Morgunblaðið - 31.07.1991, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 31. JÚLÍ 1991
19
Viðræðunum um Evrópskt efnahag-ssvæði frestað
Ræða Andriessens í ráðherraráði EB:
Hætta á að EES
renni út í sandinn
Frans Andriessen sem fer með
utanríkismál í framkvæmda-
stjórn Evrópubandalagsins sagði
í ræðu í ráðherraráði EB á mánu-
dagsmorgun að ef fresta þyrfti
viðræðum um Evrópskt efna-
Svíþjóð:
SÆNSKA sljórnarandstaðan er
þeirrar skoðunar að ef Norð-
menn og Islendingar ná ekki
samkomulagi við Evrópubanda-
lagið (EB) þegar samningavið-
ræðurnar um Evrópska efna-
hagssvæðið (EES) hefjast á ný í
haust eigi Svíar að stefna að tví-
hliða EES-samningi við EB. Kem-
ur þetta fram í frétt í Svenska
Dagbladet í dag, miðvikudag. Þá
komi einnig til greina að Frí-
verslunarbandalag Evrópu
(EFTA) geri samning við EB án
Islendinga og Norðmanna.
hagssvæði (EES) fram í septemb-
er væri hætta á að ekkert sam-
komulag næðist. Hann Iagði fram
málamiðlunartillögu sem kom
verulega til móts við hugmyndir
ríkja Fríverslunarbandalagssins
in geti öll sætt sig við en útilokar
ekki samning án íslands og Noregs.
Félag sænskra iðnrekenda segist
óttast að EES-viðræðurnar séu að
sigla endanlega í strand. Því beri
ríkisstjórninni að ná sérstökum
samningi við Evrópubandalagið.
Svíum er mjög í mun að samkom-
ulag náist í EES-viðræðunum til
að þeir fái aðgang að innra mark-
aði EB árið 1993. Ef EES fer út
um þúfur gæti það tafist að minnsta
kosti til ársins 1995 að Svíþjóð fái
óhindraðan aðgang að markaðin-
og fyrir hönd framkvæmda-
stjórnarinnar lagði hann í grein-
argerð sinni hart að ráðherrum
EB að freista þess að ná pólitísku
samkomulagi við EFTA-ríkin en
án árangurs eins og kunnugt er.
I ræðu sinni fór Andriessen yfír
stöðu samningaviðræðnanna um
EES og gerði grein fyrir helstu
ágreiningsefnum. Þar kom fram að
viðræðum um flutninga yfír Alpana
hefði verið frestað fram á haust.
Síðan sagði hann að ef tækist á
mánudeginum að ná samningum
um sjávarútvegsmál og þróunarsjóð
þá væri þar með kominn lykill að
endanlegu EES-samkomulagi.
Hann varaði við því að lausn þess-
ara mála yrði frestað fram á haust-
ið. Þá gæti farið svo að los kæmist
á þá hnúta sem bundnir hefðu ver-
ið fyrir sumarhlé. „Að mínu mati
myndi slíkt þýða að möguleikar á
Evrópsku efnahagssvæði ,yrðu úr
sögunni. Við verðum því í dag —
jafnhliða samningi um hin mikil-
vægu atriði, sjávarútvegsmál og
sjóð — að ná samkomulagi í grund-
vallaratriðum okkar í millum um
meginsamningsniðurstöðumar á
Andriessen
grundvelli samantektarinnar sem
framkvæmdastjórnin hefur afhent
ráðherraráðinu."
Andriessen lagði síðan áherslu á
pólitískt mikilvægi samningavið-
ræðnanna um EES. „Sá ásetningur
okkár að ná árangri hefur verið
staðfestur af æðstu valdamönnum
og tími er kominn til að komast að
lokaniðurstöðu. Þetta á við um báða
aðila sem standa nú frammi fyrir
tímamótaákvörðunum. Ef hvorum-
tveggju tekst ekki að skila árangri
nú í dag er trúverðugleikinn fyrir
bí og það sem verra er: EES kann
að renna út í sandinn. Til þess að
afstýra svo hörmulegri niðurstöðu
verðum við í dag að öðlast heildar-
sýn og horfa hærra en hinir ein-
stöku aðilar í samningaviðræðunum
en þar tekur hver tillit til sinna
sérstöku hagsmuna."
Telja sérviðræður
við EB vænlegan kost
Noregur:
Niðurstaðan talin mikill
ósigur fyrir Brundtland
Ósló. Frá Jan Gunnar Furuly, fréttaritara ’Mórgunblaðsins
NORÐMENN voru of fljótir að hrósa happi í viðræðunum við Evrópu-
bandalagið (EB) um Evrópskt efnahagssvæði (EES). Þetta virðist
vera almenn skoðun norskra stjórnmálamanna eftir að erfiðum samn-
ingaviðræðum lauk í Brussel. Niðurstaða viðræðnanna er álitin
mesti pólitíski ósigur Gro Harlem Brundtland, forsætisráherra Nor-
egs, á stjórnmálaferli hennar.
