákvörðunar bæjarfé-
lags, að sæma einstakling nafnbót
heiðursborgara, liggur viðurkenn-
ing á einstæðum störfum hans í
þágu samfélagsins. Enda má með
sanni segja að Valtýr hafi átt drjúg-
an þátt í að breyta Keflavík úr
þorpi í bæ. Slíka einkunn fá menn
ekki nema þeir hafí búið yfir nauð-
synlegu áræði og framsýni - haft
þá sýn og skilið gildi þess að stíga
stór og djörf skref til framtíðar.
Það var gæfa bæjarfélagsins að
Valtýr flutti hingað ungur og vel
menntaður maður. Hann hafði hrif-
ist af hugsjónaeldi Jónasar frá
Hriflu og kom í raun til Keflavíkur
sem kyndilberi að vestan. Strax lét
hann til sín taka á flestum sviðum
mannlífsins: í kennslu, mörgum
þáttum atvinnulífs, bankastörfum
og stjórnmálum. Alls staðar mark-
aði hann spor: höfnin, ný íbúðar-
hverfi, steypt Hafnargatan, ný
skólamannvirki og ekki síst hvatn-
ing til dugandi fólks um stofnun og
rekstur fyrirtækja. Að forgöngu og
fyrir áeggjan Valtýs Guðjónssonar
urðu þáttaskil í þróun bæjarfélags-
ins. Svo hlaut að fara að hann yrði
kallaður til að gegna ábyrgðarstörf-
um í bæjarstjórn. Undir merkjum
Framsóknarflokksins leiddi hann
lista sem aðeins skorti 15 atkvæði
til að ná hreinum meirihluta í
Keflavík við kosningarnar 1964.
Flest ár síðan hefur flokkurinn átt
aðild að meirihlutastarfi í bæjar-
stjórn og þannig stuðlað að fram-
fórum í bæjarfélaginu. Óhætt er að
segja að Valtýr Guðjónsson hafi
varðað þá braut.
Eftir að Valtýr náði hinum form-
lega aldri eldri borgara lét hann af
störfum sem útibússtjóri Sam-
vinnubankans. I stað þess að setj-
ast í helgan stein réð hann sig sem
fjármálastjóra Fjölbrautaskólans
fyrir tilstilli Jóns Böðvarssonar.
Það var gæfuspor fyrir skólann á
fyrstu árum hans. Þar tókst nefni-
lega að sameina glöggan bókhald-
ara og fjármálastjóra og svo hinn
reynda skörung er gjörþekkti inn-
viði bæjarfélagsins. Átti það tví-
mælalaust þátt í að festa skólann
skjótt í sessi. Á þeim vettvangi
kynntist ég Valtý. Fyrir það er ég
ævinlega þakklátur. Fyrir ungan
skólameistara reyndist ómetanlegt
skjól í Valtý. Má segja að hann hafi
leitt mig inn í undraheim þann sem
fjármál hins opinbera eru. Ekki var
Valtýr mjög áfjáður í að tölvuvæð-
ast. Kaus að nota sér gömlu bók-
haldsvélarnar sem dugað höfðu
honum í áratugi. Nákvæmni hans á
þau verkfæri sættu undrun. Mörg-
um er minnisstæð rimma hans við
tölvuvætt „kerfið“ um verðbætur á
byggingarkostnað FS. Taldi sá
gamli að embættismenn og tölvur
hefðu haft af skólanum nokkrar
milljónir með vitlausum útreikning-
um. Við kölluðum þetta gullkistuna
hans Valtýs. Eftir nokkurra ára eft-
irfylgni neyddust embættismenn og
tölvur til að viðurkenna útreikninga
Valtýs og reiða fram gullkistuna.
Þar lögðu hann og gamla bókhalds-
vélin tölvur og herskara embættis-
manna. Skólinn naut góðs af.
Þakklátastur er ég þó Valtý fyrir
hin persónulegu kynni sem hann
veitti mér. I amstri dagsins var
ómetanlegt að geta tyllt sér inn á
kontór Valtýs og fengið að njóta ná-
vista við hann. Birtist þar eldhug-
inn og hinn framsækni en jafnframt
vel lesinn og mikill húmanisti. Hall-
dór Laxness var í sérstöku dálæti
hjá Valtý og fannst honum mikið til
koma er við, nokkrir Suðurnesja-
menn, heimsóttum skáldið að
Gljúfrasteini og færðum því að gjöf
afsteypu af Krapa Steinars undir
Steinahlíð eftir listamanninn Erling
Jónsson. Þá gladdist Valtýr. Svo
sem algengt er um leiðtoga og bar-
áttumenn þá gat staðið styr um
Valtý. Ég kynntist þeirri hlið á hon-
um, einkum gagnvart rukkurum og
nýjum starfsmönnum. Gruna ég
kappann um að hafa viljað kynnast
innra manni viðmælenda sinna með
því að sýna á sér örlítið hrjúft yfir-
borð. Sumir tóku því illa og móðg-
uðust meðan aðrir kunnu vel að
svara fyrir sig. Við fyrrnefnda hóp-
inn hafði Valtýr ekki mikil sam-
skipti en kunni þeim mun betur að
meta hina. Mátti oft sjá bros á
munni þess gamla þegar vel tókst
til í slíkum könnunum enda var Val-
týr leiftrandi húmoristi. Sá þáttur
sem ávallt var ríkur í eðli hans var
þó kærleikur í sinni fallegustu
mynd. Líklega skipta þeir hundrað-
um einstaklingar sem nutu góðs af
verkum og skilningi Valtýs Guð-
jónssonar. Þeir munu minnast hans
ávallt af hlýhug. Staðreyndin er
nefnilega sú að Valtýr var mikill fé-
lagshyggjumaður en vildi jafnframt
að einstaklingurinn fengi að njóta
sín. Þannig vildi hann flétta saman
samvinnu og einstaklingshyggju
þannig að skilyrði til framfara og
grósku gætu þrifist en um leið nyti
almenningur þess skjóls sem við
viljum öll veita þegar á þarf að
halda. Þetta sýndi hann í orði og
verki á langri og farsælli starfsævi.
