Morgunblaðið - 06.06.1998, Blaðsíða 54

54 LAUGARDAGUR 6. JIJNÍ 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
SIGURÐUR
HELGASON
+ Signrður Helga-
son var fæddur á
Vífilsstöðum 27.
ágúst 1931. Hann
andaðist 26. maí síð-
astliðinn á Landspít-
alanum og fór útför
hans fram frá Kópa-
vogskirkju 5. júní.
Þau Ieiðu mistök
urðu við vinnslu
föstudagsblaðsins, að
minningargrein um
Valtý Guðjónsson,
fyrrum bíejarstjóra
og si'ðar útibústjóra
Samvinnubankans í
Keflavík, birtist innan um minn-
ingargreinar um Sigurð Helga-
son. Hlutaðeigendur eru beðnir
afsökunar á þessum mistökum.
Sigurður Helgason var kjark-
mikill baráttumaður. Hann fór
ótrauður í erfiða hjartaaðgerð þeg-
ar í ljós kom að ekki var annað til
úrræða ef bjarga ætti heilsu hans.
Hann sætti sig ekki við heilsuleysi
og athafnaleysi væru nokkrar leið-
ir til úrbóta. Sú orrusta sem hann
háði síðustu vikur var löng og erfið
- < og enda þótt hún tapaðist að lokum
var þrek hans og þol aðdáunarvert.
Sigurður kom til starfa hjá
Hjartavernd sem upplýsinga- og
fræðslufulltrúi árið 1990. Hann var
þá formaður Landssamtaka
hjartasjúklinga og sem slíkur átti
hann stóran þátt í að bæta og auka
samstarf þessara tveggja samtaka
sem bæði eiga sér sameiginleg
markmið þótt mál hafí þróast svo
að þau starfi sitt í hvoru lagi. Það
var ekki síst fyrir tilstuðlan hans
að góð samvinna tókst um mikil-
væg verkefni eins og Alþjóða heil-
brigðisdaginn 1992, sem var bar-
áttudagur gegn hjarta- og æða-
sjúkdómum, stofnun HL-stöðvar-
innar, sem er æfingastaður fyrir
hjarta- og lungnasjúklinga, og
margt fleira.
Sem upplýsinga- og fræðslufull-
trúi Hjartaverndar var Sigurði vel
ljóst mikilvægi forvarna í barátt-
unni við hjarta- og æðasjúkdóma.
Hann ritstýrði af mikilli röggsemi
riti Hjartaverndar og bryddaði
upp á ýmsum nýjungum í útliti og
efni blaðsins og fékk m.a.
landskunna listamenn til að mynd-
skreyta forsíðu og fleira. Sem leik-
maður fylgdist hann mjög vel með
öllum nýjungum í hjartasjúkdóm-
um og sótti mörg þing hjarta-
verndarfélaga, bæði austan hafs
og vestan, og flutti þar erindi um
starfsemi Hjartaverndar. Hann
kynnti sér nýjungar í fjármögnun-
arleiðum þessara félaga sem hann
síðan nýtti í þágu Hjartaverndar
með góðum árangri. Þá átti Sig-
urður stóran þátt í útgáfu einnar
vinsælustu matreiðslubókar seinni
ára, „Af bestu lyst“, með upp-
skriftum að hollum hverdagsmat,
en bókin varð til að frumkvæði
Hjartaverndar í samvinnu við
Manneldisráð og Krabbameinsfé-
lagið.
Helgi yfírlæknir á Vífílsstöðum,
'■^faðir Sigurðar, var ekki aðeins
þekktur af sínum lækningum held-
ur einnig vegna baráttu sinnar fyr-
ir kjörum og réttindum sjúkra. Sig-
urður kynntist því málefnum þess-
um af eigin raun allt frá bernsku. A
seinni árum var þetta eitt af megin-
baráttumálum hans og hann beitti
sér af alefli, bæði í rituðu máli og
töluðu, gegn hverskyns tilraunum
ríkisvaldsins til að skerða réttindi
og hag sjúkra og fatlaðra.
