Morgunblaðið - 31.07.1991, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 31. JÚLÍ 1991
UPP Á HLUT
eftir Benjamín H.J.
Eiríksson
Alþingi hefír með löggjöf innleitt
þá skipan fiskveiðanna, að menn
geta því aðeins róið til fískjar, að
þeir hafí til þess leyfí yfírvaldanna.
Allir sem fengust við veiðarnar
fengu leyfíð endurgjaldslaust, en
magnið sem þeir mega veiða, er
takmarkað og minna en þeir myndu
vilja veiða væru veiðamar fijálsar.
Aðstæður á fískmörkuðum er-
lendis hafa gert það að verkum,
að fískverðið hefir farið hækkandi,
og það mikið. Takmörkun veiðanna,
og það ekki aðeins á miðunum við
ísland, og hið háa fískverð, hafa
leitt til myndunar mikils gróða af
veiðunum. Þessi gróði er ein tegund
einokunargróða, þar sem hann
byggist á takmörkunum og þar með
einskonar einokunaraðstöðu. Veiði-
leyfin, hinir svokölluðu kvótar,
ganga kaupum og sölum, ekki að-
eins fyrir milljarða, heldur eru þeir
tuga milljarða virði. Þar sem þessi
mikli gróði er skapaður með löggjöf
Aiþingis og fikistofnanir þjóðar-
eign, þá er ekki óeðlilegt að hinn
almenni borgari, skattgreiðandinn,
vilji vita hvað um einokunargróðann
verði.
Um kvótann er það að segja, að
eins og er, þá er hann ein mikil
óvissa. Þetta er slæmt, vegna þess
að með kvótanum má vinna tvennt,
hvorttveggja mikilvægt: annars-
vegar vemdun fískistofnanna, hins-
vegar aukin hagræðing sem myndi
draga úr hinni óþolandi sóun, sem
fólgin er í alltof stórum fískiflota.
Það rekur því óðum að þvf, að
menn verða nauðugir viljugir að
gera kvótann að varanlegri eign.
Þetta yrði „landnám" að nýju. Kvót-
„Útgerðarmaðurinn
fær hlut eftir skipið,
veiðarfæri og annan
útgerðarkostnað, og
fyrir stjórnun, sjómað-
urinn fyrir vinnu sína
og fyrirhöfn. Eins á
þjóðin að fá hlut eftir
sitt framlag: fiskistofn-
ana og gæzlu þeirra
með löggjöf og eftirliti.
Þjóðin á að vera upp á
hlut, þjóðarhlutinn.“
amir myndu þá fá þá ábyrgu með-
ferð sem aðrar eignir borgaranna
fá, til dæmis í sambandi við veð
og skattlagningu. Hagræðingin
myndi fá traustan og varanlegan
grundvöll, vemdun fískimiðanna
sömuleiðis, þar sem heilbrigt ástand
fiskistofnanna yrði framtíðarhags-
munir eigenda veiðiréttarins.
Það var sóknarmarkið sem fyrst
og fremst olli hinni miklu þenslu
fiskiflotans. En aflið á bakvið þá
þróun var einokunargróðinn, hann
því ein orsök sóunarinnar.
Auðvitað er fásinna að kalla tak-
markanir á einokunargróðann álög-
ur á sjávarútveginn. Þetta er ekk-
ert betra en hið fáránlega tal um
„lyfjaskattinn". Maður leggur ekki
skatt á betlarann þótt maður hætti
að gefa honum.
í fyrri grein hefí ég gert tillögu
um aflaskatt. Frá rökrænu sjónar-
miði er sú málnotkun ekki til fyrir-
myndar. Réttar er að tala um hlut
ríkisins, eða öllu heldur um þjóðar-
hlutinn. Um er að ræða að þjóðin
fái hlut með útgerðarmönnum og
sjómönnum, sem hvorirtveggju eru
upp á hlut. Þeir fá sitt fyrst þegar
útgerðarkostnaðurinn hefír verið
dreginn frá aflaverðmætinu. Þeir
eru ekki upp á fast kaup. Þessi
þjóðarhlutur myndi að sumu leyti
verða hliðstæður „royalty", sem
greitt er stundum, til dæmis af
námum og öðrum náttúrugæðum.
Þjóðin á fiskistofnana í samein-
ingu. Löggjafínn hefír skapað gróða
sjávarútvegsins með löggjöf sinni.
Utgerðarmaðurinn fær hlut eftir
skipið, veiðarfæri og annan útgerð-
arkostnað, og fyrir stjórnun , sjó-
maðurinn fyrir vinnu sína og fyrir-
höfn. Eins á þjóðin að fá hlut eftir
sitt framlag: fískistofnana og gæzlu
þeirra með löggjöf og eftirliti. Þjóð-
in á að vera upp á hlut, þjóðarhlut-
inn.