Ávallt boðinn og búinn ef einhver
þurfti á aðstoð að halda. Hann var
hinn sanni Framsóknarmaður.
Laugardaginn 23. maí sl. var orð-
ið mjög af Valtý vini okkar dregið.
Formaður Framsóknarflokksins,
Halldór Ásgrímsson, var á yfirreið
um kjördæmið og gaf sér tíma til að
staldra við hjá heiðursborgaranum
á sjúkrabeði. Valtýr hélt lengi í
hönd hans og brosti. Daginn eftir
var hann allur. Með táknrænum
hætti má segja að Valtýr hafi kvatt
formann flokks síns sæll og glaður
enda búinn að skila stórbrotnu
verki í anda þeirra hugsjóna sem
hann drakk í sig ungur. Við félagar
hans kveðjum hann líka með djúpri
virðingu og þakklæti fyrir stórbrot-
in störf. Einstakur maður hefur
gengið á vit nýrra verkefna. Við
minnumst hans með hlýhug og
væntumþykju.
Fjölskyldu Valtýs og aðstand-
endum öllum sendi ég mína dýpstu
hluttekningu. Megi blessun fylgja
minningu Valtýs Guðjónssonar.
Hjálmar Árnason,
alþingismaður.
Hver af öðrum til hvíldar rótt
halla sér nú og gleyma
vöku dagsins um væra nótt
vinimir gömlu heima.
(Þorsteinn Valdimarsson.)
Vinur okkar Valtýr Guðjónsson
fékk friðsælt andlát eins og skarið
af kertinu sem brennur hljóðlátt of-
an í stjakann um væra nótt. Þannig
hallaði hann sér til hvíldar í hinsta
sinn eins og segir í ljóðinu hér að
ofan.
Við minnumst hans sem
lífskúnstners og heimsborgara og
söknum nú góðs vinar sem setti
svip á líf okkar, þó með öðrum
hætti en margra annarra samborg-
ara sinna. Við þekktum hann ekki
bara sem kennara, bankastjóra,
stjórnmálamann eða erindreka þar
sem kaldar hlutlausar staðreyndir
ráða ríkjum, heldur kynntumst við
manni sem var einstaklega tilfinn-
inganæmur og hafði mannlegt inn-
sæi sem sjaldgæft er að finna. Und-
ir yfirborðinu iðaði lífski’aftur sem
efldi djörfung og dug. Þessi leyndi
kraftur mótaði hugsjónir hans og
knúði hann áfram til margra góðra
verka. Hin seinni ár kom svo hinn
mjúki og hrifnæmi maður í ljós.
Hann átti til að vikna yfir því sem
fagurt var og gott, því sem hitti
hann í hjartastað. Þetta var hin
hliðin á þessum stjórnmálamanni
og bankastjóra, hliðin sem fáir
samborgarar hans þekktu.
Gestkvæmt var á heimili Valtýs
og Elínar, oft var skipst á skoðun-
um og skeggrætt í hlýjum eldhús-
króknum á Suðurgötu 46 og á tylli-
dögum fóru fram heimspekilegar
vangaveltur í betri stofunni. Kosn-
inganætur höfðu yfir sér sérstakan
blæ og hægt var að finna þverskurð
af mannlífinu á heimili þeirra við
hin ýmsu tækifæri því Valtýr fór
ekki í manngreinarálit. Þar gat
maður hitt fyrir alþingis- eða utan-
garðsmenn. Þar komum við oft
saman til skrafs og ráðagerða og
þótt stjórnmálaskoðanir okkar
færu ekki saman var Valtýr ávallt
ráðagóður og hollur heim að sækja.
Hann var höfðingi í sér og vildi
leysa hvers manns vanda enda var
hann hnútum kunnugur í þeirri
skriffinnsku sem fylgir umsýslu
hins opinbera. Fyrir utan þau fjöl-
mörgu störf sem Valtýr sinnti, var
það þó ekki þeirra vegna sem við
leituðum helst í smiðju hans heldur
til að finna þá andakt sem maður
skynjar þegar hið sammannlega
kemur fram.
Valtýr var tónelskur og spilaði
sjálfur á hljóðfæri, ekki í veislum
eða á samkomum heldur einn með
sjálfum sér og naut hann þá lista-
verka meistaranna til hins ýtrasta.
Hann var mjög næmur á íslenska
tungu og hafa fáir menn sem við
þekkjum haft jafn mikið vald á mál-
inu. Bókasafn hans var stórt og
mikið og var hann víðlesinn maður
og unni mjög bókmenntum og ljóð-
um. Þó fannst honum allar bækur
veraldar hjóm eitt eftir að hann
kynntist verkum Halldórs Laxness
og var hann mikill og einlægur að-
dáandi nóbelsskáldsins hvort held-
ur vora verk hans eða lífsstíll.
Eftir að Elín veiktist og fastar
venjur heimilislífsins breyttust fór
að halla undan fæti hjá Valtý. Und-
anfarin ár var það fastur liður hjá
okkur að fara saman í Þorláks-
messuskötu og minnast þess sér-