Sigurður Helgason stóð á meðan
stætt var. Hann lét af störfum fyrir
u t Hjartavernd síðla árs 1996, en síð-
ustu mánuðina var ljóst að hverju
dró og þrek hans fór þverrandi þótt
kjarkurinn væri óbugaður. Fyrir
hönd Hjartavemdar þakka ég Sig-
urði störf hans í þágu samtakanna
og votta eiginkonu hans og fjöl-
skyldu virðingu okkar og samúð.
F.h. Hjartaverndar,
m Magnús Karl Pétursson.
Mig langar til að
minnast vinar míns,
Sigurðar Helgasonar,
með nokkrum orðum.
Það var sumar og við
vomm innan við ferm-
ingu. Hann hafði komið
í heimsókn til okkar
vestur í Stykkishólm
ásamt Lárusi, bróður
sínum. Við vorum á
stuttbuxum og spörkuð-
um bolta, flugumst á og
ræddum stjórnmál og
heimspeki; þá var nú líf
í tuskunum.
Nokkrum árum
seinna var ég í heimsókn á Vífíls-
stöðum. Það var síðla sumars og
þeir bræður, Sigurður og Lárus,
voru að búa sig undir að fara norður
á Akureyri, þar sem þeir stunduðu
nám við menntaskólann. Það var
komið kvöld og tími til að fara í hátt-
inn. Svona í lokin, eftir langan og
viðburðarikan dag, leit ég inn til
þeirra. Þeir voru komnir uppí, en
voru eitthvað á stjái þarna á náttföt-
unum; og áður en ég spurði setti
Sigurður sig í stellingar, sem enginn
gerði á jafn tilkomumikinn hátt sem
hann, til að gefa mér skýringar. Þeir
voru nefnilega með námsbækur í
höndunum. Og þá kom skýringin:
„Við lesum um þessa kappa, Napóle-
on og aðra, og dreymir um þá í nótt
- þannig lærum við mannkynssögu."
Slíkt hafði ég aldrei heyrt áður og
sennilega aldrei síðar; en þarna
lærði ég ef til vill meiri uppeldis-
fræði heldur en ég hef lært í annan
tíma.
Sigurður Helgason var miklum
hæfileikum búinn. Eg held hann hafi
hlotið að fá í vöggugjöf flest það
besta frá foreldrum sínum, og er þá
mikið sagt, enda voru þau Helgi
Ingvarsson og Guðrún Lárusdóttir
af þeirri manngerð, sem enginn
verður ósnortinn af. Miklir hæfileik-
ar Sigurðar fengu því að þroskast og
vaxa upp í því besta umhverfi, sem
nokkur maður getur óskað sér.
Sem fulltíða maður var Sigurður
hugmyndaríkur og kraftmikill leið-
togi og ævinlega talsmaður þeiiTa
sem minna máttu sín.
Sem fjölskyldumaður var hann
mikill gæfumaður. Þau Gyða og Sig-
urður voru sköpuð hvort fyrir annað
og með börnum sínum tókst þeim að
skapa heimili, þar sem ríkti andi
manndóms, kærleika og lífsgleði.
Ég hitti Gyðu fyrir nokkrum dög-
um, þá sagði hún mér hvert stefndi.
Fregnin um andlát vinar míns kom
mér því ekki á óvart.
Ég minnist Sigurðar með söknuði.
Að kynnast slíkum manni er gæfa.
Og nú, að leikslokum, finnst mér
viðeigandi að nota fomt orðalag, þar
sem fallinn er í valinn drengur góð-
ur og hvers manns hugljúfi; þar er
nú skarð fyrir skildi.
Bragi Jósepsson.
Sigurður Helgason, fyrrverandi
bæjarfógeti á Seyðisfirði, lést 26.
maí sl. 66 ára að aldri.
