Morgunblaðið - 25.02.1995, Side 34
34 LAUGARDAGUR 25. FEBRÚAR 1995
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
SVAVAR
ÁRNASON
+ Svavar Árna-
son var fædd-
ur í Grindavík 14.
nóvember 1913.
Hann lést á
hjartadeild
Landspítalans 14.
febrúar síðastlið-
inn. Foreldrar
hans voru Árni
Helgason sjómað-
ur, Garði, Grinda-
vík, og kona hans
Petrúnella Pét-
ursdóttir hús-
móðir. Svavar
átti 18 systkini,
þar af tvö hálf-
systkini. Svavar var elstur al-
systkina sinna og eru sex þeirra
á lífi, en þau eru: Eyrún, f. 1918,
Jón, f. 1920, Guðmundur, f.
1923, Magnús, f. 1925, Arndís,
f. 1930, og Snæbjörn, f. 1933.
Sambýliskona Svavars var Sig-
rún Högnadóttir.
Svavar tók verslunarpróf frá
Samvinnuskólanum 1937. Hann
var sjómaður framan af ævi.
Hann sat í hreppsnefnd og svo
í bæjarstjórn í Grindavík í sam-
j fleytt 40 ár, þar af oddviti
hreppsnefndar í 28 ár. Hann var
framkvæmdastjóri fyrir útgerð
1949 til 1985 og formaður
Verkalýðsfélags Grindavíkur
1939 til 1962.
Útför Svavars fer fram frá
Grindavíkurkirkju í dag og
hefst athöfnin kl. 14.
SVAVAR var í fjörutíu ár sköpun-
arkrafturinn í sveitarstjóm og síðar
bæjarstjórn Grindavíkur. Hann var
í 38 ár farsæll frumkvöðull í útgerð
og öðrum atvinnurekstri. Hann var
í tæpan aldarljórðung formaður
verkalýðsfélagsins á staðnum þar
sem engum ráðum þótti vel ráðið
nema hann legði blessun sína yfir
þau. Og hann var allan þennan tíma
listfengur organisti Grindavíkur-
kirkju, svo sem verið hafði faðir
hans næstu fjörutíu árin þar á und-
an. Og hann var til hinsta dags
fremstur meðal jafningja í röðum
okkar jafnaðarmanna í Grindavík og
á Suðurnesjum. Hann setti svip sinn
á mannamót í okkar röðum af því
að hann var gerhogull og góðviljað-
ur. Það varjgæfa að kynnast honum.
Svavar Amason var gæfumaður
í lífi sínu af því að hann var gef-
andi. Hann lifði venjubundnu lífi í
heimabyggð sinni, sem hann unni
hugástum. En ævistarf hans allt lýs-
ir óvenjulegum manni.
Hann bjó yfir skapandi greind sem
hefði ratt honum braut hvert sem
hann hefði lagt leið sína. En hann
kaus að rækta garðinn sinn í Grinda-
vík, byggðarlagi sem ber atorku
hans og umhyggju vitni, löngu eftir
hans dag.
Svavar ávann sér traust þeirra
sem til hans leituðu, án þess nokkru
sinni að sækjast eftir því. Það var
af því að greindin var ávallt í þjón-
ustu góðvildar. Ræktarsemi hans var
mannbætandi.
Hann var þessi fágæti maður sem
varð athafnamaður í verki en lista-
maður í innsta eðli. Þess vegna var
hann óvenjulegur maður sem gekk
til venjulegra verka og vann þau öll
jafn vel. Fáir hafa ávaxtað betur
sitt pund. Og hann var sannur jafn-
aðarmaður, jafnt í orði sem á borði.
Hann var mannkostamaður. Við
erum stolt af því að hafa átt hann
að félaga og vini. Við kveðjum hann
með þakklæti, söknuði og virðingu.
Jón Baldvin Hannibalsson,
formaður Alþýðuflokksins
Jafnaðarmannaflokks
, Islands.