í frétt Svenska Dagbladet segir
að Ingvar Carlsson, forsætisráð-
herra Svíþjóðar, geti einnig hugsað
sér EES-samning án íslands og
Noregs og ef allt annað þrýtur tví-
hliða samning Svíþjóðar og EB.
Utanríkisviðskiptaráðherrann An-
ita Gradin hafði ekki tekið afstöðu
til tvíhliða samnings þegar haft var
samband við hana í gær.
Carl Bildt, formaður Hægri-
flokksins, vill að framtíð EES-við-
ræðnanna verði rædd eins fljótt og
unnt er á aukafundi í utanríkismál-
anefnd þingsins. Þó að það verði
líklega verkefni nýrrar ríkisstjórnar
að sigla málinu í höfn beri flokkarn-
ir sameiginlega ábyrgð á að lausn
finnist, segir Bildt. I fréttatilkyn-
ingu sem Bildt sendi frá sér segir
hann það vera skoðun sína að Aust-
urríki og Svíþjóð, EFTA-ríkin sem
búin eru að sækja um aðild að EB,
eigi sækjast eftir tvíhliða samning-
um.
Jan Erik Wikström, talsmaður
Þjóðarflokksins, segir tvíhliða
samning vel koma til greina en
einnig beri að athuga hvort EB
geti ekki náð samning við ríkin sem
láta ekki sjávarútvegsmálin flækj-
ast fyrir.
Miðflokkurinn segir æskilegt að
samkomulag náist sem Norðurlönd-
Brundtland og viðskiptaráðherra
Noregs, Eldrid Nordbo, munu aldrei
gleyma dögunum 18.-20. júní.
Þessa daga fögnuðu þær óspart í
þeirri trú að samkomulag hefði
náðst um tollfijálsan aðgang sjáv-
arafurða á markað EB.
„Norðmenn voru hafðir að fífl-
um,“ mátti lesa á forsíðum norsku
blaðanna í gær. Viðbrögð norskra
stjórnmálamanna sýna að vonbrigð-
in yfír að samkomulag náðist ekki
í Brussel eru mikil. Að sama skapi
er mikil samstaða um það í Noregi
að viðræðunum um EES verði að
halda áfram. Leiðarahöfundar Aft-
enposten telja sig hafa fullvissu
fyrir því að stjórnin hafí áfram
mikinn meirihluta á bak við sig
þegar EES-viðræðurnar verða aftur
teknar upp í september.
Það er fyrst og fremst Framfara-
flokkur Carls I. Hagens, sem heldur
uppi harðri gagnrýni á ríkisstjórn-
ina vegna niðurstöðunnar frá
Brussel. Hagen segir að stjórnin
hafí spilað djarft og tapað. Hann
skoraði á Nordbo að taka afleiðing-
unum af því að það sem hún full-
yrti á stórþinginu stæðist ekki.
Hann er sérstaklega sár út í Nord-
bo fyrir að hafa í ræðu sinni á þing-
inu þann 20. júní ekki slegið neinn
varnagla við því að sigur í viðræð-
unum væri í höfn.
Kjell Magne Bondevik, fyrrver-
andi utanríkisráðherra, sem er úr
Kristilega þjóðarflokknum, tjáði sig
einnig um niðurstöðuna: „Það var
ekki skynsamlegt af forsætisráð-
herranum að ganga út frá ein-
hveiju sem ekki var fest á blað.
Það hefur e.t.v. haft það í för með
sér að EB-löndin fóru að hafa eftir-
þanka. Fagnaðarlætin í júní voru
mistök og gáfu í skyn að Noregur
gæti látið meira af hendi í sjávarút-
vegsmálum,“ sagði hann við Aften-
posten.
Líkamsleifar pólskra herfor-
ingja finnast í fjöldagröfum
Vursjá. Reuter.
LÍKAMSLEIFAR pólskra herforingja, sem öryggislögregla Stalíns,
NKVD, myrti árið 1940, hafa fundist í fjöldagröfum í Ukraínu í
Sovétríkjunum. Opinbera fréttastofan PAP greindi frá þessu á föstu-
dag í síðustu viku. Að sögn fréttastofunnar hóf samstarfshópur
pólskra og sovéskra sérfræðinga rannsókn á fjöldagröfunum á sl.
fimmtudag. Þeir hafa þegar grafið upp bein, leifar pólskra herbún-
inga, hnappa og aðra hluti sem þykja óyggjandi sönnun þess að
herforingjarnir voru grafnir þar.