Sigurður var fæddur á Vífilsstöð-
um, sonur hjónanna Helga Ingvars-
sonar, yfirlæknis, og Guðrúnar Lár-
usdóttur. Sigurður lauk stúdents-
prófi frá Menntaskólanum á Akur-
eyri 1951^ prófi í viðskiptafræði frá
Háskóla Islands 1954 og embættis-
prófi í lögfræði frá sama skóla árið
1957. Réttindi hæstaréttarlögmanns
fékk hann 1969. Sigurður starfaði
fyrir Sjálfstæðisflokkinn og síðar
Verslunarsambandið hf. til 1967, er
hann hóf rekstur eigin lögfræðistofu
í Kópavogi. Arið 1981 var Sigurður
skipaður bæjarfógeti á Seyðisfirði
og sýslumaður Norður-Múlasýslu
og gegndi hann því til ársins 1989 er
hann fluttist aftur í Kópavog og hóf
þar rekstur lögfræðistofu ásamt því
að starfa mikið fyrir Hjartavernd.
Fyrir utan það að gegna ýmsum
trúnaðarstörfum íyrir Sjálfstæðis-
flokkinn, bæði í Kópavogi og á
landsvísu, var Sigurður bæjarfull-
trúi Sjálfstæðisflokksins í Kópavogi
1962-1975, þar af forseti bæjar-
stjórnar síðustu tvö árin. Hann varð
síðan aftur varabæjarfulltrúi árið
1990. Sigurður var allan sinn feril
sem bæjarfulltrúi í forystusveit í
bæjarmálum í Kópavogi jafnframt
því að gegna ýmsum trúnaðarstörf-
um á vegum bæjarins þann tíma.
Sigurður starfaði mikið fyrir
hjartasjúklinga og var í stjórn SIBS
í áraraðir fyrir utan að starfa mikið
að félags- og kirkjumálum.
Bæjarstjórn Kópavogs þakkar
Sigurði Helgasyni fyrir öll þau störf
sem hann hefur innt af hendi í bæj-
arfélagi sínu og sendir eftirlifandi
eiginkonu hans, Gyðu Stefánsdóttur,
svo og fjölskyldunni allri innilegar
samúðarkveðjur.
Bæjarsljórnin í Kópavogsbæ,
Sigurður Geirdal, bæjarstjóri.
Kveðja frá Landssamtökum
hjartasjúklinga.
I dag er til moldar borinn kær vin-
ur í félagasamtökum okkar, Sigurður
Helgason. Hann var eldhuginn á
meðal okkar, lét sér ekkert óviðkom-
andi er gæti eflt samtök okkar og
komið málefnum okkar á framfæri.
Hann var annar formaður okkar
ungu samtaka og gegndi því stai-fi í
sex ár. Hann fékk ótrúlega miklu
áorkað þann tíma og hafði mjög gott
lag á að virkja félagsmenn til starfa,
og þar á meðal mig, sem var ekki
mikill félagasamtakamaður þá, en
honum tókst að breyta mér í bar-
áttumann. Því miður voru kynni
okkar ekki nógu löng, því hafi ég
lært eitthvað af nokkrum manni, þá
var það af honum.
Ég veit að aðrir mér fremri geta
rakið sögu hans betur en ég og læt
því hér staðar numið. En eitt veit ég
með vissu, hann átti góða konu sér
við hlið. Við sendum henni og börn-
um þeirra okkar dýpstu samúðar-
kveðjur.
Gísli J. Eyland, formaður
Landssamtaka hjartasjúklinga.
Sigurður Helgason hæstaréttar-
lögmaður og fyrrverandi formaður
Landssamtaka hjartasjúklinga lést á
gjörgæsludeild Landspítalans 26.
maí sl. eftir langvarandi og erfið
veikindi.