Látinn er Svavar Árnason fv. odd-
viti í Grindavík. Svavar var einlægur
jafnaðarmaður og verkalýðssinni,
einn af þeim mönnum sem Alþýðu-
flokkurinn bar gæfu til að hafa inn-
an sinna vébanda og njóta starfs-
krafta um langt skeið.
Svavar kom frá miklu menning-
arheimili og þann arf sem
honum hlotnaðist í uppeld-
inu ræktaði hann vel.
Hann var búinn miklum
mannkostum, velviljaður
og fórnfús. Hann hafði
fjölþætt áhugamál og
lagði ófáum góðum mál-
efnum lið á æviferli sínum.
Má þar nefna atvinnumál,
verkalýðsmál, sveitar-
stjómarmál að ógleymdri
tónlistinni. Þeim fjöl-
mörgu sem kynntust hon-
um í leik og starfi verður
hann ætíð minnisstæður.
Svavar átti langan og
farsælan feril sem sveitar-
stjórnarmaður. Það era ekki margir
sem geta státað af samfelldri setu
í sveitarstjórn í fjörutíu ár, og segir
það sína sögu um þá virðingu og
það traust, sem til hans var jafnan
borið. Það var því að vonum að Sva-
var var gerður að heiðursborgara á
tuttugu ára kaupstaðarafmæli
Grindavíkur á síðasta ári.
Svavar varð ungur formaður
Verkalýðsfélags Grindavíkur og
gegndi því trúnaðarstarfi í á þriðja
áratug. í því naut hann sín vel og
á þeim vettvangi sló hjarta jafnað-
armannsins örast. Það er því ekki
tilviljun að hann valdist til forystu-
sveitar jafnaðarmanna og var lengi
formaður Alþýðuflokksfélags
Grindavíkur.
Eg votta eftirlifandi eiginkonu
Svavars, Sigrúnu Högnadóttur, og
öðram ástvinum hans samúð mína
og þakka fyrir giftudijúg störf í
þágu flokks og þjóðar.
Rannveig Guðmundsdóttir.
í lútherskri kristni er lögð rík
áhersla á guðsþjónustu hins daglega
lífs, að hver og einn sé trúr í sinni
stétt og stöðu og inni þar þjónustu
af hendi, samfélaginu til blessunar
og góðs.
Svavar Árnason var trúr þjónn í
framangreindum skilningi. Hann
lagði gjörva hönd á margt sem horfði
til framfara fyrir byggðarlag hans,
Grindavík. Hann gengdi þar mörg-
um trúnaðarstöðum. Félagsmála-
áhugi hans fékk útrás í verkalýðs-
baráttu fyrr á öldinni sem hann tók
þátt í af alhug. Hann tók virkan
þátt í bæjarpólitík, var oddviti sveit-
arstjórnar Grindavíkur um árabil,
stundaði útgerð og var umboðsmað-
ur tryggingarfélags, svo eitthvað sé
nefnt.
Svavar var félagsmálamaður af
lífi og sál og kom víða við. Á jólum
1949 settist hann við orgelið í
Grindavíkurkirkju og tók þar með
við organistastarfi af föður sínum,
Árna Helgasyni. í fjóra áratugi þjón-
aði hann kirkju sinni af einstakri
trúmennsku sem organisti og kór-
stjóri án þess að taka eyri fyrir.
Svavar hafði vandaðan tónlistar-
smekk og lagði sig fram um að skapa
viðeigandi andrúm við hverja athöfn.
Hann vildi vandaðan söng og orgel-
leik og gaf lítið fyrir „sætsúpulög"
og „kabarett“ stemmingu við brúð-
kaup og útfarir. Svavar hafði
ákveðnar skoðanir á flesfum málum.
Hann vildi standa vörð um kirkju-
tónlist sem hann hafði mótast af,
einkum hina rómantísku, gat vel
sætt sig við eldri kirkjusöng, en var
þó ekkert yfir sig hrifínn af gregorí-
önskum messusöng.