Nú, þegar sjóamenn eru tekju-
hæsta vinnandi stétt þjóðarinnar,
hljóta skattfríðindi þeirra að fá
annan svip en áður, og því full
ástæða til þess að taka lagaákvæð-
in sem lúta að þeim til endurskoðun-
ar.
Með því að miða fískverðið innan-
lands við fiskverðið sem gildir á
hinum erlendu fískmörkuðum, er
hinni íslenzku fískvinnslu þokað
niður á sama samkeppnissviðið og
annar íslenzkur atvinnurekstur,
einkum iðnaðurinn, býr við, sem er
aðstaðan- á hinum erlendu mörkuð-
um. Það þýðir samkeppni á þeirra
skilmálum. Það er þetta sem gerir
að íslenzkt atvinnulíf er sífellt í
þrengingum, þar sem gengið mið-
ast langtímum saman við hinar af-
kastamiklu fískveiðar.
Hingað til hafa þær lagt fískiðn-
aðinum til ódýrt hráefni og hann
því blómstrað löngum stundum. Nú
íltsalan
hef§t á morgun
Benjamín H.J. Eiríksson
virðist þetta liðin tíð. Hvað verður
þá um hann og hvað um fiskiþorp-
in kringum landið?
Það virðist liggja beint við, að
frystingin flytjist að miklu leyti um
borð í fískiskipin, og þá um leið
mjölvinnslan. Allur afli á að koma
til skiptanna, flök og mjöl jafnt og
lýsi, hrogn og lifur.
Það er hin breytta aðstaða fyrst-
ingarinnar sem gerir, ásamt fleiru,
að ég er ekki hrifínn af hugmynd-
inni um gjald fyrir veiðileyfin. Ég
óttast að aðstaða sveitarfélaganna
leiði fljótti til spillingar í sambandi
við úthlutun og verzlun með veiði-
leyfín. Sendinefndum og úbýtingar-
sjóðum myndi fljótlega fjölga til
muna. Smjörþefínn geta menn
fundið í Tímanum í dag (20.7).
Forsíðan er tekin undir 17 sm háa
mynd af sjávarútvegsráðherranum
og 21 sm háa fyrirsögn: Asættan-
legt að Rolf, Hekla eða Eimskip
kaupi allan kvóta? Þannig er spurt
nú þegar.
Byggðakvótinn myndi verða pól-
itísk stjómun atvinnulífsins, fram-
leiðslufyrirtækjanna, miðstýring,
sem nú er orðið ljótt orð, jafnvel í
Þjóðviljanum. Byggðakvóti myndi
verka beinlínis gegn aukinni hag-
kvæmni í útgerð og fækkun skipa.
Þjóðarhlutinn yrði minni.
Sjálfsagt á kór þeirra manna
eftir að stækka sem ekki mega
heyra að neinu verði breytt í þessum
efnum. En útgerðarmenn og sjó-
menn eiga ekki að taka upp pólitík
bændanna, að streitast gegn sann-
gjörnum umbótum í rauninni óhjá-
kvæmilegri þróun, sem ómómælan-
lega horfír til framfara með þjóð-
inni. Auk þess virðist hugsunarhátt-
ur bændanna vera farinn að breyt-
Höfundur er fyrrverandi
bankastjóri Framkvæmdabankans
og efnahagsriðunautur
ríkisstjórna.
Stjóm Landssamtaka ITC á íslandi starfsárið 1991-1992. F.v.: Ingi-
munda Loftsdóttir, Kristín Hraundal, Sigríður Jóhannsdóttir og
Rósa Kristjánsdóttir. Einnig situr í stjórn Ólöf Gísladóttir.
Ný landsstj órn
ITC á íslandi
Á SJÖTTA landsþingi ITC á Islandi sem var haldið á Hótel Loftleið-
um 24.-26. maí síðastliðinn, var ný stiórn landssamtakanna kjörin
fyrir starfsárið 1991-1992.
Stjórnina skipa: Forseti Sigríður
Jóhannesdóttir, 1. varaforseti Krist-
ín Hraundal, 2. varaforseti Ingi-
munda Loftsdóttir, ritari Rósa Hall-
dórsdóttir og gjaldkeri Ólöf Gísla-
dóttir.
Nyja stjómin tekur til starfa 1.
ágúst næstkomandi. Fráfarandi
forseti er Halldóra Guðmundsdóttir.
Regluleg starfsemi hefst í byijun
september og stendur til loka maí.
ITC er kjörinn vettvangur fyrir þá
sem vilja auka sjálfstraust sitt, læra
fundarsköp og öðlast fæmi í að
vinna í samvinnu við aðra.
Margir fyrrverandi aðilar í ITC
hafa verið kjömir til forystu og
trúnaðarstarfa í öðram félögum svo
og á vinnumarkaðinum. Þeir sem
era enn að hugsa um í hvað hægt
verði að eyða frístundum sínum
næsta vetur ættu að athuga þennan
kost.
★
'k STÓRÍTSALA f KVOSIIWfl
k
gj Hafnarstræti. &
k^g. -ýc M ■¥ M M M M M