Sigurður tók við af mér sem for-
maður LHS á vordögum 1990 og
gegndi starfinu í sex og hálft ár eða
þar til Gísli J. Eyland núverandi for-
maður tók við í september 1996. Það
var mikið lán fyrir LHS að fá Sigurð
Helgason þann dugmikla hugsjóna-
mann til starfa, enda vann hann
geysimikið og óeigingjamt starf að
málefnum hjartasjúklinga í for-
mannstíð sinni og allar götur síðan
svo lengi sem heilsan leyfði. Hann
var atkvæðamikill í ræðu og riti fyrir
málstað okkar og efldi hag samtak-
anna í daglegu starfi sínu. Fjölmarg-
ir skjólstæðingar okkar leituðu til
hans í erfiðleikum vegna veikinda og
fengu hjá honum úrlausn og uppörv-
un. Mér er ekki kunnugt um að Sig-
urður hafi nokkru sinni fengið eyris-
virði íyrir alla þá aðstoð eða störf sín
hjá LHS en þakklæti og virðingu frá
félögum sínum mat hann meir en
nokkuð annað.
Landssamtök hjartasjúklinga
juku umsvif sín mjög eftir að Sig-
urður varð formaður. Áður var búið
að samþykkja deildaskiptingu á
landsbyggðinni og inngöngu LHS í
SÍBS. Á fyrsta starfsári Sigurðar
voru stofnuð 10 aðildarfélög LHS í
öllum kjördæmum landsins auk
Vestmannaeyja. Árið 1996 var svo
11. félagið stofnað, Neistinn, styrkt-
arfélag hjartveikra barna. Mér er
sérstaklega minnisstæð ferð okkar
Sigurðar ásamt eiginkonum okkar
norður í land í október 1990 en þá
voru stofnuð tvö aðildarfélög sömu
helgina, á Norðurlandi vestra og í
Þingeyjarsýslum. Nokkru síðar
gekk LHS í SÍBS og var Sigurður
þá kjörinn í stjórn SÍBS, Reykja-
lundar og happdrættis SÍBS. Ál-
staðar var hann jafn ráðhollur og
vinsæll, og hann mætti á fundi þess-
ara stjórna svo lengi sem heilsan
leyfði og jafnvel lengur.
Sigurður Helgason var fönguleg-
ur maður með óvenju bjart og fag-
urt yfirbragð. Það geislaði af honum
góðvildin enda átti hann fjölda vina.
Hann var vel menntaður, bæði við-
skipta- og lögfræðingur, og starfaði
sem hæstaréttarlögmaður. Hann
var gegnum heill sjálfstæðismaður
og gegndi fjölda trúnaðarstarfa fyrir
flokk sinn, einkum þó í heimabæ sín-
um Kópavogi þar sem hann var for-
seti bæjarstjórnar um árabil. Um
tíma var hann sýslumaður Norð-
Mýlinga og bæjarfógeti á Seyðisfirði
og sinnti því starfi af festu og dugn-
aði. Leitaði sátta svo lengi sem verða
mátti og vildi hvers mánns vanda
leysa. Sigurður Helgason var ákaf-
lega skemmtilegur vinur og félagi.
Mér er ógleymanlegt hve vel honum
tókst upp í góðra vina hópi með
meinlausum gamansögum af sam-
tíðamönnum sínum og sjálfum sér,
einkum þó í bridge og pólitfk.
Það er skarð fyrir skildi hjá
Landssamtökum hjartasjúklinga eft-
ir fráfall svo dugmikils félaga. Við
kveðjum Sigurð Helgason með virð-
ingu og þakklæti og sendum konu
hans Gyðu Stefánsdóttur og fjöl-
skyldu innilegar samúðarkveðjur.
Ingólfur Viktorsson.
Það mun hafa verið snemma vors
1981 sem fundum okkar Sigurðar
Helgasonar bar fyrst saman. Þannig
háttaði til að Erlendur Björnsson
sýslumaður á Seyðisfirði hafði látist
þá um veturinn og Sigurður, sem
hafði starfað sem lögmaður um all-
langt skeið, hafði fengið sýslu-
mannsstöðuna þegar hún var aug-
lýst. I gegnum kunningja minn,
Grétar son Sigurðar, hafði ég kom-
ist að því að hann myndi vanta full-
trúa þá um sumarið. Þar sem ég
hafði heyrt menn á þáverandi vinnu-
stað mínum, lögreglustöðinni í
Kópavogi, tala alla tíð einkar vel um
Sigurð Helgason og það jafnvel þó
svo hann hefði verið að vasast í póli-
tík þar í bæ um alllangt skeið, ákvað
ég að kanna hvort hann væri ekki til
í að ráða mig til sín. Sigurður tók
mér afar vel eins og ævinlega síðan
og niðurstaða þessa samtals var sú
að við hjónin tókum okkur upp og
fluttum á Seyðisfjörð þar sem við
bjuggum næstu árin.