Kynni mín af Svavari hófust árið
1985 er ég var kosinn sóknarprestur
í Grindavíkur- og Kirkjuvogssókn-
um. Þá hafði verið messað að
„dönskum“ hætti svo lengi sem
menn mundu. Þjóðkirkjan hafði gef-
ið út nýja Handbók 1981 en þar var
tekin upp klassísk messa eins og hún
er flutt í lútherskum kirkjum í flest-
um löndum.
Eitt af því fyrsta sem Svavar
spurði um var hvort ég ætlaði að
taka upp nýtt messuform og sagðist
ég stefna að því í náinni framtíð.
Hann lét í ljós að hann væri nú frem-
ur tregur til slíkra breytinga. En
viti menn. Eftir nokkrar vikur var
hann farinn að æfa nýju messuna á
orgelið og komst þá að því að hér
var ekki bara verið að innleiða greg-
oríanskan söng heldur var hægt að
flytja messuna með lítið breyttu
Sigfúsar-tóni. Hann kom til mín og
sagði: „Við komum þessu bara á
fljótlega eftir áramótin."
Þessi viðbrögð lýsa Svavari vel.
Hann vildi ekki standa í vegi fyrir
framþróun en vildi gaumgæfa hvert
skref vel og vandlega.
Svavar var mikill eldhugi og því
gerðu færri sér grein fyrir aldri hans
en ella. Hann hélt fullum dampi mun
lengur en gengur og gerist og var
áhugasamur um mörg málefni. Hin
síðari árin beitti hann sér einkum
fyrir framgangi kirkjunnar í Grinda-
vík. Hann var sóknarnefndarmaður
í áratugi og formaður sóknarnefndar
til fjölda ára. Hann átti dijúgan þátt
í að ljúka við byggingu nýrrar kirkju.
Svavar var útsjónarsamur maður
og skynjaði vel tíðir og tíma. Honum
var ljóst að það var lag á ofanverðum
áttunda áratugnum og í byijun hins
níunda að ljúka byggingu kirkjunnar
því þá voru ekki önnur stórverkefni
í gangi í Grindavík. Sem dæmi um
útsjónarsemi hans lagði hann til á
fundi í félagi í eigu helstu fiskverk-
enda í Grindavík, að dijúgum hluta
höfuðstólsins, sem hafði vaxið meir
en menn væntu, yrði varið til þess
að greiða fyrir nýja altaristöflu í
kirkjuna.
í gömlu kirkjunni hafði verið alt-
aristafla eftir Ásgrím Jónsson, mál-
uð um 1910, er sýnir Jesú kyrra
vind og sjó. Myndin er sérstök fyrir
þá sök að hún sýnir Jesú í íslensku
umhverfi. Grænleitt hvolf öldunnar
sýnir að Ásgrímur þekkti brim og
litbrigði sjávar eins og verður á viss-
um árstíma í Grindavík. Sóknar-
nefndin ákvað að láta stækka mynd-
ina og vinna hana í mósaik og prýð-
ir hún nú kórþil nýrrar kirkju og
sómir sér vel með á annað hundrað
þúsund litfögrum steinum.
Áður en kirkan var vígð hafði
nýtt orgel verið keypt í gömlu kirkj-
una. Mig minnir að það sé 11 radda
verkfæri af þýskri gerð. Orgel eru
ekki gefin. Hver rödd mun í dag
kosta á annað hundrað þúsund og
ekki réð söfnuðurinn við kaup á slíku
„rariteti" á tímum lágra sókn-
argjalda. En Svavar lét það ekki
aftra sér í því að fá almennilegt
orgel í kirkjuna. Hann mun sjálfur
hafa borgaði um helming í orgelinu.
Ég spurði hann einhveiju sinni um
þessi mál og vildi hann lítið ræða
það en viðurkenndi þó að hafa lagt
málinu lið.