Stefan Sniezko, aðstoðarríkis-
saksóknari í Póllandi, sagði að
búist væri við að rannsóknin myndi
leiða í ljós að um 4.000 stríðsfang-
ar hefðu verið myrtir af NKVD og
grafnir í gröfunum, sem eru ná-
lægt Kharkov í Austur-Úkraínu.
Alls hurfu 15.000 pólskir herfor-
ingjar í upphafí síðari heimsstyij-
aldarinnar eftir innrás Sovétmanna
í Pólland. Þýskir hermenn fundu
lík 4.341 þeirra, öll skotin í höfuð-
. ið, árið 1943 í fjöldagröf í Katyn-
skógi nálægt Smolensk í Hvíta-
Rússlandi. Örlög hinna voru ókunn
þar til á síðasta ári að fjöldagrafir
fundust nálægt Kharkov og í
Mednoye, um 150 km fyrir norðan
Moskvu. Fjöldgrafirnar í Mednoye
verða opnaðar í næsta mánuði.
Sovétmenn héldu því fram í 50
ár að nasistar hefðu myrt pólsku
herforingjana, en viðurkenndu loks
á síðasta ári að NKVD bæri ábyrgð
á dauða þeirra.
Herforingjamir voru allir hátt-
settir í hernum og margir þeirra
vel menntaðir. Sagnfræðingar telja
að Stalín hafi fyrirskipað aftökur
þeirra til að koma í veg fyrir hugs-
anlega andspymu gegn kommún-
isma í Póllandi.
Fjöldamorðin hafa löngum vald-
ið andúð Pólveija á Sovétmönnum
og telja margir þeirra að þau séu
einu stríðsglæpirnir sem framdir
voru í síðari heimsstyijöldinni sem
enn eigi eftir að refsa fyrir.

Sviss:
Láta seink-
un viðræðna
ekki á sig fá
Zíirich. Frá Önnu Bjarnadóttur,
fréttaritara Morgunblaðsins.
SVISSLENDINGAR láta seinkun
samningaviðræðna um Evrópskt
efnahagssvæði (EES) fram í sept-
ember ekki á sig fá. Franz Blank-
art, helsti samningamaður
þeirra, sagði eftir fundinn í
Briissel á mánudagskvöld að
myndun frjáls viðskiptasvæðis í
Vestur-Evrópu myndi varla
stranda á þremur fisktegundum.
Svisslendingar hafa fyrst og
fremst áhyggjur af ákvarðana-
tökum innan EES, ef af því verð-
ur, viðskiptum með vefnaðarvör-
ur og umferð 40 tonna vöruflutn-
ingabíla. Ekkert þessara mála er
leyst og meiri tími getur aðeins
komið að gagni. Blankart segir
að samningaviðræður þokist
smátt og smátt í rétta átt.
Svissnesku dagblöðin voru komin
í vinnslu þegar niðurstaða ráðherra-
fundarins í Briissel lá fyrir. Neue
Ziircher Zeitung spáði því að samn-
ingaviðræðunum yrði frestað þar
sem skjót niðurstaða var ólíkleg og
endanleg uppgjöf enn ólíklegri. Út-
varp og sjónvarp hófu fréttasend-
ingar í gær með frásögnum af leið-
togafundinum í Moskvu og sögðu
frá seinkun EES-viðræðnanna inni
í miðjum fréttatíma.
Brundtland
Erik Solheim, formaður Sósíal-
íska vinstiflokksins, segir þessa nið-
urstöðu sýna að EB hafí haft Norð-
menn að fíflum. „Það er mjög lítill
skilningur innan EB á sérstöðu
Norðmanna. Fiskurinn er undir-
staða búsetu eftir allri strandlengju
Noregs. Þessu hefur EB ekki sýnt
áhuga,“ sagði hann.
Anne Enger Lahnstein frá Mið-
flokknum telur að síðustu daga
hafi hið rétta andlit EB komið í ljós.
„Við vorum búin að ná pólitísku
samkomulagi en síðan gerast hlutir
innan bandalagsins sem verða til
þess að klúðra málinu." Er hún
þeirrar skoðunar að mikilvægi EES-
samnings sé mjög ofmetið í Noregi.
Forsætisráðherrann lætur hins
vegar engan vafa leika á því að hún
sé ekki enn búin að gefa upp von-
ina um að samkomulag náist. Vill
Brundtland ekki viðurkenna að hún
hafí beðið pólitískan ósigur. „EES-
viðræðurnar snúast einvörðungu
um að ná hagstæðum samningi
milli EB og EFTA. Þeirri vinnu er
ekki enn lokið. Nu verðum við að
Ieggja áherslu á að komast að niður-
stöðu í september eða október. Það
er það eina sem ég legg áherslu á
nú,“ sagði Brundtland vígreif í sam-
tali við Aftenposten í gær.
ÍÉttt : -' í s *; í Jfi