Hafi sá sem þetta ritar haft efa-
semdir um ágæti þess húsbónda
sem hann var að ráða sig til, þá hafa
þær verið fljótar að hverfa. Þægi-
legri yfirmann en Sigurð Helgason
er erfitt að hugsa sér. Enda maður-
inn þeirrar gerðar að ekki var hægt
annað en láta sér líða vel í návist
hans. Sigurður varð fljótt vinsæll
þar eystra og nutum við þess sem
unnum hjá honum á þessum árum.
Mæli ég hér fyrir munn annarra
starfsmanna. Seint verður því haldið
fram að Sigurður hafi verið strangt
yfirvald, enda var það víðs fjarri
hans lífsmáta. f þessu felst hins veg-
ar ekki að hann hafi ekki ætlast til
þess að farið væri að lögum. Öðru
nær. Það hefði verið jafn fjarri hon-
um. Hins vegar var að hans mati
óþarfi að beita lagabókstafnum
harðar en efni væru til á hverjum
tíma. Sigurður var mjög greindur
maður og víðlesin. Hann gat verið
harður af sér og fastur fyrir ef á
þurfti að halda, en beitti þeirri hlið-
inni afar sparlega, og ekki nema full
þörf væri.
Á þessum árum voru sýslunefndir
enn við lýði og kom sýslunefnd
Norður-Múlasýslu saman til fundar
á Seyðisfírði á hverju sumri. Fund-
uðu sveitarhöfðingjar þar í tvo daga
undir öruggri stjórn Sigurðar, sem
var þá svo sannarlega í essinu sínu.
Þegar nefndin hafði lokið störfum
sínum seint á laugardegi var ævin-
lega boðið til veislu á heimili sýslu-
mannshjónanna. Gleymast þær
dýrðlegu veislur seint þeim sem í
voru. Og talandi um heimili þeirra
Gyðu og Sigurðar þá voru þau hjón-
in afar samhent í öllu sem þau tóku
sér fyrir hendur. Var eftir þeim tek-
ið hvar sem þau fóru. í þeirra hús-
um þar eystra var mönnum tekið
opnum örmum, og þá ekki hvað síst
þeim sem minna máttu sín í samfé-
laginu. Var það mjög í samræmi við
lífssýn þeirra hjóna, sem kunnu ekki
að fara í manngreinarálit. Kom og
hér til eitt af því sem einkenndi
mjög Sigurð Helgason, en það var
hversu hjálpsamur og greiðvikinn
hann var. Var til þess tekið að hann
gat ekki hugsað sér annað en leysa
úr hvers manns vanda án þess að
hann sjálfur hefði þar af nokkra
hagsmuni, enda lét hann sér meira
annt um annarra hagi en sinn eigin.
Og ekki verður svo minnst á Sig-
urð sýslumann á þessum árum að
Subarubifreið hans, S-20, komi ekki
upp í hugann. Þjónaði sú bifreið hús-
bónda sínum af miklum dugnaði í
hinu riðlenda umdæmi hans og ekki
hvað síst í aftakaveðrum og ófærð á
Fjarðarheiði, því ekki lét sýslumað-
ur þann farartálma aftra sér frá því
að ná því heitasta úr nýjum blöðum
á Egilsstöðum, degi á undan Seyð-
firðingum.
Sigurður gat verið glettinn ef þri
var að skipta. Má hér nefna söguna
af þri er Þráinn hreppsstjóri var í
miklum móð að bjóða upp gular bux-
ur og annan fatnað úr verslun í
Fellabæ, er sýslumann bar þar að
garði. Sýslumaður skynjaði að á
hreppstjóra hans myndi runninn
uppboðshamur, og greip jakka hans
sem lá þar á stól og rétti honum.