Nú á tímum búa sóknir landsins
við betri fjárhag en oftast áður og
því eru sóknarnefndir hvattar til
þess að gera fjárhagsáætlanir og
skipuleggja starfið. Margir gefa lítið
fyrir þess konar vinnubrögð og telja
það bara einhveija sérvisku nútím-
ans. Svavar var á öðru máli. Á átt-
ræðisaldri lagði hann til á aðalfundi
sóknarinnar að hárri fjárhæð yrði
varið til æskulýðsmála og vildi að
unnið væri eftir markmiðum. Svavar
var maður framtíðarinnar. Hann
þekkti baráttu fyrri kynslóða fyrir
bættum hag og sá þorpið, sem Schv-
ing málaði á striga fyrr á öldinni,
verða að myndarlegum bæ með vax-
andi útgerð og blómlegu félagslífi.
Grindvíkingar kveðja í dag fyrsta
heiðursborgara sinn, mann sem setti
svip á bæinn, hvers hag hann lagði
sig alla tíð fram um að bæta. Kistan
hans er borin í helgidóminn þar sem
altaristaflan flytur sína hljóðu préd-
ikun um vernd Krists í stormum og
stórsjóum lífsins. Hjá honum erum
við örugg eins og segir í sálmi er
Svavar beitti sér fyrir að kæmist í
nýja sálmabók þjóðkirkjunnar, en
þar segir:
Ljós ert þú lýði,
lífsins í stn'ði,
Jesús, heimsins hjálparvon.
Fra þér vér fáum,
frið er vér þráum,
þín er dýrðin, Drottins son.
Höndin þín styður
hann, sem þig biður
hjálpar í vanda,
helgum með anda,
heimur þó svíki.
Hallelúja.
(Guðmundur Sigurðsson.
Sálmar 1991, nr. 540.)
Svavar flíkaði ekki trú sinni en
verkin hans tala þeim mun skýrari
rómi. Fáir hafa lagt kirkju sinni
meira lið en Svavar Árnason. Hann
lét allstaðar um sig muna. Af alhug
þakka ég samstarf við Svavar. Hann
var alla tíð hreinskiptinn og ærlegur
í samskiptum okkar. Svavar fyllir
þann flokk manna sem ég þakka
Guði fyrir að hafa fengið að kynn-
ast. Ég bið Sigrúnu Högnadóttur,
ástvinum hennar og Svavars bless-
unar Guðs um ókomin ár.
Blessuð sé minning Svavars Árna-
sonar.
Örn Bárður Jónsson.
Heiðursborgari Grindavíkur,
Svavar Árnason, er kvaddur frá
Grindavíkurkirkju í dag.
Frá unga aldri hefur hugur hans
og athafnir beinst að því sem helst
horfði til heilla fyrir samfélag íbú-
anna í bænum.
Sveitarfélagið, verkalýðsfélagið,
athafnafélög, líknarfélög og ekki síst
kirkjan í bænum hafa notið óeigin-
gjarnra starfa hans á langri ævi.
Á 20 ára afmæli bæjarins 10.
apríl 1994, var Svavar kjörinn heið-
ursborgari bæjarins. Vildi bæjar-
stjórnin með því sýna honum þakk-
læti og virðingu bæjarbúa.
Svavar var lengi tregur til að sam-
þykkja það hlutskipti að verða kjör-
inn fyrsti heiðursbörgari Grindavík-
urbæjar. Félagsleg þjónusta var hon-
um ástríða, sem hann naut ríkulega.
Fyrir það að mega þjóna kirkjukórn-
um í áratugi gaf hann kirkjunni
nýtt orgel að hluta.
Bæjarstjórn Grindavíkur kveður
heiðursborgarann Svavar Árnason
og sendir aðstandendur hans innileg-
ar samúðarkveðjur.
Margrét Gunharsdóttir,
forseti bæjarstjórnar.
Svavar Árnason fyrrverandi odd-
viti og fyrsti heiðursborgari Grind-
víkinga hefur lokið æviskeiði sínu á
82. aldursári. Hann var kosinn heið-
ursborgari hinn 20. apríl 1994 af
bæjarstjórn Grindavíkur á hátíð-
arfundi í tilefni af 20 ára kaupstað-
arafmæli bæjarins. Með þessu voru
Grindvíkingar að þakka honum þau
störf sem hann hafði unnið sveitarfé-
laginu vel og dyggilega í áratugi.
í hreppsnefnd var hann fyrst kos-
inn 1942 en tók við starfi oddvita
1946 og gegndi því í 28 ár eða þar
til Grindavík fékk kaupstaðarrétt-
indi, en að loknum fyrstu bæjar-
stjórnarkosningunum 1974 var hann
kjörinn forseti bæjarstjórnar og sat
í bæjarstjórn til 1982. Hafði hann
þá setið í sveitarstjórn samfellt í 40
ár.
Það var honum hugsjón að vinna
að framfara- og menningarmálum í
byggðarlagi sínu, enda naut hann
til þess óskoraðs trausts.
Framgangur hafnarmála í
Grindavík var eitt. af hans aðal-
áhugamálum en í hafnarnefnd var
hann kosinn 1944 og sat þar óslitið
til 1970 en þá baðst hann undan
endurkjöri. Framkvæmdastjórn og
fjármál Grindavíkurhrepps hvíldu á
hans herðum frá því hann varð odd-
viti 1946 til 1971 en þá var ráðinn
sveitarstjóri, enda Grindavík þá í svo
öram vexti og mannmörg að þörf
var á ráðningu sveitarstjóra.
Tónlist var mjög í hávegum höfð
á bernskuheimili Svavars og var
faðir hans Árni Helgason organisti
Grindavíkurkirkju í um það bil 40
ár, en árið 1950 tók Svavar við því
starfi af honum sem organisti og
stjórnandi kirkjukórs Grindavíkur-
kirkju. Svavar hafði mikinn áhuga
á að hafa gott hljóðfæri að leika á,
en til þess að sá draumur rættist
lagði hann fram úr eigin vasa hluta
af kaupverði orgels sem tekið var í
notkun 1968. Svo framsýnn var
Svavar á vali á hljóðfæri að enn
þjónar orgelið sínu hlutverki í
Grindavíkurkirkju. Formlega lét
Svavar af organistastarfi 1988 en
leysti eftir það oft af ef á þurfti að
halda. Þess má geta að aldrei tók
Svavar greiðslu fyrir verk sín sem
organisti. Einnig var Svavar alltaf
tilbúinn til að æfa og stjórna kórum
við hin ýmsu tækifæri. I sóknarnefnd
sat Svavar lengi, þar af sem formað-
ur í áratug. Á þeim árum var reist
ný og glæsileg kirkja í Grindavík.
Svavar lét verkalýðsmál mjög til
sín taka og var formaður Verkalýðs-
félags Grindavíkur frá 1939 til 1962.
Einnig tók hann þátt í atvinnu-
rekstri ásamt öðrum og rak útgerð-
ar- og fiskvinnslufyrirtæki sem hann
var framkvæmdastjóri fyrir og tók
þar með þátt í atvinnusögu Grindvík-
inga.
Svavar var jafnaðarmaður af heil-
um hug og í þess orðs fyllstu merk-
ingu og lengi formaður Alþýðu-
flokksfélags Grindavíkur. Ekki hafði
hann tapað áhuganum á þeim mál-
efnum þegar ég hitti hann fyrir
stuttu þótt farinn væri að heilsu.
Eins og að framan getur kom Svav-
ar víða við í mannlífi sveitar sinnar
enda sérstökum mannkostum búinn
og eftirminnilegur þeim sem honum
kynntust, skarpgreindur, góðgjarn
og hjálpsamur.