Þráinn tók feginssamlega við og
bauð flíkina þegar fala. En rétt áður
en hann sló hana hæstbjóðanda
kenndi hann hvers hún væri (kunn-
ugir segja að þar hafi þyngd seðla-
veskis ráðið nokkni um), og mun
hafa verið fljótur að kippa hendinni
að sér við mikla kátínu viðstaddra,
og ekki hvað síst sýslumanns. Já,
það var oft glatt á hjalla í kaffitím-
um á sýsluskrifstofunni á Seyðisfirði
á þessum árum. Og oftar en ekki var
það sýslumaður sem var hrókur alls
fagnaðar. Það var helst þann dag
mánaðarins sem glíma hans og Odds
bókara við söluskattinn var
framundan, sem Sigurður var ann-
ars hugar. Oddur hafði hins vegar á
orði við undirritaðan að það væri
hreint með ólíkindum hversu Sig-
urður væri talnaglöggur maður og
fljótur að átta sig þegar tölur væru
annar vegar.
Nokkurn skugga bar á þann tíma
sem Sigurður var sýslumaður á
Seyðisfirði, en það var sú vitneskja
að hann gengi ekki heill til skógar.
Var Sigurður þó ekkert að flíka
þeirri staðreynd. Munu þessi veik-
indi hafa að lokum átt stærstan þátt í
þeirri ákvörðun hans að segja þess-
ari stöðu sinni lausri. Vissulega átti
andlát hans ekld að koma þeim sem
vissu um hans langvinnu og erfiðu
veikindu á óvart. Það er hins vegar
alltaf sárt að sjá á eftir mannvini,
sem Sigurður Helgason sannarlega
var, svo alltof fljótt.
Kæra Gyða og fjölskylda. Við
Ragna sendum ykkur samúðarkveðj-
ur á þessari sorgarstundu. Megi
minnningin um góðan dreng lifa.
Sveinbjörn Sveinbjörnsson.
Með Sigurði Helgasyni er geng-
inn hugsjónamaður og eldhugi.
Á sínum tíma leiddi Sigurður
saman tvö félagasamtök, bæði stór á
íslenska risu. Seint á níunda ára-
tugnum voru í gangi óformlegar um-
ræður um að Landssamtök hjarta-
sjúklinga (LHS) gerðust aðili að
Sambandi íslenskra berkla- og
brjóstholssjúklinga (SíBS). Kom
einkum Sigurður að umræðunni fyr-
ir fyrrnefndu samtökin en Oddur
Ólafsson þau síðarnefndu. Sigurður
varð formaður LHS árið 1990. í jan-
úar á því ári lést Oddur en Sigurður
hélt merkinu á lofti og málinu gang-
andi. I byrjun september árið 1990
kom bréf til SÍBS frá LHS sem fór
þess formlega á leit að „þing SÍBS
1990 lýsi yfir stuðningi við það að
Landssamtök hjartasjúklinga verði
viðurkennd sem deild í SÍBS“. Sig-
urður sat þetta tilgreinda þing sem
áheyrnarfulltrúi frá LHS og gerði
nánari grein fyrir málinu. Er
skemmst frá þri að segja að þingið
samþykkti samhljóða þá tillögu alls-
herjarnefndar þess að lýsa stuðningi
við inngöngu LHS í SIBS sem sér-
stakrar deildar.
Eftir vandaðan undirbúning og
nauðsynlegar breytingar á lögum
SÍBS gerðist LHS fullgildur aðili að
sambandinu á þingi þess í október
1992. Frá sama tíma og allt til
dauðadags var Sigurður í stjórii
SíBS og sat ekki á liði sínu, gegndi
margvíslegum trúnaðarstörfum fyr-
ir sambandið, bæði inn á við og út á
við, var m.a. formaður stjórnar
happdrættis SÍBS um sinn.