Sambýliskona Svavars, Sigrún
Högnadóttir, sér nú á bak honum
eftir 27 ára farsæla sambúð. Það
var þeim báðum mikið gæfuspor
þegar leiðir þeirra lágu saman. Ann-
aðist Sigrún hann með sérstakri
ástúð og umhyggju þegar heilsa
hans fór að bila. Ég og mín fjöl-
skylda þökkum Svavari fyrir allan
þann vinskap og velvilja sem hann
sýndi okkur og ég persónulega fyrir
allt það trausta samstarf sem við
áttum á ýmsum sviðum í áratugi,
sem aldrei bar skugga á.
Sigrúnu bið ég Guðs blessunar i
sínum missi og að gæfan verði henni
hliðholl nú sem hingað til.
Jón Hólmgeirsson.
Síminn hringdi og mér var flutt
andlátsfregn vinar míns Svavars
Árnasonar frá Garði í Grindavík.
Mér fannst kólna í stofunni minni.
Hugurinn vatt sér í hraðferð um
áratugina átta og kom við á fjölda
mörgum skyggnishólum og sam-
verustundum sem yljuðu. Jú, það
hlaut að koma að þessu. Eftir síð-
ustu heimsókn til hans á Landspítal-
ann - þétt og innilegt kveðjuhand-
tak, hafði ég vænst nokkurs bata
og fleiri samverustunda, en hlut-
verkinu hér var lokið. Fæðing til
nýrrar tilvistar hefur væntanlega
farið fram. Ekki er að efa góðar og
hjartkærar móttökur foreldra og
áður farinna systkina Svavars hand-
an landamæranna. Hvort það gerist
með svipuðum hætti og fæðingin 14.
nóv. 1913 er manni hulið. En þann
dag varð vinum og vandamönnum í
Grindavík ljóst að mikil hamingju-
stund var upprunnin hjá þeim Petr-
únellu Pétursdóttur og Árna Helga-
syni, sem lengst af voru kennd við
Garð í Grindavík. Þeim hafði fæðst
fyrsta barnið, sonur, sem í skírninni
hlaut nafnið Svavar. Síðar bættist
við stór hópur mannvænlegra og
góðra barna.
Fyrir fátæka verkamannafjöl-
skyldu þýddu slíkar aðstæður marg-
háttaða örðugleika, einkum í hús-
næðismálum og öðrum nauðþurftum
heimilisins. Mikil fátækt svarf því
að, enda engar fjölskyldubætur þá
komnar til sögu. Vinnusemi, skyldu-
rækni, nægjusemi - hörð og mark-
viss barátta húsbóndans fyrir bættri
afkomu hinnar stóru fjölskyldu,
ásamt glaðværð og ástúð húsfreyj-
unnar skópu heimilisbrag sem fleytti
barnahópnum yfir bernsku- og upp-
vaxtarárin og bjó þau undir átök í
lífsbaráttunni. Jafnt kunnugir sem
ókunnugir undruðust það þrek og
þá seiglu, að koma svo til öllum
börnum til framhaldsnáms í háskóla,
verslunarskóla, sjómannaskóla og í
mörgum iðngreinum. Öll urðu börnin
að vinna strax og hendur þeirra
gátu verki valdið, sem einkum var
þá við fiskverkun og síðar við önnur
sjávar- og fiskveiðistörf. Svavar var
því hvorki stór né gamall, þegar
hann fékk fyrstu kynní af vinnu-
markaðnum.
Hann var elstur 17 systkina og
að sjálfsögðu varð hann kornungur
að leita eftir vinnu til að létta undir
með föður sínum til að sjá farborða
stóru heimili, fyrst við að stokka upp
línu, síðar vinnu við saltfiskverkun
og svo sjómennsku. Alls staðar þar
sem hann lagði hönd að verki var
iðjusemi og skyldurækni hans við-
brugðið. Það varð öllum ljóst að
hann var mikið mannsefni. Þessi